Η ”ΑΝΔΡΟΜΑΝΑ της Δεσκάτης” ταξιδεύει στην Κοζάνη και κάνει γνωστό ένα σπάνιο έθιμο με το οποίο οι κάτοικοι της Δεσκάτης Γρεβενών στη Δυτική Μακεδονία, αποχαιρετούν ανήμερα της Ζωοδόχου Πηγής το Πάσχα. Το έθιμο αυτό που αποτελείται από ιδιόρρυθμα παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής και χορούς της Πασχαλιάς, συναντάται μόνο στη Δεσκάτη και αναβιώνει εδώ και αρκετές δεκαετίες πάντα αυτή την ημέρα, την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα.

Η έκθεση φωτογραφίας του Άρη Παύλου, γίνεται στο Ιστορικό Λαογραφικό & Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Νομού Κοζάνης από τον Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών Π.Ε. Κοζάνης με συνδιοργανωτές το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και τον Δήμο Δεσκάτης. Η έκθεση θα διαρκέσει από 30 Μαρτίου έως 7 Απριλίου 2024 και στα εγκαίνια που θα γίνουν το Σάββατο 30/3 στις 19.00 θα γίνει ομιλία για τα Πασχαλινά έθιμα από τον Κώστα Χρυσάκη ερευνητή του Λαϊκού μας Πολιτισμού.

Ό ίδιος γράφει για το έθιμο της Ανδρομάνας :

‘’ΞΕΠΡΟΒΟΔΙΣΜΑ ΠΑΣΧΑΛΙΑΣ – ΑΝΔΡΟΜΑΝΑ’’

Το έθιμο του ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς με την Ανδρομάνα στην Δεσκάτη δεν αναβιώνει, αλλά συνεχίζεται. Οι ρίζες του βρίσκονται σε αρχαία δρώμενα που συνδέονται με την ανακύκληση της φύσης και την αναπαραγωγή (Χειμώνας- Άνοιξη, Περσεφόνη- Δήμητρα).

Είναι γνωστό πως τα δρώμενα της άνοιξης έχουν επίκεντρο την γυναίκα, θηλυκό γένος (Λαζαρίνες, Πρωτομαγιά,Πάσχα, Κλήδονας),ενώ στα δρώμενα του χειμώνα κυριαρχούν άντρες (Ρουγκατσάρια, Μωμόεροι, Αποκριές με τα αθυρόστομα τραγούδια).

Συνεπώς τα πασχαλιάτικα τραγούδια της Δεσκάτης είναι αφιερωμένα στο θηλυκό γένος (Δέσπω, Αγγελίνα, Μπεΐνα, Μάρω, Μούλα, γυναίκα του τεμπέλη, κοράσιο που τραγούδησε στο γεφύρι…) και το περιεχόμενό τους είναι κοινωνικό, σατιρικό, ιστορικό (ακριτικά, εποχή Τουρκοκρατίας), παραλογές κ.α, ενώ τα βήματά τους είναι τελετουργικά και όχι εύθυμα.

Η Ανδρομάνα ανήκει στους δίπατους-τρίπατους χορούς, μια αρχέγονη συνήθεια κι άλλων χωρών της Μεσογείου, που σήμερα επιβιώνει μόνο στην Ελλάδα, στη Δεσκάτη και στην Ισπανία, στην Καταλονία. Συνεπώς είναι διακριτή και αποτελεί αντικείμενο μελέτης εθίμων του λαϊκού πολιτισμού από μελετητές διαφόρων χωρών. ”

Η πλατεία γεμίζει με ομόκεντρους γυναικείους κυρίως κύκλους με τους συγκλονιστικούς στίχους του τελευταίου τραγουδιού να τραντάζουν ολόκληρο τον τόπο και να συνοδεύουν ολονών τις μνήμες μέχρι το επόμενο ξεπροβόδισμα.

Ν’ ώρα καλή σου Πασχαλιά
κι πίσου να γυρίσεις.
Όπους μας άφ’κις να μας βρεις
κι ακόμα κι καλύτιρα.
Τούτουν του χρόνου τουν καλό,
τουν άλλουν ποιος τουν ξέρει.
Για ζούμι, για πιθαίνουμι,
για σι άλλουν τόπου πάμι.