Κατοικία Κλεάνθους: «Το στρατηγείο των οραματιστών» για πολεομική αναγέννηση και πολιτιστική απογείωση της Αθήνας
Η Οικία Κλεάνθη-Σάουμπερτ είναι ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά κτίρια της Αθήνας.
Από εδώ, από αυτό το κρίριο ξεκίνησε από το μηδέν ξεκίνησαν η «Πολεοδομική Γέννηση» της Αθήνας, η Οικιστική Απογείωση, η συστηματική Προστασία και Αξιοποίηση της Αρχαιολογικής
Κληρονομιάς.
Εδώ, σε αυτό το σπίτι, οι Κλεάνθης και Σάουμπερτ έβαλαν τα «θεμέλια της νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής», που, όπως μετεξελίχθη, εξέφραζε τη «Μεγάλη Ιδέα» για την απόλυτη διασύνδεση του νεοελληνικού Κράτους με τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμ’ο και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ακόμη περισσότερο:
Η κατοικία αυτή μετετράπη το 1837 στο «Οθώνειο Πανεπιστήμιο», τον πιο ισχυρό πυλώνα για να αποκτήσει η οικονομικά τελείως καθυστερημένη Ελλάδα έναν ταχύτατα αυξανόμενο αριθμό μορφωμένων και εκπαιδευμένων ατόμων που στελέχωσαν με επιτυχία κρατικό μηχανισμό και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις.
«ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟ» ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΩΝ
Ο Κλεάνθης αγόρασε το ερειπωμένο κτίριο από την τουρκάλα Σαντέ Χανούμ το 1831για να το επισκευάσουν και να το επεκτείνουν, χωρίς βα καταστρέψουν τη βασική υποδομή.
Είναι ένα από τα παλαιότερα κτίρια των Αθηνών που πιθανόν να κτίσθηκε ακόμη και πριν από τον 18ο αιώνα.
Π Κλεάνθης, μαζί με τον φίλο του Σάουπρτε αγόρασε και άλλα ακίνητα σε διάφορα μέρη της Αθήνας και στην παλιά πόλη.
Η κατοικία, σήμερα στην οδό Θέλου 5, βρίσκεται στα πόδια του βράχου την Ακρόπολης με μια μοναδική θέα προς το Λεκανοπέδιο Αττικής μέχρι και ακριβώς απέναντι στην Πάρνηθα.
Η μεγάλη αυτή κατοικία έγινε το «στρατηγείο» για την πολεοδομική αναγέννηση της Αθήνας εκ του μηδενός το 1832 με την ετοιμασία σχεδίων που υποβλήθηκαν προς την υπό βαυαρικό έλεγχο κυβέρνηση κατά το 1833.
Εδώ σε αυτή τη μεγάλη κατοικία καταστρώθηκαν και τα σχέδια για τη ρυμοτόμηση του Πειραιά, ο οποίος αποτελούνταν από μερικές αχυροκαλύβες.
Όσοι ξένοι αρχιτέκτονες, αρχαιολόγοι κλπ ερχόντουσαν στην Αθήνα εδώ εύρισκαν το «πνευματικό κέντρο» για ανάπυξη συνεργασιών και ανταλλαγή ιδεών.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΕ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
Ο Κλεάνθης, έχοντας πλέον πολύ μεγάλες εργασίες από την ανάπτυξη μεγάρων και πολυτελών κατοικιών για πλούσιους Ευρωπαίους και αλλοδαπούς πραγματοποιεί αρκετές αγοραπωλησίες ακινήτων.
Το 1837, οι δυο αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Σάουμπερτ νοίκιασαν τη μεγάλη αυτή κατοικία τους στο Δημόσιο για να στεγασθεί εκεί το πρώτο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Έγινε το πρώτο Πανεπιστήμιο της μετεπαναστατικής Αθήνας από το 1837 μέχρι το 1842, με την ονομασία «Οθώνειον Πανεπιστήμιον».
Ο Λούντβιχ Ρος, μεγάλος Δανός αρχαιολόγος με αρκετές ανασκαφές στην Αθήνα και στην Πελοπόννησο, ηταν παρών στα εγκαίνια του «Οθώνεου Πανεπιστημίου» περιγράφει:
«… Αλλά χωρίς μια πανηγυρική θρησκευτική τελετή το πράγμα δεν μπορούσε να γίνει. Ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου, που είχε δώσει το βασιλικό του όνομα, καθόρισε την ημέρα των εγκαινίων…
Έτσι έγιναν τα εγκαίνια του Πανεπιστημίου του “Όθωνος”. Το Πανεπιστήμιο αυτό το εγκαινίασα εγώ από απόψεως μαθημάτων, δίνοντας μια διάλεξη μερικές μέρες αργότερα – 22 Απριλίου/10 Μαΐου 1837…Έκανα μια διάλεξη με θέμα τον Αριστοφάνη, μιλώντας για τα έργα του “Αχαρνής” και “Ιππής”, με 30 περίπου ακροατές…».
Έτσι, από αυτό το κτίριο ξεκίνησε ο «μεγάλος Μαραθώνιος» για να αποκτήσει η Ελλάδα το πρώτο Πανεπιστήμιο στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή. Από αυτό το κτίριο και για τα περίπου 100 επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα αποκτήσει μια ισχυρή τριτοβάθμια εκπαίδευση που θα απογειώσει οικονομικά, υγειονομικά κλπ την Ελλάδα για να περάσει στη «μεταβιομηχανική εποχή» μετά το 1990.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
Πολλοί αναφέρονται για τον Σταμάτιο Κλεάνθη ως τον Έλληνα πρωτοπόρο της Αρχιτεκτονικής.
Όμως, ο Κλεάνθης κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων.
Πρώτος αυτός στην Ελλάδα είχε την τεχνογνωσία της Αρχιτεκτονικής και της κατασκευής μεγάλη ων πολυτελών κατοικιών. Έφτιαξε το 1831 την έπαυλη Μάλκολμ, του Άγγλου ναυάρχου, στην έρημη περιοχή της Κυψέλης, έναντι του αμύθητου ποσού για την εποχή των 3.000 λιρών.
Ο Κλεάνθης πέρασε από τον σχεδιασμό ακινήτων στην οργανωμένη επιχειρηματική δραστηριότητα με τον έλεγχο σειράς λατομείων μαρμάρου, που έπρεπε να καλύψουν τις απαιτήσεις πρεσβειών, μεγάρων και πολυτελών κατοικιών Ευρωπαίων και Ελλήνων ομογενών.
Η ζωή του Κοζανίτη αρχιτέκτονα και επιχειρηματία χαρακτηρίζει από την ανάληψη πολύ υψηλών κινδύνων σε όλη του τη ζωή. Είναι «μια ζωή σαν μυθιστόρημα»:
Ο Κλεάνθης γεννήθηκε το 1802 στο Βελβενδό Κοζάνης. Φοίτησε στην Κοινοτική Σχολή Βελβεντού, αλλά ήδη στα εφηβικά του χρόνια πήγε στο Βουκουρέστι, όπου ανθούσε μια βελβεντινή κοινότητα. Εκεί συνέχισε τις σπουδές στην Ελληνική Σχολή, δίπλα στον Ηπειρώτη λόγιο Νεόφυτο Δούκα. Εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους
Τούρκους στη μάχη του Δραγατσανίου. Δραπέτευσε από την Κωνσταντινούπολη, όπου οι Τούρκοι τον προόριζαν για κρέμασμα, και πήγε αρχικά στη Λειψία και μετά στο Βερολίνο όπου σπούδασε αρχιτεκτονική.
Υπήρξε λάτρης των αναγεννησιακών μορφών, τις οποίες απέδιδε με καλαισθησία και λιτότητα. Το 1828, μαζί με τον συνάδελφό του Έντουαρτ Σάουμπερτ, ήρθαν στην Ελλάδα, όπου ο κυβερνήτης
Ιωάννης Καποδίστριας τους ανέθεσε την ευθύνη για τον σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων. Το 1833 εκπόνησαν το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο όμως δεν τέθηκε τελικά σε εφαρμογή γιατί
κρίθηκε ως πολυδάπανο. Το 1834 συνέταξε τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης του Πειραιά.
Αργότερα εκμίσθωσε τα λατομεία μαρμάρου της Τήνου, της Πάρου και τελικά της Πεντέλης, τα μάρμαρα εκ των οποίων χρησιμοποιούσε στις επενδύσεις των κτιρίων του. Για τα δείγματα αυτά των μαρμάρων είχε τιμηθεί στο Λονδίνο με το Α΄ Χρυσό Βραβείο.Κυριάρχησε στον τομέα της οικοδομής σχεδόν για 30 χρόνια, μέχρι τον απρόσμενο θάνατό του από ατύχημα το 1862.
Ήταν από τους ελάχιστους Έλληνες επιχειρηματίες του 19ου με δραστηριότητες μέσα στην Ελλάδα, ενώ οι περισσότεροι Έλληνες κεφαλαιούχοι είχαν ααποκτήσει περιουσίες εκτός Ελλάδος.
ΚΙΜΩΝ Π. ΣΤΕΡΙΩΤΗΣ
