Δίκαιη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία για όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες

Η μετάβαση σε μια κλιματική ουδέτερη οικονομία θέτει σημαντικές προκλήσεις για τις περιοχές που εξαρτώνται από ορυκτά καύσιμα. Μάθετε πώς το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης μπορεί να τις στηρίξει.

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 κι έχει εναρμονίσει όλες τις πολιτικές της με τον συγκεκριμένο στόχο, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η επίτευξη του φιλόδοξου αυτού στόχου προϋποθέτει τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών και αποτελεί σημαντική πρόκληση για τις περιφέρειες που εξαρτώνται κυρίως από ορυκτά καύσιμα και βιομηχανίες με μεγάλο αποτύπωμα άνθρακα.

Μάθετε περισσότερα σχετικά με τις δράσεις της ΕΕ για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Για να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μετάβασης, τον Ιανουάριο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ) ως μέρος του σχεδίου της Ευρωπαικής Πράσινης Συμφωνίας για τη χρηματοδότηση δράσεων για το κλίμα, ύψους 1 τρισ. ευρώ. Το Κοινοβούλιο αναμένεται να διεξάγει ψηφοφορία σχετικά με τη δημιουργία του Ταμείου κατά τη διάρκεια της ολομέλειας του Σεπτεμβρίου.

Ποιος λαμβάνει χρηματοδότηση;
Όλα τα κράτη μέλη μπορούν να έχουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση. Ωστόσο, οι πόροι θα συγκεντρωθούν στις περιφέρειες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις: τις περιφέρειες με υψηλή ένταση άνθρακα, που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη χρήση ορυκτών καυσίμων (άνθρακας, λιγνίτης, τύρφη και πετρελαιούχος σχιστόλιθος). Θα ληφθεί επίσης υπόψη η ευμάρεια της χώρας.

Περισσότερα κονδύλια για τις ευρωπαϊκές περιφέρειες
Κατά τη σύνοδο ολομέλειας του Σεπτεμβρίου, το Κοινοβούλιο απήυθηνε έκκληση για μεγαλύτερη υποστήριξη των περιφερειών, ώστε να στεφθεί με επιτυχία η πράσινη μετάβαση.

Η ολομέλεια επανέλαβε την ανάγκη σημαντικής αύξησης του σχετικού μεριδίου του προϋπολογισμού της περιόδου 2021-2027 με το οποίο θα χρηματοδοτηθεί το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης. Οι ευρωβουλευτές επιμένουν στην αύξηση του ποσού που πρότεινε η Επιτροπή τον Μάιο στα 25 δισ. ευρώ σε τιμές 2018. Το ποσό αυτό αναμένεται να συμπληρωθεί με άλλα 32 δισ. ευρώ σε τρέχουσες τιμές, στο πλαίσιο της πρότασης για την ανάκαμψη της ΕΕ από την πανδημία του κορονοϊού.

Χρονοδιάγραμμα των υπό διαπραγμάτευση κεφαλαίων

Πόροι από τον προϋπολογισμό της ΕΕ	Χρηματοδότηση από τον μηχανισμό ανάκαμψης της ΕΕ
Πρόταση της Επιτροπής – 14 Ιανουαρίου 2020	€7.5 δισ.	X
Τροποποιημένη πρόταση της Επιτροπής – 28 Μαίου 2020	€11 δισ.	€32 δισ.
Σχέδιο έκθεσης της επιτροπής REGI του ΕΚ– 15 Ιουλίου 2020	€25 δισ.	€32 δισ.
Συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου– 21 Ιουλίου 2020	€7.5 δισ.	€10 δισ.
Ψήφισμα του Κοινοβουλίου – 16 Σεπτεμβρίου 2020	€25 δισ.	€32 δισ.

Μετάβαση σε μια πράσινη εποχή, χωρίς να μένει κανένας πίσω
Στο ψήφισμα που υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο ολομέλειας του Σεπτεμβρίου, το Κοινοβούλιο παρουσίασε ποικίλες προτάσεις σχετικά με το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης:

1. Διεύρυνση της κάλυψης του ΤΔΜ ώστε να χρηματοδοτεί, μεταξύ άλλων, βιώσιμες επενδύσεις σε μικροεπιχειρήσεις, τον βιώσιμο τουρισμό, τις τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, τις “έξυπνες” και βιώσιμες μεταφορές,τη χαμηλών εκπομπών θέρμανση αστικών περιοχών, την καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και την οικοδόμηση κοινοτήτων.

2. Συγχρηματοδότηση σε ποσοστό έως 85% για τα επιλέξιμα έργα που στοχεύουν στη στήριξη των πιο ευάλωτων κοινοτήτων σε κάθε περιφέρεια

3. Διάθεση του 1% των συνολικών πόρων για τα νησιά και άλλο 1% για τις εξόχως απόκεντρες περιοχές

4. Δημιουργία ενός Μηχανισμού Οικολογικής Επιβράβευσης, που θα επιτρέπει τη διάθεση του 18% των συνολικών πόρων του ταμείου βάσει της ταχύτητας με την οποία τα κράτη μέλη επιτυγχάνουν τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, διαιρεμένης με το πιο πρόσφατο μέσο ακαθάριστο εθνικό εισόδημά τους. Μόλις 50% του ποσού που προορίζεται για κάθε χώρα θα είναι διαθέσιμο σε περίπτωση που δεν έχει καθοριστεί δεσμευτικός εθνικός στόχος για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας το αργότερο μέχρι το 2050.

Για τις περιφέρειες που στηρίζονται οικονομικά στην παραγωγή ή την καύση άνθρακα, λιγνίτη, ασφαλτούχου σχιστόλιθου ή τύρφης, οι ευρωβουλευτές προτείνουν τη θέσπιση εξαίρεσης όσον αφορά τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το φυσικό αέριο. Με τον τρόπο αυτό, η Επιτροπή μπορεί να εγκρίνει σχέδια για περιφερειακή δίκαιη μετάβαση που περιλαμβάνουν τέτοιου είδους δραστηριότητες, αν αυτά κρίνονται ως περιβαλλοντικά βιώσιμα σύμφωνα με σχετικό κανονισμό.

Το εγκεκριμένο κείμενο προβλέπει τη δυνατότητα μεταφοράς πόρων από άλλα ταμεία συνοχής, σε εθελοντική βάση.

Η αύξηση του προϋπολογισμού θα μας επιτρέψει να στηρίξουμε με αποτελεσματικό τρόπο τις περιφέρειες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη υποστήριξης αλλά, κυρίως, τους πολίτες μας. Κινούμαστε προς μια νέα, πράσινη εποχή και δεν αφήνουμε κανέναν πίσω μας
Μανώλης Κεφαλογιάννης (ΕΛΚ, Ελλάδα), εισηγητής για τη σύσταση του Ταμείου

Πού θα επενδυθούν οι πόροι του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης;

• ΜΜΕ και νέες επιχειρήσεις
• Έρευνα και καινοτομία
• Οικονομικά προσιτή και καθαρή ενέργεια, μείωση των εκπομπών, ενεργειακή απόδοση και ανανεώσιµες πηγές ενέργειας
• Ψηφιοποίηση και ψηφιακή συνδετικότητα
• Αναβάθμιση και απορρύπανση εγκαταλελειμμένων εγκαταστάσεων, ανάπλαση και αποκατάσταση εδαφών
• Κυκλική οικονομία, συμπεριλαμβανομένης της πρόληψης και μείωσης των αποβλήτων, της αποδοτικής χρήσης των πόρων, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης
• Επανεκπαίδευση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων των εργαζομένων για την εξεύρεση εναλλακτικής απασχόλησης
• Παροχή βοήθειας στην αναζήτηση εργασίας
• Μεταμόρφωση εγκαταστάσεων υψηλής έντασης ανθρακούχων εκπομπών

Πλατφόρμα Δίκαιης Μετάβασης

Τον Ιούνιο, η Επιτροπή εγκαινίασε την Πλατφόρμα Δίκαιης Μετάβασης για τη στήριξη δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που βρίσκονται σε περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα και περιφέρειες υψηλής έντασης άνθρακα. Η πλατφόρμα θα παρέχει εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με ευκαιρίες χρηματοδότησης και πηγές τεχνικής βοήθειας.

Σύντομη αναδρομή
Τον Μάρτιο του 2018, το Κοινοβούλιο ζήτησε τη σύσταση ειδικού ταμείου για την στήριξη μιας δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.

Τον Ιανουάριο του 2020, η Επιτροπή πρότεινε τη σύσταση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης για τη στήριξη των περιφερειών στην αντιμετώπιση των προκλήσεων της πράσινης μετάβασης.

Τον Ιούλιο, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν στην αποδοχή του ταμείου ανάκαμψης αλλά και σε περικοπές στον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, οι οποίες επικρίθηκαν έντονα από το Κοινοβούλιο.

Στη σύνοδο ολομέλειας του Ιουλίου, το Κοινοβούλιο είχε ήδη καλέσει το Συμβούλιο να αιτιολογήσει τις μαζικές μειώσεις στους προϋπολογισμούς του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης και του προγράμματος InvestEU τα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας – μια μακροπρόθεσμη προτεραιότητα της ΕΕ που δεν πρέπει να διακυβευθεί.

Κατόπιν του ψηφίσματος της ολομέλειας του Σεπτεμβρίου, οι διαπραγματεύσεις με το Συμούλιο και την Επιτροπή αναμένεται να ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατό και θα αφορούν όλα τα επιμέρους ζητήματα, με εξαίρεση τη χρηματοδότηση. Αυτή θα αποφασιστεί σε παράλληλες διαπραγματεύσεις για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ).

Πηγή:europarl.europa.eu