Το μοναδικό και παμπάλαιο έθιμο που αναβιώνει την ημέρα του Λαζάρου και την επομένη των Βαΐων στην Αιανή Κοζάνης και στα γύρω χωριά του Τσιαρτσιαμπά , το έχει περιγράφει με γλαφυρότητα στο βιβλίο που εξέδωσε το 1973 ο αείμνηστος μεγάλος δάσκαλος , λαογράφος των εθίμων της περιοχής, ιδρυτής του Λαογραφικού και ιστορικού Μουσείο Κοζάνης καθώς και το Μουσείου του Μακεδονικού αγώνα στο Μπούρινο. Φίλος καλός , συνεργαστήκαμε μερικά χρόνια στο Μουσείο με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο. Ένας βαθύτατος μύστης των παραδόσεων του λαού μας, που έφυγε το 2005 Με τη γραφίδα αυτή τιμούμε και τη μνήμη του.
Εμείς θα παρουσιάσουμε την ευτυχή συνάντηση που είχαμε με τις Λαζαρίνες την Κυριακή των Βαΐων στην Αιανή. Το 2008 (προ 16 ετών)
Αφού λοιπόν χόρεψαν στην κεντρική πλατεία κατά το πρόγραμμα που είχε εκπονήσει ο Δήμος της Αιανής, τους προσέφερε μετά ο τότε Δήμαρχος Γιώργος Τζέλλος καφέ και αναψυκτικά στο περίπτερο του ωραίου πάρκου, το οποίο ως γνωστόν βραβεύτηκε , έργο θαυμάσιο της Δημοτικής αρχής και στην οποία εκφράζουμε τα συγχαρητήριά μας.
Στο χώρο του πάρκου συναντήθηκα με τις Λαζαρίνες και αφού μας σύστησε ο Δήμαρχος, μου πρότειναν να με πάρουν σε επίσκεψη που θα έκαναν σύμφωνα με το έθιμο σε εορτάζουσσα Λαζαρίνα, που έφερε το όνομα Βάϊα. Δέχτηκα ευχαρίστως να πάω μαζί τους, γιατί ήθελα να δω και να ζήσω μαζί τους αυτό το έθιμο της επί- σκέψης, που έχει βαθιές και πατροπαράδοτες ρίζες στο λαό μας.
Η εορτάζουσσα Βάϊα Τσιμτσιλάκου, μας υποδέχτηκε ντυμένη και αυτή με την τοπική ενδυμασία που είχαν και οι άλλες Λαζαρίνες. Μας πέρασε στο σαλόνι που ήταν υπέροχα εορταστικά στολισμένο και αμέσως άρχισαν οι Λαζαρίνες με επικεφαλής την Στέλλα Γκουρτζούμη να τραγουδούν , γιορτινά επιτραπέζια τραγούδια για την εορτάζουσσα .Η κ. Στέλλα μου είπε ότι τραγουδάει και χορεύει 42 χρόνια συνεχώς και θα συνεχίσει μέχρι εκεί που θα αντέχει ο οργανισμός της γιατί είναι μέχρι το μεδούλι Λαζαρίνα.
Οι κεράστριες δεν σταμάτησαν να φέρνουν ποικιλία κερασμάτων μαζί και ένα πιάτο για τον καθένα που έχει καθιερωθεί στην περιοχή μας να προσφέρεται, είχε μέσα πίτα πρασόπιτα με ρύζι, πίτα με σπανάκια, ντολμαδάκια νηστίσιμα και μπακαλιάρο τηγανητό, συνοδευόμενα με κοκκινέλι κρασί σπιτίσιο, Αιανιώτικο και στο τέλος γλυκό σαραϊλί (ομφαλό της χανούμισσας) έτσι το ονομάζουν, γιατί είναι σε στυλ κύβου και το παρομοιάζουν με τον ομφαλό της χανούμισσας, κατά τους Οθωμανούς, και έχει φαίνεται τον συμβολισμό του. Η επίσκεψή μας αυτή μαζί με τις Λαζαρίνες ήταν μια άλλη εμπειρία που είχε χρώμα και συγκίνηση με αρχοντική συμπεριφορά και προπαντός ανθρωπιά. Είναι αυτό που γράφω και το τονίζω συνεχώς ό,τι ο λαός μας τηρώντας τα έθιμα και τις παραδόσεις , κρατάει άσβεστη τη φλόγα της ηθογραφίας μας και την πλούσια κληρονομιάς μας. Και όπως γράφει ο πατέρας της Ελληνικής Λαογραφίας Ν.Γ.Πολίτης «Η Άρνηση των παραδόσεών μας σημαίνει επιτάφιος πλάκα της ύπαρξης των Λαών. Γιατί η παράδοση δεν είναι επανάληψη αλλά προέκταση του παρελθόντος».
Όταν τελείωσε η επίσκεψη και φύγαμε πάλι όλοι μαζί, οι Λαζαρίνες τραγουδούσανε το ανάλογο τραγούδι της αποχώρησης και με πολλές ευχές για την Εορτάζουσσα .Το ανοιξιάτικο λουλουδάτο αυτό μπουκέτο, «οι Λαζαρίνες», με τις όμορφες στολές τους , μου χάρισαν μια σπουδαία εμπειρία και φωτογραφήθηκα μαζί τους εντός της οικίας και έξω, για να έχω ενθύμιο αυτής της συνάντησης μας ,επίσης κράτησα και τα μικρά τους ονόματα , τα οποία είναι: Ζωή, Ελένη, Ευαγγελία, Δέσποινα, Μαργαρίτα, Βασιλική, Μαρία,Βασιλική, η Στέλλα που την αναφέρουμε παραπάνω και η εορτάζουσσα Βάϊα. Ήταν εννιά Λαζαρίνες από τις 17 που είναι στο χορευτικό και από τους πέντε (5) άνδρες που έχει το χορευτικό ήταν μαζί μας ένας ,ο Σωκράτης. Η ηλικία τους είναι από 50 μέχρι 70 ετών, το σημειώνω αυτό γιατί έχει τη σημασία του. Είναι όλες καλοσυνάτες, με χαμόγελο, με ευχάριστη διάθεση και με φωτεινό πρόσωπο , δείχνοντας την ευαισθησία τους, ως μέλη του χορευτικού Λαζαρίνες ,αναβιώνοντας το ξεχωριστό αυτό έθιμο. Είναι μια δική τους ηθογραφία, για την οποία νιώθουν ψυχική ανάταση, έχοντας βαθιά συναίσθηση της ευθύνης για την αναβίωση του παραδοσιακού αυτού Εθίμου στη σημερινή μάλιστα απάνθρωπη κοινωνία, προσφέροντας με τις εκδηλώσεις αυτές την ομορφιά μιας άλλης εποχής ανθρώπινης και αξιαγάπητης.
Γιάννης Κορκάς 20-4-2008/ 28-4-2024
Φωτογραφίες:
Η μία είναι στο σπίτι της εορτάζουσας και η άλλη έξω από το σπίτι, στον ιερό αρχαιολογικό χώρο της Αιανής.
