«Στις 10 Απριλίου 1941, ημέρα Πέμπτη, βομβαρδίστηκε η πόλη της Κοζάνης. Πέντε Γερμανικά αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως (Junkers 87, γνωστά ως Stukas) ‒κατ’ άλλους επτά‒ και δύο αναγνωριστικά εφόρμησαν κάθετα πάνω από την πόλη.[…] Επειδή οι Γερμανοί είχαν την πληροφόρηση ότι στο δημαρχιακό μέγαρο είχε εγκατασταθεί το Ελληνικό Στρατηγείο, βομβάρδισαν συστηματικά το κτήριο, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοκληρωτικά ο πρώτος όροφος. Το υπόγειο του Δημαρχείου, όπου στεγαζόταν η Βιβλιοθήκη, χρησιμοποιούνταν για καταφύγιο και υπνωτήριο, ενώ οι “θησαυροί” της, ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, μεταφέρθηκαν με απορριμματοφόρα κάρα του Δήμου μέσα σε ξύλινα κιβώτια, που κατασκευάστηκαν για τον σκοπό αυτό, στην κρύπτη του Αγ. Λάζαρου ‒παρεκκλήσι του Αγ. Δημητρίου‒ από τον έφορο της Βιβλιοθήκης Ν. Δελιαλή, ο οποίος έκτισε εσωτερικό τοίχο, ώστε να παραμείνουν κρυμμένοι σε περίπτωση που κατέβαινε κάποιος, όταν θα το χρησιμοποιούσαν για καταφύγιο.»
Τα έγγραφα από τα οποία προκύπτουν οι παραπάνω πληροφορίες και όσα άλλα καταγράφουν την καταστροφή που υπέστη η Κοζάνη από βομβαρδισμούς Ιταλών και Γερμανών αλλά και Άγγλων συμμάχων βρίσκονται φυλαγμένα στην “Κοβεντάρειο” Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης (Κ.Δ.Β.Κ.). Τα στοιχεία αξιοποίησε για το συγγραφικό της έργο η βιβλιοθηκονόμος, Ελένη Μαργαρίτη, ενώ είναι στη διάθεση όσων μελετούν τα ιστορικά γεγονότα και γράφουν γι αυτά.
Βομβόπληκτοι
Από την ίδια κατηγορία εγγράφων, μαθαίνουμε –μέσω της κ.Μαργαρίτη- ότι: «Στις 19 Μαΐου 1945 ιδρύθηκε το σωματείο βομβοπλήκτων Κοζάνης “Άγ. Ελευθέριος”» και ότι «Με απόφαση του νομάρχη Κοζάνης (αρ. πρωτ. 25053/29.12.1942) και με κοινή απόφαση του Υπ. Οικονομικών και Εθνικής Οικονομίας δίνεται πίστωση 1,5 εκατομ. δρχ. στους βομβόπληκτους μικροϊδιοκτήτες, με προτεραιότητα σε αυτούς των οποίων οι οικίες είχαν καταστραφεί ολοσχερώς καθώς και στους έχοντες απόλυτη ανάγκη την οικονομική αυτή αρωγή».
Η Κοβεντάρειος βιβλιοθήκη διασώζει όλη την οικονομική, κοινωνική και πνευματική ιστορία της Κοζάνης και του δυτικομακεδονικού χώρου στα αρχεία της, από το 1745
Τα έγγραφα αυτά συγκαταλέγονται στους “θησαυρούς” της βιβλιοθήκη της Κοζάνης, μίας από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες ιστορικές βιβλιοθήκες της χώρας και των Βαλκανίων, με 153.000 τόμους, περισσότερους από 400 χειρόγραφους κώδικες και 300 κώδικες εγγράφων και έναν πλούτο 70.000 λυτών εγγράφων που συνεχώς εμπλουτίζονται. Σύμφωνα με την κ.Μαργαρίτη, η Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη αποτελεί την παλαιότερη ιστορική βιβλιοθήκη της χώρας. Αυτό που την διαφοροποιεί από ανάλογες βιβλιοθήκες, είναι ότι «διασώζει όλη την οικονομική, κοινωνική και πνευματική ιστορία της Κοζάνης και του δυτικομακεδονικού χώρου στα αρχεία της, από το 1745. Τα παλαιότερα αρχεία χάθηκαν σε πυρκαγιά.
Στη συλλογή της υπάρχουν χειρόγραφα από τον 11ο αιώνα (Τετραευαγγέλιο, κωδ. Χ2 ΚΔΒΚ του 1022), έντυπα από το 1494, ενώ μεταξύ των πολύτιμων αρχείων της είναι ο «κώδικας της Ζάβορδας», ένα από τα παλαιότερα ιστορικά τεκμήρια για την περιοχή. Στον κατάλογο με τα πολύτιμα αρχέτυπα και παλαίτυπα της βιβλιοθήκη συγκαταλέγονται το “Μέγα Ετυμολογικόν” του 1549, τυπωμένο στη Βενετία και ο “Τόμος Καταλλαγής”, που συνέλεξε ο Δοσίθεος, Πατριάρχης Ιεροσολύμων και τύπωσε ο Δημήτριος Παδούρας το 1694 στο Ιάσιο της Μολδαβίας. Δύο βιβλία, ογκώδη και σε μεγάλο σχήμα, που είναι σπάνια και δυσεύρετα σήμερα. Προήλθαν από δωρεά της βιβλιοθήκης του Παναγιώτη Μουράτη, το 1839.
Η Χάρτα του Ρήγα
Λίγα χρόνια αργότερα προέκυψε άλλη μια δωρεά με πολύτιμο υλικό, του Ευφρονίου Ραφαήλ Πόποβιτς, ο οποίος γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1772 ως Χαρίσιος Παπαδημητρίου (Παπαγιαννούσης). Πεθαίνοντας στο Ιάσιο στα τέλη του 1851, κληροδότησε τη συλλογή βιβλίων και χειρογράφων του στη βιβλιοθήκη της γενέτειράς του. Αυτή περιελάμβανε το βιβλίο του “Σουΐδα” και τη “Χάρτα της Ελλάδος” του Ρήγα Βελεστινλή, χαλκογραφημένη από τον Φρανσουά Μίλερ και τυπωμένη στη Βιέννη το 1797.
και… Χαρτοθήκη
Η δωδεκάφυλλη Χάρτα του Ρήγα, που έχει ήδη ανακηρυχθεί εθνικό μνημείο της νεότερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά και ο τετράφυλλος παγκόσμιος χάρτης του Άνθιμου Γαζή (1800), αποτελούν μέρος μιας μικρής αλλά αξιόλογης συλλογής χαρτών, λυτών και ατλάντων που διαθέτει η βιβλιοθήκη. Από την ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης (http://www.kozlib.gr) πληροφορούμαστε ότι: «Για την οργάνωση και ανάδειξη της συλλογής αυτής ο Δήμος Κοζάνης, η Κοβεντάρειος Βιβλιοθήκη και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο συνέπραξαν για την ίδρυση μιας Δημοτικής Χαρτοθήκης στο πρόσφατα αποκαταστημένο Αρχοντικό Λασσάνη, ένα κτίριο του 18ου αιώνα.[…] Η Κοζάνη γίνεται έτσι η πρώτη πόλη στην Ελλάδα που αποκτά δημοτικό θεσμό αυτού του τύπου, πρωτοπορώντας στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη της, ιστορικά ελλειμματικής στη χώρα μας κουλτούρας, της χαρτογραφίας και των χαρτών».
Έτος βιβλιοθήκης και μετακόμισης
Το 2017 είναι για την Κοζάνη «έτος βιβλιοθήκης» καθώς η βιβλιοθήκη μετακομίζει σε νέο υπερσύγχρονο κτίριο που ξεκίνησε να κατασκευάζεται πριν από μία δεκαετία και ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Είναι η έβδομη κατά σειρά στέγη που αποκτά η βιβλιοθήκη από τη «γένεσή» της στα τέλη του 17ου αιώνα. Πρωτοξεκίνησε ως σχολική βιβλιοθήκη και κατά τον λόγιο και συγγραφέα Χαρίσιο Μεγδάνη, στεγαζόταν στον «Επισκοπικόν Οίκον». Το 1813, φιλοπρόοδοι Κοζανίτες έκτισαν πλάι στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στο κέντρο της πόλης, ένα θολωτό οικοδόμημα, όπου εγκατέστησαν τη βιβλιοθήκη και δίπλα άλλο ένα με την επιγραφή “Οίκος Βελτιώσεως” προκειμένου να συνέρχονται εκεί οι “Πεπαιδευμένοι ίνα μελετώσι, φιλολογώσι και διαλέγωνται”. Από το 1923 η Βιβλιοθήκη στεγάστηκε στο παλαιό Δημαρχείο μέχρι την κατεδάφισή του το 1932, για να χτισθεί το νέο δημαρχιακό κτήριο όπου μεταστεγάστηκε το 1934. Το 1963 η βιβλιοθήκη μεταστεγάζεται σε νεοανεγερθείσα επέκταση του Δημαρχείου, με δωρεά των αδελφών Κοβεντάρου. Το 1985 μεταφέρθηκε στο 2ο όροφο κτηρίου στην πλατεία 28ης Οκτωβρίου 7, όπου παραμένει μέχρι σήμερα, έως ότου ολοκληρωθεί η «μετακόμισή» της στο νέο κτίριο, έκτασης 6.800τ.μ.
Και μουσείο…
Στο νέο κτίριο θα λειτουργεί και μουσείο, σε χώρο 1.400τμ. όπου θα εκτίθεται μια σπάνια συλλογή που αποκτήθηκε στο πέρασμα των χρόνων, από δωρεές που ξεκινούν από τον 17ο αιώνα. Αποτελείται κυρίως από μεταβυζαντινές εικόνες, ιερά κειμήλια, ξυλόγλυπτα και επιγραφές.
Ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Πρόεδρος της Κοβεντάρειου Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κοζάνης Παναγιώτης Δημόπουλος εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του έτους θα έχει ολοκληρωθεί η μετακόμιση και η βιβλιοθήκη θα μπει στη νέα εποχή λειτουργίας της. Σημειώνει ότι οι επισκέψεις στο παλαιό κτίριο ξεπερνούσαν ετησίως τις 100.000 και ευελπιστεί ότι στα επόμενα χρόνια ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί σημαντικά.
Του Μπάμπη Γιαννακίδη – https://praktoreiomagazine.tumblr.com
