Ναι, μην εκπλήσσεσθε! Αυτό τουλάχιστον μαρτυρούν δύο μεγάλα πήλινα ομοιώματα κτισμάτων από την κοιλάδα της Κίτρινης Λίμνης (Σαριγκιόλ).
Και τα δύο χρονολογούνται στη νεότερη νεολιθική περίοδο (5.500-4.700/4.500 π.Χ. περίπου). Το πρώτο βρέθηκε κατά την κατασκευή της Εγνατίας Οδού, στην ανασκαφή του οικισμού Τούμπα Κρεμαστής Κοιλάδας, το 1999. Το δεύτερο στην ανασκαφή του οικισμού του Κλείτου, το 2008, στην επέκταση του λιγνιτωρυχείου Νοτίου Πεδίου της ΔΕΗ.
Εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή Κοζάνης και αποτελούν μοναδικά ευρήματα για τον ελλαδικό και ευρύτερο χώρο, λόγω του μεγέθους τους και της καλής κατάστασης διατήρησής τους, αφού διατηρούνται σχεδόν ολόκληρα.
Τα ομοιώματα κτισμάτων, όπως όλα τα ομοιώματα, θεωρείται από την έρευνα ότι αναπαριστούν πραγματικά κτίσματα. Ως εκ τούτου, αποτελούν πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την αρχιτεκτονική τέχνη της νεολιθικής εποχής, υποδηλώνοντας το υψηλό της επίπεδο.
Τα κτίσματα που αναπαριστούν είναι τετράγωνα ή επιμήκη ορθογώνια, με δίρριχτη στέγη. Φέρουν τέσσερα ανοίγματα – εισόδους στον ισόγειο χώρο και ένα στον όροφο, μπροστά από το οποίο διαμορφώνεται στενό προστώο (βεράντα). Εσωτερικά, στον όροφο, όπου πιθανότατα διέμενε η οικογένεια, φαίνεται πως υπήρχε ένας μικρός φούρνος (για θέρμανση και μαγείρεμα) και κάποια «θρανία» (υπερυψωμένες επιμήκεις κατασκευές – πάγκοι εργασίας ή ξεκούρασης).
Παρόμοιας μορφής διώροφο κτίσμα αναπαριστά και ένα ομοίωμα της ίδιας περιόδου από το νομό Φλώρινας, ενώ τμήματα ομοιωμάτων διώροφων κτισμάτων προέρχονται και από τη Θεσσαλία, την Ανατολική Μακεδονία και τον ευρύτερο βαλκανικό χώρο.
Η λειτουργία των ομοιωμάτων αποτελεί ακόμα έναν από τους άλυτους γρίφους της αρχαιολογικής επιστήμης. Το πιθανότερο είναι πως χρησιμοποιήθηκαν σε τελετουργίες.
Στα αρχαιολογικά κατάλοιπα, διώροφα κτίσματα αναγνωρίζονται με δυσκολία, με τις πρωιμότερες ενδείξεις στη Δυτική Μακεδονία να προέρχονται από τον «προϊστορικό οικισμό των Σερβίων» (πρώτο μισό 6ης π.Χ. χιλιετίας).
Σημ.: Oι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερωθούν αναλυτικότερα και από το διαδίκτυο, αναζητώντας σχετική βιβλιογραφία και εικόνες.
(Α. Χ.-Μ.)
