Διαφυλλίζονται δηλώσεις ζημιών εκ πολέμου έτους 1945 του οικισμού Αιανή Κοζάνης, πορεία ανάμεσα στην πραγματικότητα και την υπερβολή, την απτή καθημερινότητα και την ιδεολογική επικάλυψη με εφόδια πρωτότυπες πηγές, προφορικές καταθέσεις κι άλλες μαρτυρίες, η οποία, αν εξαιρεθεί το ένστικτο της επιστροφής στο χρόνο και τον τόπο, προσφέρει στον ερευνητή τη χαρά της δημιουργίας, ενώ στους αναγνώστες ευελπιστεί να καταδείξει δρόμους ασφαλών αναγνώσεων του παρελθόντος, κατανόηση του παρόντος και προμαντεύσεις του μέλλοντος.
Αφετηρία ήταν πρόσφατη ανάγνωση σχετικών εγγράφων. Σε περίπτωση που αλήθευαν όλα, επρόκειτο για συγκλονιστικό δράμα οι επιπτώσεις του οποίου φτάνουν ως σήμερα με τις κληρονομιές του να ανιχνεύονται στη στάση, στη σκέψη και την πράξη αρκετών επιγόνων.
Στη διάθεση της έρευνας τέθηκαν τα 2/3 των ζημιών, όχι όλες. Εν τούτοις, η έλλειψη ολότητας λογίζεται φορές ως πλεονέκτημα, επειδή δημιουργεί ερωτήματα κι ωθεί στην αναζήτηση συγκείμενων και περικείμενων ψηφίδων ώστε να σχηματιστεί μια ζώσα εικόνα.
Η εύρεση της δήλωσης ζημιών του συνονόματου εκ μητρός παππού μου αποτέλεσε εισιτήριο ασφαλής εισόδου στη βιοτή μιας κατώτατης οικονομικά, αλλά ανώτατης αισθηματικά, κοινωνικής τάξης, αυτής των ευάριθμων αγροτών και ποιμένων που δεν επέτρεψαν την άλωση του χαρακτήρα και της κοσμοθεωρίας τους από τον εκάστοτε συγκυριακό καιροσκοπισμό, προτερήματα που πέρασαν σε επόμενες γενιές.
Διευκρίνιση: δεν ασκούσαν βία όλοι οι σιδηροφορούντες της εποχής ούτε διακρίνονταν εν συνόλω στο διαγούμισμα. Όσο δυνατό και να είναι το ποτάμι των καιρών ορισμένοι ρωμαλέα πρόσωπα δεν αφήνονται να παρασυρθούν, οπότε οι αναφερόμενοι δηωτές εκφράζουν ένα μόνον μέρος κι όχι την ολότητα.
Ιδιαίτερες ευχαριστίες στους αυτόπτες της εποχής που δέχτηκαν να μοιραστούν προσωπικές τους μνήμες κι ακόμη σε όσους τις κατέγραψαν χωρίς να τις δώσουν στο φως της δημοσιότητας όπως π.χ. στο δάσκαλο Κωνσταντίνο Σιαμπανόπουλο, στον οποίον πρέπουν ανδριάντες κι όχι απλές προτομές.
Το κείμενο αφιερώνεται στον κόσμο της μελέτης. Είναι μια ατομική πνευματική άσκηση που προσκομίζεται για επισήμανση ημαρτημένων και προς εναργέστερο φωτισμό άλλων απόψεων, σκέψεων κι οπτικών. Προσφορά στην ενεστώσα Γνώση και περισσότερο στους μεταγενείς θεράποντές της.
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Κοζάνη εναπόκεινται 127 δηλώσεις ζημιών εκ πολέμου του οικισμού Αιανή Κοζάνης, ένθετες σε λεπτότερο και μικρότερο σε μέγεθος χάρτινο περικάλυμμα επιγραφόμενο με κόκκινο μολύβι αιανή Κοζάνης 8 (το 8 με διπλή υπογράμμιση). Λεηλάτες ως επί το πλείστον οι Γερμανοί.
Πρόκειται για γραπτές καταθέσεις 119 ανδρών κι 8 γυναικών γεννημένων ή μεγαλωμένων στο χωριό, εκτός από τέσσερις παρεπίδημους άνδρες που λόγω της επιπολάζουσας πείνας είχαν προσέλθει κυρίως από την πόλη της Κοζάνης εξασκώντας τα επαγγέλματα του κτίστη, του εργάτη και του κουρέα. Στην ύπαιθρο διαβίωνε τότε κανείς με μεγαλύτερη άνεση από την πόλη λόγω της ελεητικότητας ορισμένων χωριτών, ιδίως γυναικών, κι επειδή έβρισκε πιο εύκολα κατάλυμα προς διαμονήν. Όσοι δε είχαν συγγενείς, ένιωθαν ακόμη καλύτερα -από την Αθήνα είχαν έρθει τότε στο χωριό η θεία μου Αγγελική με το γιο της.
Εκκλησιαστική ενθύμηση ιερέα της Ελίμειας αναφέρει την ίδια εποχή πείνα μεγάλη και πως Αθηναίοι αγόρασαν το Δεκέμβριο του 1941 3.800 δραχμές την οκά το ψωμί. Αλλά μόνον η τιμή είναι εν όλω αληθής, ενώ η μεγάλη πείνα εν μέρει μόνον και για τους αστούς, καθώς οφειλόταν συν τοις άλλοις στην επιθυμία της πλειονότητας των αγροτών και των ποιμένων να πωλήσουν κρυφά από την Ελληνική Πολιτεία το ζωικό και φυτικό περίσσευμά τους με όσο το δυνατόν περισσότερο κέρδος. Όχι πάντα με επιτυχία, αφού επιτήδειοι έμποροι, αρκετοί από τους οποίους προφανώς δήλωναν Αθηναίοι για να μην φανερώνουν τα πραγματικά τους ονόματα και χωριά, αγόραζαν τα είδη με κατοχικά χαρτονομίσματα που παρά την ονομαστική τους αξία είχαν ελάχιστη αγοραστική.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
