Η ζωή από την φύση της δηλώνει τη συνεχή και αιώνια κίνηση. Μέσα στη ζωή ο άνθρωπος πρέπει να προσαρμοστεί σ’αυτή την κίνηση, γιατί διαφορετικά τείνει να μείνει στα μισά του δρόμου, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που ακολουθεί ξέφρενους ρυθμούς που τις επιβάλλουν οι τεχνολογικές επιτεύξεις.Σήμερα ο άνθρωπος επιβάλλεται να προχωρεί, γιατί διαφορετικά θα χάσει τον έλεγχο της ζωής του.
Ο Γκαίτε μέσα από το απόφθεγμά του ‘’όποιος δεν προχωρεί, οπισθοχωρεί’’ θέλει πρώτα απ’όλα να μας δηλώνει την ανθρώπινη έμφυτη τάση για μια ανοδική πορεία. Ο άνθρωπος είναι το μόνο όν που διαθέτει λογική και που μπορεί να δημιουργεί. Σύμφωνα με τους νόμους της φύσης πρέπει να κινείται, να δημιουργεί και να προχωρεί. Αντίθετα, αν πάψει να δημιουργεί και αφεθεί στα δίχτυα της αδράνειας, τότε κινδυνεύει να εκφυλιστεί και φυσικά να ακολουθήσει μια οπισθοδρομική πορεία.
Ο Γκαίτε διατυπώνει την άποψή του κατά τρόπο απόλυτο,έτσι που να φαίνεται ότι δεν χωρεί καμμία αντίρρηση. ‘Όμως είναι δυνατό να διατυπωθούν μερικές εύλογες αντιρρήσεις.
Πρώτα απ’όλα όλοι γνωρίζουμε ότι η ανθρώπινη φύση χαρακτηρίζεται από τον περιορισμένο αριθμό των δυνατοτήτων τόσο των σωματικών, όσο και των ψυχοπνευματικών. Έτσι η συνεχής δραστηριότητα και η ατέρμονη δημιουργικότητα είναι στην ουσία μια ουτοπία. Φυσικά και ο άνθρωπος είναι ένα όν φθαρτό, που υπόκειται σ’ορισμένους βιολογικούς νόμους.Γι’αυτό είναι αδύνατη η συνεχής κινητικότητά του είτε αυτή είναι σωματική είτε πνευματική. Έχει την ανάγκη της ξεκούρασης και της διακοπής του αγώνα του. Η διακοπή αυτή θα τον βοηθήσει να προχωρήσει ακόμη πιο δυναμικά και ανοδικά. Γι’αυτό και η ανάπαυση θεωρείται όχι απλά επιτρεπτή, αλλά κυρίως και επιταχτική. Αντίθετα , όταν η ανάπαυση εκτρέπεται σε μια διαιωνιζόμενη αδράνεια, τότε οδηγεί στην οπισθοδρόμηση. Η αδράνεια ή η Ησιόδεια ‘’αεργίη’’ είναι κάκιστος σύντροφος του ανθρώπου και τον οδηγεί στην τελμάτωση.
Μια άλλη αντίρρηση που μπορεί να διατυπωθεί είναι ότι η συνεχής τάση για απόχτηση νέων αγαθών και νέων κατακτήσεων είναι δυνατό να δημιουργήσει άτομα άπληστα. Αυτό όμως εναπόκειται στο χαρακτήρα,, στην ιδιοσυγκρασία και στην εσωτερική καλλιέργεια του κάθε ατόμου. Εξάλλου δεν πρέπει να μας διαφεύγει η αρχαία βαθυστόχαστη ρήση ‘’παν μετριον άριστον’’.
Γιατί όμως η μη πρόοδος σημαίνει οπισθοδρόμηση;Κατ’αρχή όταν ο άνθρωπος αφεθεί και επαναπαυθεί στα ήδη υπάρχοντα και δεν αναζητεί την κάρπωση των μεγάλων στόχων, τότε η ανθρωπότητα, σαν συνολική οντότητα, δεν προοδεύει. Αντίθετα ο άνθρωπος που συνεχώς μοχθεί για να φέρει το καλύτερο και το ωφελιμότερο για το σύνολο των ανθρώπων, τότε αποβαίνει υγιής παράγοντας κοινωνικής προόδου. Δηλαδή ο άνθρωπος δικαιώνει την ύπαρξή του μέσα από την αδιάκοπη μάχη του για δημιουργία και μένει αιώνια στην μνήμη της ιστορίας.
Η αληθινή επιστήμη είτε θεωρείτε θετική είτε πνευματική, από την φύση της χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα για συνεχή πορεία, αφού η ανθρώπινη γνώση δεν είναι ποτέ τελεσίδηκη. Η επιστήμη που προχωρεί , δημιουργεί νέους δρόμους και λύνει προβλήματα του ανθρώπου και της φύσης. Διαφορετικά υποτονεί, υποβαθμίζεται και εκφυλίζεται, χωρίς να είναι σε θέση να προσφέρει στην ανθρωπότητα. Επίσης η πολιτική προοδεύει μόνο μέσα από την πραγμάτωση των ιδανικών και τις θυσίες των ανθρώπων που επωμίζονται το έργο της. Πολιτική χωρίς ιδανικά και θυσίες αποβαίνει σε βάρος των λαών και εθνών.Επιπλέον κάθε τομέας δράσης, είτε είναι τέχνη, είτε τεχνική, είτε επιστήμη χρειάζεται άτομα που να έχουν έφεση για πρόοδο. Διαφορετικά, οι τομείς αυτοί είναι δυνατόν να ευδοκιμήσουν και να εξελιχθούν,αλλά θα παραμείνουν στα ήδη υπάρχοντα και ξεπερασμένα επίπεδα.
Επίσης , καταξιωμένος θεωρείται ο άνθρωπος που συνεχώς δημιουργεί, που μοχθεί για το καλύτερο χωρίς να κάνει οικονομία θυσιών. Αν λοιπόν ο άνθρωπος πάψει να αγωνίζεται δημιουργώντας, θα χάσει την ουσία της ύπαρξής του, που είναι ακριβώς η δημιουργικότητά του.
Η ρήση του Γκαίτε μπορεί να διατυπωθεί πιο γενικά και να αναφερθεί σε κάθε λαό.Όσοι λαοί και όσες κοινωνίες αρέσκονται στην μέγιστη προβολή του μεγαλείου των προγόνων τους χωρίς να ακολουθούν τα βήματα που αυτοί χάραξαν, τότε οδηγούνται στο μαρασμό. Αυτό το φαινόμενο είναι το αποτέλεσμα της άκαρπης προγονοπληξίας[υπερβολικός θαυμασμός] και του μονόπλευρου συντηρητισμού. Η παράδοση κάθε λαού και κάθε έθνους πρέπει να γίνεται φωτεινός σηματοδότης στις παραπέρα καταχτήσεις και επιδιώξεις του.
Μέσα από την επιφανειακά απλή ρήση του Γκαίτε, λοιπόν, συνοψίζεται μια αλήθεια που καθορίζει τη δράση και τους στόχους των ατόμων, αλλά και των λαών. Κάθε εναγκαλισμός με την αδράνεια και επανάπαυση συνεπάγεται τον ουσιαστικό μηδενισμό της ανθρώπινης και της συνολικής κοινωνικής ύπαρξης.
Οι ρίζες είναι για να βγάζουμε κλαδιά και όχι να επιστρέφουμε σ’αυτές.
Κατερίνα Γώγου 1940-1993 Ηθοποιός και ποιήτρια
ΒΙΣΚΑ ΖΩΗ- ΠΟΛΥΞΕΝΗ
