Επαναδημοσιεύω την επιστολή που είχα γράψει το 2001 , προ 27 ετών, όταν απεβίωσε ο Χάμμοντ και αναφέρθηκα στο συμπόσιο που έγινε το 1993 στον Πεντάλοφο Κοζάνης όπου τιμήθηκε από την κοινότητα Πενταλόφου , που είιχε παρέμεινε 8 μήνες επί κατοχής ως σύνδεσμος των συμμάχων με το ΕΑΜ. Διοργανώθηκε προς τιμή του στον Πεντάλοφο συμπόσιο με τίτλο «Ιστορική τοπογραφία Μακεδονίας και Ηπείρου» Το Θέμα της Μακεδονίας είναι άκρως επίκαιρο και επιβάλλεται να αναφερθεί ο αείμνηστος Νίκολας Χάμμοντ. Ο επιστήμονας, ο Αρχαιολόγος και ιστορικός που έγραψε 8 βιβλία για τη Μακεδονία. Τιμώντας και τη μνήμη του.
Θα παρουσιάσω τα βιβλία στο τέλος του άρθρου.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΧΑΜΜΟΝΤ
ΕΦΥΓΕ ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ-ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΔΗΜΟΤΗΣ ΤΟΥ ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΥ -ΒΟΙΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ
Την περασμένη εβδομάδα απεβίωσε στο σπίτι του στο Κέμπριτζ της Αγγλίας ,σε ηλικία 93 ετών o N.Χάμμοντ. Ήταν ένας από τους διαπρεπέστερους Άγγλους Ελληνιστές, αλλά και από τους θερμότερους υποστηρικτές των Ελληνικών θεμάτων, ιδιαίτερα αυτά που αφορούσαν τη Μακεδονία. Διότι ως ιστορικός και αρχαιολόγος είχε επισκεφθεί πολλές φορές την Ήπειρο και τη Μακεδονία, είχε συνεργασθεί με τον αείμνηστο Μανόλη Ανδρόνικο και είχε ενισχύσει την πεποίθηση του Ανδρόνικου για τον τάφο του Φιλίππου στην Βεργίνα, στις Αιγές ως πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου του Μεγάλου Φιλίππου, με τη γνώση του ερευνητή-αρχαιολόγου.
Τον Μάίο του 1993 είχε διοργανωθεί προς τιμή του στον Πεντάλοφο Κοζάνης συμπόσιο με τίτλο ” Ιστορική τοπογραφία Μακεδονίας και Ηπείρου”, στο οποίο παρέστη μίλησε και ανακηρύχθηκε από την κοινότητα Πενταλόφου Επίτιμος Δημότης. Έγραφα τότε στον τοπικό τύπο της Κοζάνης τα ακόλουθα.
” Στον Πεντάλοφο Κοζάνης, στην ιστορική κωμόπολη με υψόμετρο 1.500 μέτρων, οργανώθηκε ένα υψηλής στάθμης συμπόσιο προς τιμή του μεγάλου Αρχαιολόγου-ιστορικού, Ελληνιστή και φιλέλληνα Άγγλου Νίκολας Χάμμοντ. Την οργανωτική επιτροπή απαρτίζαν εκπρόσωποι των εφορειών Αρχαιοτήτων ΙΖ Έδεσσας, ΙΣΤ Θεσσαλονίκης, ΙΗ Καβάλας , ΙΒ Ιωαννίνων, οι οποίοι μίλησαν για τις αρχαιολογικές τους περιοχές και εκπρόσωπος της Αγγλικής αρχαιολογικής σχολής, στην οποία ο Νίκολας Χάμμοντ διετέλεσε πρόεδρος για αρκετά χρόνια. Το συμπόσιο τελούσε υπό την αιγίδα της Νομαρχίας Κοζάνης
Ο Αρχαιολόγος Νίκολας Χάμμοντ, γεννήθηκε στην Κορνουάλη της Σκωτίας το (1907 απεβίωσε το 2001) σπούδασε στην Οξφόρδη στο τμήμα Ελληνικών σπουδών, καθηγητής Ελληνικών στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ της Αγγλίας. Για πρώτη φορά ήρθε στην Ελλάδα το 1929, ακολούθησαν και πολλές άλλες επισκέψεις και όπως έλεγε ο ίδιος περπάτησε για τέσσαρες μήνες από χωριό σε χωριό ,την Ήπειρο, τη βόρειο Ήπειρο, Κορυτσά τη Δυτική την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, και Θράκη , μέχρι την Αχρίδα στα Σκόπια. κάνοντας αρχαιολογικέ ιστορικές έρευνες. Συνέγραψε την ιστορία της Μακεδονίας σε τρείς τόμους.
10 Αυγούστου το 1943 ρίφθηκε με αλεξίπτωτο στο όρος Όσσα-Κίσσαβο της Θεσσαλίας ως αξιωματικός της συμμαχικής αποστολής, φέροντας το βαθμό του συνταγματάρχου και ήταν ο σύνδεσμος των συμμάχων με την Εθνική αντίσταση. Αφού περπάτησε στις δύσβατες περιοχές των Αγράφων , των Καμβουνίων και της Πίνδου κατέληξε στο τέλος στον Πεντάλοφο-Βοϊου Κοζάνης όπου και εγκατέστησε την έδρα του κλιμακίου της αποστολής του παραμείνας επί οχτώ (8) μήνες .
Μετά την λήξη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου συνεχίζει την ιστορική του έρευνα και μεταξύ των άλλων βιβλίων, έγραψε και δίτομη ιστορία για την Αρχαία Άνω Μακεδονία, την σημερινή Δυτική Μακεδονία.
Είναι μεγάλος φιλέλληνας και γράφει τακτικά άρθρα στον Αγγλικό τύπο και αλλού ,αντικρούοντας τα δημοσιεύματα διαφόρων ανιστόρητων, και ανθελλήνων που τα κείμενά τους δημοσιεύονται στον Ευρωπαϊκό και Αμερικανικό τύπο.
Με την έναρξη των εργασιών του συμποσίου μίλησε ο πρόεδρος της κοινότητας Πενταλόφου κ. Χονδροκώστας καλωσόρισε τους προσκεκλημένους και συνέδρους και ανακοίνωσε την ανακήρυξη του Νίκολας Χάμμοντ με ομόφωνη απόφαση του συμβουλίου της κοινότητας αριθ. 17/1993 ως Επίτιμο μέλος αυτής, λέγοντας τα ακόλουθα ” «ο κ. Χάμμοντ στα χρόνια της κατοχής πέρασε αρκετούς μήνες στον Πεντάλοφο ως επικεφαλής του κλιμακίου της Βρετανικής συμμαχικής αποστολής, μετέχοντας στον κοινό αγώνα εναντίον των καταχτητών. Ο ίδιος με το επιστημονικό του έργο, κυρίως εκείνο που αναφέρεται στην ιστορία της αρχαίας Μακεδονίας, φώτισε πτυχές της Ελληνικής ιστορίας και συνέβαλε στα μέγιστα με βάσει μαρτυρίες αρχαίων συγγραφέων και άλλα δεδομένα ,επιγραφικά και νομισματικά, στον εντοπισμό της παλιάς πρωτεύουσας των Μακεδόνων, των Αιγών, που επιβεβαίωσε με τις ανασκαφές του ο αείμνηστος Μανόλης Ανδρόνικος» στη συνέχεια του επέδωσε τιμητική πλακέτα της κοινότητας. Και ο πολιτιστικός σύλλογος Πενταλόφου του προσέφερε βιβλία και την ιστορία του Πενταλόφου που είχε εκδοθεί πρόσφατα.
Στη συνέχεια μίλησε ο τιμηθείς Νίκολας Χάμμοντ «εκφράζοντας τα βαθιά αισθήματα τα δικά του και της γυναικός του, πλημμυρισμένα από χαρά και ευχαρίστηση που βρίσκονται στον Πεντάλοφο μετά από 50 χρόνια, όπου και συνάντησε παλιούς αγωνιστές ,όπως είπε, της κατοχικής περιόδου και άλλους ανθρώπους, που γνώρισε τότε και έτυχε θαυμάσιας φιλοξενίας επί οχτώ (8) μήνες και έχει πολλές και ωραίες αναμνήσεις από τη δύσκολη εκείνη εποχή»
.
Την πρώτη μέρα του συνεδρίου προήδρευε ο καθηγητής της αρχαιολογίας Φώτης Πέτσας ο οποίος κατά το παρελθόν είχε ασχοληθεί με αρχαιολογικές έρευνες και στην περιοχή μας. Υπενθύμισε στον Νίκολας Χάμμοντ ότι τον είχε καθηγητή όταν ήταν μεταπτυχιακός φοιτητής στην Οξφόρδη , αρχές της δεκαετίας του 50 ,και επίσης την ίδια εποχή ήταν στην Οξφόρδη και ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου Υπουργός των Εξωτερικών σήμερα-1993, και συμπατριώτης μας, ο οποίος επίσης τον είχε καθηγητή .Και ο Ν. Χάμμοντ ακούγοντας αυτά είπε « μου θυμίσατε μια όμορφη εποχή του Πανεπιστημίου, και χαίρω ιδιαίτερα που είχα φοιτητή εσάς και τον κ. Παπακωνσταντίνου τον οποίο γνωρίζω».
Κατά τη διάρκεια του συμποσίου το οποίο παρακολούθησε ο γράφων , και με απόφαση του Δ.Σ. του ΕΘΝΙΚΟΥ Κοζάνης , με την ιδιότητα του προέδρου αυτού, επέδωσε στον κ. Χάμμοντ δίπλωμα σε περγαμηνή και μετάλλιο της Απτέρου Νίκης, λέγοντάς του τα εξής « Η Αθλούμενη νεολαία της Κοζάνης, αισθάνεται βαθύτατα την υποχρέωση να τιμήσει τον αθλητή ιστορικό, αθλητή αρχαιολόγο, αθλητή ερευνητή της αρχαίας Μακεδονίας μας, ο οποίος ανάλωσε 60 επιστημονικά χρόνια ασκούμενος ως άλλος αθλητής της επιστήμης όμως , στην έρευνα για τη Μακεδονία και ότι με τα συγγράμματά του και με το επιστημονικό του κύρος υπερασπίζεται την Ελληνικότητα της Μακεδονίας στον Παγκόσμιο χώρο της επιστήμης, της ιστορίας και της αρχαιολογίας». Με βαθιά συγκίνησε ο θαλερότατος γέρων ,παρά τα 86 χρόνια του, αποδέχτηκε την τιμή, υπογραμμίζοντας τα ακόλουθα «Με ενθουσιάζει αυτή η ευγενική χειρονομία της νεολαίας της Δυτικής Μακεδονίας, μου θυμίζει τα νεανικά μου χρόνια, καθώς και τα αγωνιστικά, όπου μαζί της, εδώ στον Πεντάλοφο αγωνιστήκαμε να διώξουμε τον καταχτητή. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την τιμή. Μου γεμίζει ζωτικότητα και χαίρω για το υψηλό Μακεδονικό φρόνημα της αθλούμενης νεολαίας σας.»
Μετά τη λήξη του συμποσίου ο Νίκολας Χάμμοντ παρέμεινε στον Πεντάλοφο φιλοξενούμενος της κοινότητας και την 23ην Μαίου παρέστη στο μνημόσυνο των Μακεδονομάχων που γίνεται κάθε χρόνο στο χωριό Δαμασκηνά Βοϊου, στη μνήμη των πεσόντων την 6ην Μαϊου 1906 οι οποίοι πολεμούσαν τους Βουλγαροκομιτατζήδες που ήθελαν να μεταβάλουν την Μακεδονία μας σε σλαβική -βουλγάρικη περιοχή Ήταν προσκαλεσμένος της οργανωτικής επιτροπής του μνημοσύνου, και ο στενός του συνεργάτης Κέν Σκόττι μηχανικός , ο οποίος έφερε το βαθμό του ταγματάρχη επί κατοχής, επικεφαλής των μονάδων σαμποτέρ στον ευρύτερο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας. Μετά το πέρας του μνημοσύνου, τους ετίμησε η οργανωτική επιτροπή με επικεφαλής το Νομάρχη Κοζάνης Λ. Κατσαρό , με ειδική πλακέτα, , για την προσφορά τους στον συμμαχικό αγώνα και για τα φιλελληνικά τους αισθήματα που αποδεικνύονται εμπράκτως.
Τους Ευχαρίστησε ο Ν. Χάμμοντ λέγοντας ότι «οι Μακεδονομάχοι ήσαν οι συνεχιστές των αρχαίων Μακεδόνων και ως γνήσιοι Μακεδόνες -Έλληνες , θυσιάστηκαν για να διατηρηθεί η Ελληνικότητα της Μακεδονίας».
Ακολούθως σύμφωνα με το πρόγραμμα πήγε στην Αιανή για να δει τα αρχαιολογικά ευρήματα. Εκεί , βλέποντας τον αρχαιολογικό χώρο, δήλωσε τα εξής «Για μένα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία , ότι εδώ ζούσαν και ανέπτυσσαν πολιτισμό οι Έλληνες -κάτοικοι, όμοιο με αυτόν της κάτω Ελλάδας .Εδώ ήταν η αρχαία Άνω Μακεδονία με τα βασίλειά της και τον πολιτισμό της. Νάρθουν οι σκοπιανοί και οι διάφοροι ψευτοεπιστήμονες και ιστορικοί να δούνε πόσο Ελλάδα είναι η Μακεδονία. Την περπάτησα ,την ερεύνησα, την μελέτησα και μετέφερα στα βιβλία μου». Αδιάψευστα στοιχεία για την Ελληνικότητα της Μακεδονίας . Με εξοργίζει αυτό που διαβάζω σε Ελληνικές εφημερίδες ότι τα Σκόπια μπορεί να ονομαστούν «Άνω Μακεδονία.» Μα εδώ που βρισκόμαστε ,το χώμα που πατάμε είναι Άνω Μακεδονία, πως μπορεί να χαριστεί σε άλλους ;» μου είπε και άλλα πολλά στη συνέντευξη που μου έδωσε, ο αθεράπευτα θιασώτης της Ελληνικότητας της Μακεδονίας.
Ο αείμνηστος πλέον Νίκολας Χάμμοντ τιμήθηκε από την Ελληνική πολιτεία για την προσφορά του στην αντίσταση 1943-44 με το Παράσημο του Φοίνικος.
Η Ακαδημία των Αθηνών το 1993 τον ανακήρυξε αντεπιστέλλον μέλος. Το 1997 η εταιρεία Μακεδονικών σπουδών εξέδωσε τιμητικό τόμο με 37 επιστημονικές ανακοινώσεις του για θέματα ιστορικά, αρχαιολογικά και τοπογραφικά, σχετικά με τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Επίσης του δόθηκε από την Ελληνική πολιτεία και η Ελληνική Ιθαγένεια ως φόρο τιμής.
Με το κείμενο αυτό θέλουμε να τιμήσουμε τη μνήμη του μεγάλου αυτού φιλέλληνα και επιστήμονα «Μακεδονομάχο» ,που με τα βιβλία του καταξίωσε επιστημονικά και ιστορικά την Ελληνικότητα της Μακεδονίας . Και ακόμη, υποκλινόμαστε στη μνήμη του, στη μνήμη της χαρισματικής αυτής προσωπικότητας με διεθνή ακτινοβολία , που είχαμε την τιμή να τον γνωρίσουμε , να μιλήσουμε μαζί του και να ανταλλάξουμε φιλικές επιστολές Εγγράφει 2-4-2001 μετά το θάνατό του. Να προσθέσω, ό,τι για το συμπόσιο στον Πεντάλοφο είχα γράψει το Μάίο του 1993.Παρουισάζοντας όλες τις ανακοινώσεις από τους ομιλητές
Να προσθέσω ακόμη ότι τον Οκτώβριο του 2001 η Βρετανική σχολή Αθηνών της οποίας διετέλεσε ο Νίκολας Χάμμοντ και πρόεδρος, διοργάνωσαν αφιέρωμα στη μνήμη του ηρωικού Βρετανού αγωνιστή στα βουνά της Ελλάδος. Είχαν μιλήσει ο Βρετανός Πρεσβευτής , Αρχαιολόγοι , ο Θέμης Μαρίνος βετεράνος της Εθνικής αντίστασης και ο Διευθυντής της Βρετανικής σχολής ενώπιων της συζύγου του και των τεσσάρων παιδιών και το φίλο τους Νίκολας Εγκόν Άγγλο ζωγράφου φιλέλληνα και της Ελληνίδας συζύγου του Ματτίς, που τους φιλοξενούσαν..Είχαν γράψει όλες οι Ελληνικές εφημερίδες, εξαίροντας το πνευματικό έργο του Χάμμοντ, τα φιλελληνικά του αισθήματα και την προσφορά του στην Εθνική αντίσταση στην κατοχή.
ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ
ΙΣΤΟΡΙΑ της Μακεδονίας σε τρείς τόμους,1972, 1979 και 1988.
Το Μακεδονικό Κράτος 1989. Γένεση, Θεσμοί, Ιστορία.
Το Θαύμα που δημιούργησε η Μακεδονία 1995
ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ένας ιδιοφυής 1980- 1997
Δίτομη ιστορία για την Αρχαία Άνω Μακεδονία, τη σημερινή Δυτική Μακεδονία. 1991.
ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ . Αντίσταση και συμμαχική στρατιωτική αποστολή 1943—1944. 1990.
Οι ημερομηνίες αφορούν την έκδοση των βιβλίων στην Ελλάδα. Είχαν προηγηθεί οι εκδόσεις στην Αγγλική γλώσσα από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης .
Φωτογραφίες από το αρχείο του Γιάννη Κορκά.
1. Οι παρακολουθούντες το συμπόσιο
2. Ομιλεί ο Νίκολας Χάμμοντ.
3. Όταν Τιμήθηκε ο Νίκολας Χάμμοντ από τον πρόεδρο του Πενταλόφου, είναι δίπλα του.
4. Ο Γιάννης Κορκάς ως πρόεδρος του αθλητικού συλλόγου ΕΘΝΙΚΟΣ Κοζάνης και αντιπρόεδρος αθλητικών Ομοσπονδιών Βόλλεϋ και Χάντ-Μπώλ της Ελλάδος, τιμά τον Ν. Χάμμοντ, προσφέροντας δίπλωμα σε περγαμηνή και μετάλλιο της Απτέρου Νίκης.
5. Ομιλεί ο Νίκολας Χάμμοντ. Στη Δαμασκηνιά Βοϊου όπου τελέστηκε μνημόσυνο για τους πεσόντες Μακεδονομάχους τον Μάϊο του 1906, δίπλα από το άγαλμα του Μακεδονομάχου . Προηγουμένως είχε καταθέσει στεφάνι στη μνήμη των πεσόντων
6. Με τον Νίκολα Χάμμοντ. Ο Γιάννης Κορκάς μπροστά από το άγαλμα του Μακεδονομάχου.
7. Στην Αιανή Κοζάνης , την οποία επισκέφτηκε ο Νίκολας Χάμμοντ για να δει το Μουσείο της αρχαίας Ελίμειας . στο Μέσον ο Νίκολα Χάμμοντ. Και Δίπλα του δεξιά όπως βλέπουμε ο Κώστας Σιαμπανόπουλος , ιδρυτής των Μουσείων Κοζάνης και του Μακεδονικού μουσείου στο Μπούρινο. Αριστερά ο τότε Δήμαρχος της Αιανής Στ. Βαβλιάρας και καθήμενη μπροστά η αρχαιολόγος Γ. Καραμήτρου- Μεντεσίδη, ψυχή του αρχαιολογικού χώρου τη Αιανής και διευθύντρια του αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής, άκρα αριστερά ο Γιάννης Κορκάς. Και συνεργάτες του Μουσείου Αιανής.
Γιάννης Κορκάς 9-3-2018
