Διάβασα στο φύλλο του Σαββάτου 16-2 της εγκρίτου εφημερίδας «’Πρωϊνός λόγος» μία επιστολή ενός φοιτητή ονόματι Στέλιος Μήλιος, δεν γνωρίζω το φοιτητή .

Η επιστολή έχει τίτλο «Το Μέλλον της Κοζανίτικης αποκριάς», γράφει σε κάποιο σημείο «Με όρεξη και αγάπη για τη Κοζάνη θα ήταν εφικτό η δημιουργία ενός Μουσείου Κοζανίτικης Αποκριάς και πολιτισμικής παράδοσης ,Ένα μουσείο που κύριο στοιχείο του θα είναι η ιστορία και η εξέλιξη της αποκριάς…………». Πολύ καλή η ιδέα για το μουσείο, χαίρομαι που νέοι άνθρωποι σκέπτονται και προβληματίζονται για τις παραδόσεις μας. Έχω να παρατηρήσω ότι Για να υλοποιηθεί η ιδέα αυτή χρειάζεται να γίνει μια καλή προετοιμασία . Επίσης ποιος θα έχει την πρωτοβουλία. Να μην περιμένει ο φοιτητής από τρίτους ,να ασχοληθεί ο ίδιος σοβαρά σε συνεργασία με άλλους που έχουν την ίδια αντίληψη για Μουσείο για να προχωρήσουν . Θα είμαι στη διάθεσή τους να βοηθήσω. Τηλέφωνο και Ημέϊλ στην Εφημερίδα «ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ» .

Προτείνω να σχηματιστεί μια ομάδα που θα έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα, να κάνουμε ευχαρίστως μία συνάντηση, και να τους ενημερώσω για τις απόκριες και πως θα συγκροτηθεί το μουσείο. Τι θα περιέχει, πως θα λειτουργεί, ποιοι θα το διαχειρίζονται, θα έχει χορηγό, ποια θα είναι η οικονομική του στήριξη .

Από ποιους θα διοικείται, να έχει πλήρη ανεξαρτησία και αυστηρή τήρηση των παραδόσεων . οι φανοί να προσφέρουν ότι στοιχεία έχουν , το ιστορικό τους, τα τραγούδια τους και φωτογραφίες και να ενημερώνουν το μουσείο με το οποίο θα συνεργάζονται. Έχουν γραφτεί για τις απόκριες βιβλία και πραγματείες από το 1900 και μέχρι σήμερα, είναι πολλά να συγκεντρωθούν και να δημιουργηθεί βιβλιοθήκη των Απόκρεω στο μουσείο που θα είναι χρήσιμα για κάθε ερευνητή. Στη συζήτηση πιστεύω θα προκύψουν και άλλα. Όπως το Μουσείο θα είναι ιδιωτικού η Δημοσίου δικαίου; κλπ.

Να κάνω μια διευκρίνηση: Γράφει ο φοιτητής στην επιστολή του «Αγροτική αποκριά με κύριο στοιχείο τους Φανούς» Η αποκριά της Κοζάνης δεν έχει καμία σχέση με αγρότες ούτε γράφεται πουθενά από τους συγγραφείς που ασχολήθηκαν με της απόκριες ως αγροτική. Καλόν είναι να μη προσθέτουμε άσχετους τίτλους. Η αποκριά της Κοζάνης είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της γειτονιάς. Η γειτονιά με δική της πρωτοβουλία οργανώνει το Φανό και κανείς άλλος.

Ο Φανός φέρει το όνομα της γειτονιάς, και το ξεφάντωμα του φανού στηρίζεται στα τραγούδια του, κάθε φανός διακρίνεται για την πρωτοτυπία των τραγουδιών. Να παραμείνει αυθεντικός χωρίς αναμείξεις τι λεγόμενες εξελίξεις. Τους Φανούς τους ξεχωρίζουμε από το όνομα της γειτονιάς τους. Οι μεγάλοι λαογράφοι Πολίτης και Λουκάτος, γράφουν «Η παράδοση δεν είναι επανάληψη αλλά προέκταση του παρελθόντος και μέσω αυτής η διατήρηση του πολιτισμού ενός Λαού» Αυτή είναι και η παράδοση του Φανού. Αυτά τα έχω περιγράψει στα βιβλία μου με πολλά στοιχεία.

Επίσης γράφει ότι « Ακόμη κάνουν την εμφάνισή τους τα παραδοσιακά φαγητά στις απόκριες, Γιαπράκια, κιχϋ και φυσικά άφθονο κρασί» Πρώτον τα γιαπράκια είναι φαγητό των Χριστουγέννων , τα οποία γίνονται από λάχανο για αρμιά. τα βάζουν σε πήλινο δοχείο ή καδί, του Αγίου Φιλίππου.14-Νοεμβρίου . 40 ημέρες προ των Χριστουγέννων για να γίνει η αρμιά καμία σχέση με τις απόκριες.

Όπως επίσης το κιχί , είναι τυροπιτάκι που το παρασκευάζουν οι νοικοκυρές όλο το χρόνο. Δεν είναι παρασκεύασμα των απόκρεω. Τα τελευταία χρόνια προσφέρουν οι Φανοί κιχιά στους επισκέπτες- είναι τουριστικό και προβάλετε το κιχί που είναι καθαρά Κοζανίτικο παρασκεύασμα, κουλουριαστή τυρόπιτα. Κατά τον Γλωσσολόγο Χριστόδουλο Αστ. Χριστοδούλου στο βιβλίο «Λεξικό Κοζανίτικου ιδιώματος» Η λέξη προέρχεται από το Τούρκικο “Kahi” μικρή τυρόπιτα.

Και κατά τον καθηγητή Λεωνίδα Παπασιώπη, έγραφε παλαιότερα ότι το κιχί προέρχεται από το Γερμανικό Kuchen, (Κυχί), το οποίο έφεραν οι πραματευτάδες από την Αυστροουγγαρία όταν επέστρεφαν στην Κοζάνη και οι Κοζανίτες το ονόμασαν ΚΙΧΊ. Νόστιμο εύγεστο και ευχάριστο φαγώσιμο. Οι Κοζανίτισσες το κουλούριαζαν όταν έκαναν επισκέψεις στα εξωκκλήσια, το είχαν ως έδεσμα.

Ή στα παιδιά όταν το σχολείο τους πήγαινε εκδρομή. Αν ήταν ολοήμερη η εκδρομή έφκιαχναν και κεφτέδες μαζί με κιχιά. Είναι και θύμισες από τα σχολικά μας χρόνια. Αυτό είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των Κοζανιτών. Όπου ταξίδευαν είχαν μαζί τους και κεφτέδες και κιχιά. Να πω και ένα κασμέρ’. που είχε κυκλοφορήσει παλιά. ( Ένας Κοζανίτης πήγαινε σχολείο στη Σιάτιστα, λόγω ζωηρότητος τον έστειλαν οι γονείς του στη Σιάτιστα . Στέλνει ένα γράμμα στο σπίτι του από τη Σιάτιστα και γράφει . «Αποστείλατε ταχέως κεφτέδες και κιχιά, Πνώ ο γιός σας Γ.». εκφραστικώς , προσηλωμένος στις κεφτέδες και στα κιχιά, ήταν το εύκολο φαγητό στις νοικοκυρές και πολύ νόστιμο βέβαια.

Πολλοί φανοί προσφέρουν σήμερα λουκάνικα ή Σουβλάκια. Τα παλιά χρόνια κερνούσαν μόνο κρασί από βαρέλα που την είχαν δίπλα στο φανό με κάνουλα, η «Φτσέλα» που έφερνε φούρλα πίνοντας οι χορευτές. Ξύλινο παγούρι καλυμμένο από καλάθινο πλέγμα ή «ντραμιτζάνα» , γυάλινο δοχείο επίσης καλυμμένο από καλάθινο πλέγμα. Τη φτσέλα οι εργάτες γης την παίρνανε μαζί τους και τη γέμιζαν η νερό η ρακί, στα εξωκκλήσια όμως κρασί.

Τις απόκριες έφκιαχναν γλυκό μπακλαβά όλες οι νοικοκυρές και κερνούσαν την Κυριακή της μεγάλης αποκριάς στα παιδιά τους ή στα εγγόνια που πηγαίνανε με τους γονείς να φιλήσουν το χέρι του παππού και της γιαγιάς να πάρουν τη συγχώρηση και ο παππούς έκανε και τη χάσκα στα εγγόνια παλιό αποκριάτικο έθιμο. Αλλά και σε κάθε επισκέπτη κερνούσαν μπακλαβά. Ωραίες εποχές αγνές και οικογενειακές.

Επίσης κρατούσαν μπακλαβά να κεράσουν στα παιδιά τους που νήστευαν από την Καθαρά Δευτέρα και το Σάββατο των Αγίων Θεοδώρων μεταλαμβάνανε , είχαν και το «μπουχτσιά» μαζί τους με χίλια καλούδια στο εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων και απολάμβαναν τα νόστιμα φαγητά μετά τη μεταλαβιά , τα έχουμε περιγράψει όλα αυτά με λεπτομέρειες στα βιβλία μας. Άλλωστε τα ζήσαμε και δοκιμάσαμε το νόστιμα καλούδια στο εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων που είναι πάνω από το Σιώποτο. Πηγαίναμε κι εμείς κάθε χρόνο να τιμήσουμε την παράδοση.

Σε διαφήμιση του Δήμου για τις απόκριες είδα μια αφίσα να έχει δύο άνδρες να είναι ντυμένη με τοπική ενδυμασία και να κρατούν από μία γκλίτσα στο χέρι προβάλλοντάς την. Η γκλίτσα δεν είχε ποτέ σχέση με τις Κοζανίτικες απόκριες, ούτε χρησιμοποιήθηκε ως αντικείμενο της αποκριάς. Δε νοθεύεται ούτε έχει προσμίξεις η παράδοση της γνήσιας Κοζανίτικης αποκριάς. Όσοι δεν γνωρίζουν να ρωτούν για να μαθαίνουν και να μην παραποιείτε η εικόνα της αποκριάτικής μας παράδοσής .
Γκλίτσες φέρουν μαζί τους όλοι όσοι συμμετέχουν στο μεγάλο χορό της Βλάστης τον Αύγουστο. Θα ήταν παράδοξο να μην έχουν Γκλίτσα οι Βλάχοι. Τους βλέπουμε και στο Μέτσοβο να κυκλοφορούν με γκλίτσα.

Φωτογραφία 1994
Εγγόνια Μακεδονομάχων Κοζανιτών με τις στολές των παππούδων τους σε Παραδοσιακό Κοζανίτικο δωμάτιο μπροστά από το τζάκι στο στέκι του Φανού Τσ’ρκας, μαζί με τους Γιώργο Κουζάκη, Γρηγόρη Τράγια αείμνηστος, Θύμιος Τσιμπέρης και Λάζαρος Κουζιάκης πρόεδρος του συλλόγου και στο μέσον ο Γιάννης Κορκάς.