ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Εκδοχή: Η καλλιέργεια των ρόδων ξεκίνησε στη Σπάρτη από έναν πανέξυπνο Τούρκο επιχειρηματία, τον Ισμαήλ Χεντένογλου που αγοράζοντας μεγάλες εκτάσεις γης από την Ελληνική Εκκλησία τις μετέτρεψε σε ροδώνες.
Γρήγορα το παράδειγμα του βρίσκει μιμητές από Έλληνες παραγωγούς και ολόκληρη η Σπάρτη γίνεται ένα απέραντο περιβόλι από τριαντάφυλλα.
Ήδη το 1910 η ετήσια παραγωγή ροδέλαιου στην Πισιδία ξεπερνάει τα 60.000 μισκάλ (αραβική μονάδα βάρους, ισοδύναμη με ενάμισυ δράμι) συνολικής αξίας 200.000 λιρών περίπου.
Κατά τον Παπαϊωακείμ η ετήσια παραγωγή ξεπερνούσε τα 100.000 μισκάλ.
Σπουδαιότεροι από τους παραγωγούς ροδέλαιου στην Σπάρτη υπήρξαν ο Χατζή-Σάββας Χατζηασλάνογλου, ο Κοσμάς Αθανάσογλου, οι αδελφοί Κεχαγιόγλου, οι αδελφοί Παπάζογλου και από το Νησί ο Χατζή-Χαραλάμπους.
2.Εκδοχή: Σύμφωνα με άλλη Τουρκική πηγή
Το 1878 με την συνθήκη του Βερολίνου αυτονομήθηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία Ανατολική Ρωμυλία (η οποία 7 χρόνια αργότερα το 1878 προσαρτήθηκε στην Βουλγαρία.
Η Βουλγαρία ήταν η κύρια παραγωγής Ροδέλαιο και Ροδόνερου στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας
Το προϊόν αυτό ήταν και είναι βασικό για τους μουσουλμάνους εκτός των άλλων ως άρωμα σε θρησκευτικές τελετές .
Το αποτέλεσμα ήταν η οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν αυτάρκης.. Για το λόγω αυτό προσπάθησε με κρατική μέριμνα να δημιουργήσει στην Μικρά Ασία περιοχές καλλιέργειας τριαντάφυλλων και παραγωγής ροδέλαιου και ροδόνερου.
Σύμφωνα με έγγραφο του 1890 το Υπουργείο Γεωργίας και δασών αγόρασε και διένεμε φυτά στο Αϊδίνιο, Τσανάκκαλε. Αϊδίνιο Μπορντούρ, Ισπάρτα, Ντενιζλί , Προύσα
Σύμφωνα με άλλο έγγραφο της 25/12/1904 διένεμε φυτά στο Αϊδίνιο, Άγκυρα. Ικόνιον, Άδανα, Ερζερούμ, Νικομήδεια.
Στην Κασταμονή το 1891 στάλθηκαν 5000 φυτά
Στις αρχές του 1900, ο Ισμαήλ Εφέντι άρχισε να φυτεύει τριαντάφυλλα και να αποστάζει ροδέλαιο ανεξάρτητα από το κράτος και καθιέρωσε σταθερά την καλλιέργεια τριανταφυλλιάς στην Σπάρτη Πισιδίας.
Η καλλιέργεια της τριανταφυλλιάς σε όλες τις άλλες επαρχίες σταμάτησε αφού το τριαντάφυλλο Isparta απέδωσε 1 κιλό ροδέλαιο από 4 τόνους τριαντάφυλλα, ενώ σε άλλες επαρχίες χρειάζονταν έως και 6 έως 12 τόννοι για παραγωγή 2 κιλου δηλαδή χρειαζόταν από μιάμιση έως 4 φορές περισσότερα τριαντάφυλλα.
Τελικά το τριαντάφυλλο βρήκε τον τόπο του και είχε την καλύτερη ανάπτυξη την
Όπως ήδη έχουμε αναφέρει η γεωργία στην Σπάρτη σχεδόν στο σύνολο της ανήκε στους Μουσουλμάνους, οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις (χωράφια και περιβόλια) σε ποσοστό 95,83 % ανήκε σε αυτούς.
Από τα συνολικά 13.416 καλλιεργούμενα στρέμματα ,τα 12.857 στρ. Ανήκαν στους Μουσουλμάνους που αντιστοιχούσε σε 5,93 στρ./νοικοκυριό
Ήταν φυσικό την καλλιέργεια να την έχουν στα χέρια τους οι μουσουλμάνοι
Οι Έλληνες όμως ανέπτυξαν αποστακτήρα και κυρίως είχαν την αποκλειστικότητα του εμπορίου και των εξαγωγών
Οι Έλληνες της Σπάρτης παρήγαγαν σαπούνι με το όνομα “Gülsapuni” στην περιοχή Isparta Öküz-battı από το 1899
Γνωστοί Έλληνες εξαγωγείς ροδέλαιου. Ήταν
Χρήστος Αβράκογλου. (Μέλος του Εμπορικού Συμβουλίου της Σπάρτης )
Κ.. Ανανίογλου
Γιάννης Γιοκμπάσογλου
Νίκος Τεμελίδης . (από τους ιδρυτές του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Σπάρτης)
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΩΝ 1912-1931
Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν και στην εποχή που οι Έλληνες βρισκόταν στην Σπάρτη θα δούμε ότι η συνολική παραγωγή ετησίως τριαντάφυλλων της επαρχίας Σπάρτης ήταν :
Το 1912 η παράγωγή ήταν: =385,00 τόνοι ,το 1913 345 , 00 τόνοι
το 1914 τόνοι 361,50 ήταν η χρονιά του μεγάλου σεισμού αλλά είχε γίνει η συγκομιδή τον Ιούνιο και ο σεισμός τον Οκτωμβριο,ο μεγάλος σεισμός των 7,1 R στην Πισιδία με μεγάλες υλικές καταστροφές αλλά το κυριότερο με 2500 τουλάχιστον νεκρούς .
Όμως το 1914 είναι και η χρόνια που ο Ελληνικός ανδρικός πληθυσμός θα επιστρατευτεί . Αυτό θα φανεί την επόμενη χρονιά
Στην επόμενη χρόνια το 1915 υπάρχει μια μείωση παραγωγής 10% περίπου και έχουμε 337,50 τόνους τριαντάφυλλων ,η χρόνια του 1916 η μείωση σε σχέση με το 1914 είναι της τάξεως του 30% και είναι 270,00 τόνοι το 1917 είναι 295,00 τόνοι Το 1918 αρχίζει η μεγάλη κατρακύλα μια και υπάρχει η 1η Εξορία Ελληνικού ανδρικού πληθυσμού και η μείωση των συλλεγέντων τριαντάφυλλων σε σχέση με το 1914 φθάνει στο 51,00% η παραγωγή είναι 187 τόνοι
Προφανώς τα αποστακτήρια όντας στην κυριότητα των Ελλήνων έκλεισαν ή υπολειτουργούσαν λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού και οι καλλιεργήτριες δεν μάζευαν τα τριαντάφυλλα
Κάπως έτσι συνεχίσθηκαν τα πράγματα και το 1919 συλλέγονται 150 τόνοι τριαντάφυλλα ,το 1920 φεύγουν σε 2η εξορία η άνδρες 123,00 τόνοι,το 1921= 111 τόνοι ,το 1922 =76 τόνοι μόνον , Μάιο – Ιούνιο του 1922 που γίνεται η συλλογή του τριαντάφυλλου η κοινωνία στην Σπάρτη είναι ανάστατη από την κατά καιρούς έλευση Τσε των και το Οκτώβριο όλος ο Ελληνικός πληθυσμός εκδιώκεται από την Σπάρτη
Από το 1923 και μετά για μεγάλο διάστημα η συλλογή και η απόσταξη θα είναι σε χαμηλά επίπεδα πάρα το γεγονός η καλλιεργήτες των τριαντάφυλλων ήταν και παρέμειναν οι Μουσουλμάνοι και μόλις το 1930 οι συλλεγεισα παραγωγή επανήλθε στα επίπεδα του 1912
Αδιάψευστοι μάρτυρες οι αριθμοί που προέρχονται από τα Τουρκικά αρχεία.
Το 1923 που κάνεις Έλληνας δεν υπάρχει στην Σπάρτη και τα γύρω χωρία (είχαν εκδιωχθεί όλοι από το φθινόπωρο του 1922 πριν από την Συνθήκη της Λοζάνης που είχε υπογραφεί το 1923 στις 30 Ιανουαρίου η παραγωγή τριαντάφυλλων ήταν 75 τόνοι ,το 1924 ήταν 120 τόνοι,το 1925 = 126 τόνοι ,το 1926= 131 τόνοι, το 1927 =181 τόννοι ,το 1928= 184 τόνοι ,το 1929 =295 τόνοι και τα πράγματα στρώνουν μετά το 1930 υπάρχει παραγωγή 350 τόνοι και το 1931 οι συλλεγείσα παραγωγή ξεπερνά την παραγωγή του 1912 φθάνει τους 450 τόνους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Γεωργίας της Σπάρτης , το 1962, η καλλιέργεια τριαντάφυλλου πραγματοποιήθηκε συνολικά σε 11.360 στρέμματα γης
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΡΟΔΕΛΑΙΟΥ
1.Συγκομιδή λουλουδιών
Τα τριαντάφυλλα μαζεύονται πρωί πρωί πριν ζεστανει η ατμόσφαιρα και εξατμιστούν τα αιθέρια έλαια ( τα άνθη της
ποικιλίας αυτής έχουν διάρκεια ζωής μόλις 1-2 μέρες)
Τοποθετούνται σε σάκους και μεταφέρονται στο αποστακτήριο.
2. .Εν αναμονή απόσταξης
Βγαίνουν από τους σάκους και αφήνονται στο δάπεδο της αποθήκης, ώστε να επιτραπεί ελαφρά αποσύνθεσης, η οποία βοήθα σ την παράγωγη και βελτίωση της ποιότητας του ροδέλαιου .
Μερικές φορές αναμοχλεύονται ή περνούν από ειδική μηχανή ώστε αν υπάρχει υπερβολική υγρασία να περιοριστεί .
Μετά από αρκετές ώρες τα ροδοπέταλα είναι έτοιμα για να
αποσταχθούν και να δώσουν το έλαιο .
3.Τοποθέτησή στα καζάνια
Τα ροδοπέταλα μπαίνουν στο καζάνι όσο το δυνατόν πιο πολλά και συμπυκνωμένα γίνεται προστίθεται νερό και τότε είναι έτοιμα για την απόσταξη. Τοποθετούνται περίπου 500 κιλά ροδοπέταλα στην μαζί με 1500 κιλά νερού.
4. Απόσταξη με ατμό
Το νερό στον αποστακτήρα βράζει και ο ατμός μεταφέρεται από την κορυφή του στον ψυκτήρα. Εκεί κυκλοφορεί ψυχρό νερό μέσω του συμπυκνωτήρα δροσίζει τον ατμό, το οποίο στη συνέχεια επανέρχεται στην υγρή κατάσταση.
5. Επαναφορά της υγρής κατάστασης του ατμού
Το νερό στον αποστακτήρα βράζει και ο ατμός μεταφέρεται από την κορυφή του στον ψυκτήρα. Εκεί κυκλοφορεί ψυχρό νερό μέσω του συμπυκνωτήρα δροσίζει τον ατμό, το οποίο στη συνέχεια επανέρχεται στην υγρή κατάσταση.
Αφού συμπυκνώνεται, το νερό και το αιθέριο έλαιο, εισάγετε στη φιάλη Φλωρεντίας για να διαχωριστεί το έλαιο το οποίο επιπλέει, ενώ το διαχωρισμένο νερό (κάτω από το έλαιο) συλλέγεται για επαναπόσταξη.
6. Διήθηση του ελαίου και ανάμιξη των αποσταγμάτων
Στη συνέχεια, το έλαιο διηθείται και στη συνέχεια αναμιγνύεται
με τις διάφορες αποστάξεις, για να λάβει την τελική του μορφή
και τότε είναι έτοιμο για να βγει στην αγορά.
ΠΑΡΑΓΩΜΕΝΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΗΣ ΤΗΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΗΣ
1.Βρώσιμα Τριαντάφυλλα
Τα άνθη και οι καρποί χρησιμοποιήθηκαν στην κουζίνα για αιώνες
σε όλο τον κόσμο
Τα άνθη προσθέτουν χρώμα και δίνουν γεύση σε κάθε πιάτο
Οι καρποί έχουν μια έντονη χαρακτηριστική αλλά γλυκιά γεύση και
μπορούν να χρησιμοποιηθούν φρέσκα, αποξηραμένα ή κονσέρβα.
To μπουμπούκι της αγριοτριανταφυλλιάς λόγω της βιταμίνης C, είναι αντικαταθλιπτικό, αφροδισιακό, διεγερτικό πέψης, αυξάνει την παραγωγή της χολής, τονωτικό των νεφρών και του αίματος, ρυθμιστικό
της περιόδου.
Γλυκό τριαντάφυλλο χρησιμοποιούνται ροδοπέταλα από εκατόφυλλα τριαντάφυλλα της οικ. Rosa centifolia ή Rosa damascena , ζάχαρη ,νερό και λίγο ξινό
2. Τριαντάφυλλα για καλλωπιστικούς σκοπούς
Η περιορισμένη διάρκεια ανθοφορίας ( 40 ήμερες ) δεν ενισχύουν την μεγάλη προτίμηση των ανθρώπων που διατηρούν κήπους μια και οι άλλες ποικιλίες με κατάλληλη λίπανση και κλάδεμα δίνουν συνεχή ανθοφορία ,όμως σε συνδυασμό με πολυανθείς ποικιλίες και το άρωμα που διαχέουν οδηγεί πολλούς φιλοανθείς να τοποθετούν φυτά αυτής της ποικιλίας στους κήπους τους
ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΡΟΙΟΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΞΗ ΤΩΝ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΩΝ
1. Ροδέλαιο
Είναι το περισσότερο χρησιμοποιούμενο αιθέριο έλαιο στην
αρωματοποιία .Χρησιμοποιείται για καλλυντικά ,για aroma therapy ,ως
ηρεμιστικό και αντικαταθλιπτικό και ως ήπιο αντισηπτικό . Δεν
χρησιμοποιείται για εσωτερική χρήση . Το ροδέλαιο χρησιμοποιείται για
τη παρασκευή του Αγίου Μύρου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο .
Χρησιμοποιείται επίσης για αρωματισμό των τροφίμων
2. Ροδόνερο
Το ροδόνερο είναι ένα υποπροϊόν της διαδικασίας απόσταξης με ατμό που χρησιμοποιείται για την απομόνωση του ροδέλαιου . Είναι οι ατμοί που απέμειναν από την απόσταξη του ροδέλαιου που παραμένουν στην κορυφή της χύτρας..
Το ροδόνερο είναι κατά βάση ένα υδατικό διάλυμα από ορισμένα από τα ευώδη συστατικά από τα άνθη της τριανταφυλλιάς .
3.Λικέρ τριαντάφυλλου
Το προϊόν αυτό προέρχεται από το ρόδελαιο του
μπουμπουκιού της τριανταφυλλιάς, .
1Προιόντα περιποίησης
4. Σαπούνια
5. Ενυδατικές κρέμες Αφυδατωμένες επιδερμίδες ,ξηρές και ωριμες,Αναζωογόνηση ματιών
6. Λοσιόν για επιδερμίδα,τονωτική για ευαίσθητα δέρματα με ρυτίδες
10.Ροδόσταγμα
Το ροδόσταγμα κυρίως παρασκευάζεται από την ίδια ποικιλία τριανταφυλλιών που βγαίνει το ροδέλαιο στην Σπάρτη ροδή τη δαμασκηνή,
είδος τριανταφυλλιάς, της οποίας τα τριαντάφυλλα διακρίνονται για το
ξεχωριστό άρωμα τους και είναι τα πλέον κατάλληλα για την παραγωγή
ροδοστάγματος και παράλληλα του ροδόνερου.
Ο παραδοσιακός τρόπος παρασκευής του ροδοστάγματος, απαιτεί
τη χρησιμοποίηση του αποστακτήρα, από τους οποίους αποστάζονται τα τσίπουρα και η ζιβανία που αποτελείται από δυο βασικά μέρη, το καζάνι και το βαρέλι, το οποίο είναι γεμάτο με νερό και με τη θέρμανση οι ελευθερωμένοι υδρατμοί με σωλήνα οφιοειδή διοχετεύονται μέσα από
ένα βαρέλι ή πιθάρι με κρύο νερό για να υγροποιηθούν και να τρέξουν έξω από το σωλήνα σαν ροδόσταγμα σε ένα δοχείο που ήταν ο συλλέκτης.
11.Ροδόνερο με εμποτισμό ροδοπέταλων
Παλιά η παραγωγή ροδόνερου για περιοχές που δεν υπάρχει απόσταξη πρακτικά γινόταν με εμποτισμό των ροδοπέταλων με νερό αφήνοντας τα μέσα σε νερό για δύο εβδομάδες, με κάποια προστιθέμενη αλκοόλη ως συντηρητικό.
Προσπάθεια για καλλιέργεια του τριαντάφυλλου από τους πρόσφυγες στην Ελλάδα
Μετά την άφιξη των εκδιωχθέντων Σπαρταληδων τον Νοέμβριο του 1922 στην Ελλάδα
Συγκεντρώνονται το 1923 στην Αθήνα και αποφασίζουν να αναζητήσουν ένα τόπο που θα είχε την προϋποθέσεις στην Ελλάδα που θα μπορούσε να καλλιεργηθεί το τριαντάφυλλο της ποικιλίας Τριαντάφυλλο της Δαμασκού ή Rοsa damaskena επιστημονικά και να παραχθεί στην συνέχεια το ροδέλαιο
Ζητούν την γνώμη του υπουργείου Γεωργίας για την περιοχή που θα είχε τις εδαφοκλιματολογικες συνθήκες της Σπάρτης Πισιδία (Υψόμετρο, νερά και γόνιμο έδαφος ) και το υπουργείου του συνιστά να τον αναζητήσουν στην Μακεδονία μια και ένας πρόσθετος λόγος θα διευκολύνει την εγκατάσταση τους σε εκείνα τα μέρη που ήταν η αναχώρηση Μουσουλμάνων που κατοικούσαν στην περιοχή λόγω της ανταλλαγής των πληθυσμών (Είχε ήδη υπογραφή η συνθήκη της Λοζάνης και είχε τεθεί σε εφαρμογή )
Την διερεύνηση αυτή αναλαμβάνει να κάνει ο Πρωτοπρεσβύτερος Παπαιωακείμ Πεσματζόγλου μαζί με τον Ευστάθιο Τσένογλου .
Ξεκινούν στις 10/8/1923 για την Θεσσαλονίκη όπου μένουν σε σπίτια συγγενών τους μια και 30 περίπου οικογένειες αφού πρώτα κατέβηκαν σε κάποιο από τα 4 νησιά (Ρόδο,Πάρο,Νάξο και Μύκονο ) που είχαν σταθμεύσει οι Σπαρταλήδες μετά την απομάκρυνση από την πατρίδα . Έφυγαν και πήγαν στην Θεσ/νικη.
Την επόμενη μέρα συγκεντρώνονται 10-15 αρχηγοί οικογενειών και συζητούν για πια περιοχή έχει τις προϋποθέσεις για καλλιέργεια του συγκεκριμένου τριαντάφυλλου.
Επιλεγούν αρχικά την περιοχή της Έδεσσας (τότε Βοδενά )
–Βοδενά ή Έδεσσα .
Στην Έδεσσα είχαν ήδη εγκατασταθεί 7-8 οικογένειες Σπαρταλήδων και αποφασίζουν να πάνε να τους συναντήσουν για πάρουν περισσότερες πληροφορίες
Στις 14 Αυγούστου φθάνουν στην Έδεσσα ο Παπαιωακείμ και ο Τσένογλου έχοντας μαζί τους από την Θεσσαλονίκη τους Σταύρο Φιλίσογλου και τον τελειόφοιτο της νομικής Γαβριήλ Γαβριηλίδη ή ΤσακίρηΣτην αρχή, πήγε, όπως αναφέρει, στα Βοδενά (σημ . Έδεσσα). Πλούσιος τόπος, πολλά νερά, καλές θερμοκρασίες, ιδανικός τόπος, τόσο για γεωργικές καλλιέργειες, όσο και για την ανάπτυξη της ταπητουργίας. Εκεί, βρήκε δυσκολίες μιας και οι πιο μπροστά είχαν εγκατασταθεί εκεί οι Βουρδουλήδες και έφεραν αντιρρήσεις, τις οποίες υιοθέτησαν και οι τότε πολιτικές αρχές και η περίπτωση αυτής της περιοχής αποκλείστηκε.
Εκεί συναντούν τους συμπατριώτες τους ανάμεσα τους και τα αδέρφια Κοτζαβασιλογλου που είχαν δημιουργήσει σε λίγο χρόνο ταπητουργία,
Στην Έδεσσα μαθαίνουν ότι είχαν εγκατασταθεί και 100 οικογένειες από την γειτονική πόλη της Σπάρτης το Βουρδούρι (Burdur )
Στην συνάντηση συζητούν όπως γράφει ο Παπαιωακείμ για το ροδέλαιο και για την ταπητουργία .Οι Αδερφοί Κοτζαβασίλογλου προσφέρονται να απασχολήσουν στην βιοτεχνία τους τους Σπαρταλήδες που θα έρθουν.
Κατά σύμπτωση την ίδια μέρα φθάνουν στην Έδεσσα δυο υπουργοί της τότε κυβέρνησης ο Δοξιάδης υπουργού πρόνοιας και ο Σιδέρης υπουργός γεωργίας αποφασίσουν να τους επισκεφθούν για να ζητήσουν χωράφια για καλλιέργεια αλλά και οικόπεδα για κατοικίες και στήσιμο των αποστακτήριων. Οι υπουργοί δέχονται την συνάντηση και ενώ περιμένουν να τους δεχτούν περνά βιαστικός ο πρόεδρος των Βουρδουλίδων τους χαίρεται και λέει ότι είχε ήδη συνάντηση με τους υπουργούς για δικά τους θέματα.
Όταν λένε τα αιτήματα τους οι υπουργοί αντιλέγουν ότι δεν είναι δυνατόν να εγκατασταθούν οικογένειες από τη Σπάρτη για τι προηγήθηκαν οι κάτοικοι του Βουρδουρίου και ο χώρος δεν επαρκούσε για την ευμάρια όλων .ους συνιστούν να εγκατασταθούν στο χωρίο Σουμποσκό (σημερινή Αριδαία ) κοντά στα τότε Ελληνοσερβικά σύνορα.
Λίγο αργότερα κατευθύνθηκε στην περιοχή του Σουμπούσκου (σημ ΑΡΙΔΑΙΑ) Αλλά, και εκεί είχαν εγκατασταθεί πρόσφυγες από την Σίλλη του Ικονίου και οι Συλλελήδες έφεραν τις αντιρρήσεις τους, φοβούμενοι τον ανταγωνισμό των Σπαρταλήδων, γιατί όπως έλεγαν, οι Σπαρταλήδες είναι έξυπνοι και δραστήριοι και θα πάρουν όλες τις αρχές του τόπου.
– Σουμποσκό
Η Αριδαία είναι η έδρα και η μεγαλύτερη κωμόπολη του Δήμου Αλμωπίας στην Περιφερειακή Ενότητα Πέλλας Έχει πληθυσμό 6.900 κατοίκους (2011), καθιστώντας την την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Πέλλας, μετά την Έδεσσα και τα Γιαννιτσά. Η Αριδαία βρίσκεται σε υψόμετρο 122 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας η περιοχή περιτριγυρίζεται από μεγάλους ορεινούς όγκους, όπως το Καϊμάκτσαλαν, τη Τζένα και το Πάικο. Εκτός από τον ντόπιο πληθυσμό, στην Αριδαία υπάρχει και ισχυρή παρουσία προσφύγων από την Μικρά Ασία, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν το 1923.
Έτσι, κατέληξε στην Δραγουμάντζα (σημερινός Άψαλος), ένα χωριό σε χαμηλό υψόμετρο, μέσα σ’ ένα καλό κάμπο, με αρκετά νερά Το χωριό αυτό είχε 1000 Μουσουλμάνους, που με την ανταλλαγή έφυγαν στην Τουρκία.
– Δραγομανίτσα
Άψαλος είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Δήμου Αλμωπίας και της επαρχίας Αλμωπίας, στο Νομό Πέλλας.
Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού εγκαταστάθηκαν στην Άψαλο με την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οπότε και υπήρχε πληθυσμός 1210 κατοίκων με Μικρασιάτες από τη Νικομήδεια, και Πόντιους από την Τραπεζούντα και Θράκες, το 1928 είχε 1300 κατοίκους).
Κτισμένο σε υψόμετρο 165 μέτρων, απέχει απόσταση 11 χλμ. από την Αριδαία, 15 χλμ. από την Έδεσσα και 90 χλμ. από το κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Μέχρι το 1926, ήταν γνωστό ως Δραγομανίτσα ή Δραγουμάνιτσα ή Δραγομάντσι
Το χωριό, μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, παραχωρήθηκε στους Σπαρταλήδες, αλλά κανένας δεν θέλησε να πάει, μιας και στην Νέα Ιωνία άρχισε να αναπτύσσεται η ταπητουργία και υπήρχαν ευκαιρίες απασχόλησης στην Αθήνα.
Πολλοί έφυγαν από την Μακεδονία και κατηφόρισαν για την Αττική.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΡΑΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΤΗΝ ΒΟΥΔΩΡΙΝΑ (ΝΕΑ ΣΠΑΡΤΗ )ΚΟΖΑΝΗΣ
Οταν ο Μωυσής των Σπαρταλήδων, Παπαιωακείμ Πεσμαζόγλου τακτοποίησε το θέμα των “εις την Αττική, εγκατεστημένων προσφύγων από την Σπάρτη”, ιδρύοντας την Ν. Ιωνία, θέλησε να βοηθήσει κάποιους Σπαρταλήδες που ήθελαν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου και την παραγωγή ροδέλαιου. Έτσι, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του, ταξίδεψε στις 10/8/1923 στην Μακεδονία- όπου και παρέμεινε ως τις 20/8/1923-και επισκέφτηκε την περιοχή της Έδεσσας, όπου ήταν ήδη, εγκατεστημένοι κάποιοι συμπατριώτες , αναζητώντας τον κατάλληλο χώρο.
Από ότι φάνηκε, πέρα από τις κινήσεις του Παπαιωακείμ, υπήρχε μια ομάδα Σπαρταλήδων, που κινήθηκε ανεξάρτητα, συνεχίζοντας την αναζήτηση ενός τόπου με τα χαρακτηριστικά της περιοχής της Σπάρτης, με σκοπό να ασχοληθεί με την ροδοκαλλιέργεια.
Ειδικότερα, μεγάλη ομάδα Σπαρταλήδων, θέλοντας να αναπτύξει και την άλλη δραστηριότητα της πατρίδας, την ροδελαιοπαραγωγή, κατευθύνθηκε στη Δυτική Μακεδονία, στην περιοχή Κοζάνης – Καστοριάς – Γρεβενών και 33 οικογένειες, με επικεφαλής τον Σταύρο Ηλία Χατζηδορμούσογλου και τον Γεώργιο Δανόγλου.
Στην περιοχή της Κοζάνης, κοντά στο Τσοτύλι, βρήκαν ένα εγκαταλελειμμένο χωριό, στο όποιο προ της ανταλλαγής κατοικούσαν Έλληνες Μουσουλμάνοι. το χωριό Βουδορίνα της Ανασελίτσας. Το χωριό αυτό, προ της ανταλλαγής, στην απογραφή του 1913 είχε ένα μέγεθος και ένα αριθμό κατοίκων ανάλογο με αυτόν που αποτελούσε η ομάδα αυτή των Σπαρταλήδων.
Απ’ ότι φαίνεται η φήμη για τις δυνατότητες της καλλιέργειας του τριαντάφυλλου δεν χάθηκε με το πέρασμα 60 και πλέον χρόνων και άνθρωποι από την περιοχή του Βόιου Κοζάνης θέλησαν να επαναφέρουν την καλλιέργεια του στα χωράφια τους.
Ο νεαρός συνάδελφος Γεωπόνος Γ. Κασαπίδης πήγε στη Σπάρτη, όπου έκατσε 5 ήμερες και προσπάθησε να μάθει κάποια μυστικά της καλλιέργειας της ποικιλίας ROZA DAMASKENA που είναι και η πλέον κατάλληλη για την παραγωγή του ροδέλαιου.
Από το 2004 άρχισε η καλλιέργεια και φυτεύτηκαν 250 στρέμματα.
’Όμως, τα προβλήματα προσαρμογής των φυτών που εισήχθησαν, οδήγησαν στον περιορισμό των καλλιεργούμενων στρεμμάτων. Στο διάστημα που πέρασε, μέχρι σήμερα κατάφεραν και δημιούργησαν το “Συνεταιρισμό των αρωματικών φυτών του Βοϊου” ,αγόρασαν αποστακτήρα, έβγαλαν στην αγορά κάποια ποσότητα ροδέλαιου και άλλων παραπροϊόντων εξαιρετικής ποιότητος και αισιοδοξούν ότι στο μέλλον και άλλοι παραγωγοί θα θελήσουν να ασχοληθούν με την καλλιέργεια των ρόδων. Μέσα στην ομάδα των παράγωγων υπάρχουν και Σπαρταλήδες της δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταξύ των οποίων και ο γιος του Αθανάσιου. Κώστας Κιουρτσόγλου
Υ.Γ. Στις επόμενες δύο δημοσιεύσεις θα παρουσιάσουμε με video από το προσωπικό μας αρχείο
τα δύο μέρη εκπομπής που παρουσιάσαμε στην τηλεόρασή του flash tv το 2012 και αφορούσε την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου ,την παραγωγή ροδέλαιου και όχι μόνον.
Η πρώτη δημοσίευση θα έχει τίτλο : ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΡΟΔΕΛΑΙΟΥ [A] ROZA DAMASCENA θα έχει διάρκεια 26 λεπτών Που συμπεριλαμβάνει : Την ιστορία της καλλιέργειας και της παραγωγής του ροδέλαιου ,τα βοτανικά χαρακτηριστικά, της απαιτήσεις της καλλιέργειας ,της ποικιλίες και τις καλλιεργητικές εργασίες .
Η δεύτερη θα έχει τίτλο : ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΡΟΔΕΛΑΙΟΥ [Β] ROZA DAMASCENA θα έχει διάρκεια 17,38 λεπτών . Που συμπεριλαμβάνει : Τις ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες τις διάφορες χρήσεις και άλλα τινά
