Είναι ιδιαίτερα σημαντικό έως συναρπαστικό αυτό που συμβαίνει στην Ιταλία: μια πλατεία λαϊκή να επηρεάζει και να δρομολογεί εξελίξεις που κανένας δεν μπορούσε να δει, να αναλύσει, να φανταστεί. Στην πιάτσα (πλατεία) της Μπολόνια, η πρωτοβουλία τεσσάρων φίλων από το πανεπιστήμιο κατόρθωσε να κινητοποιήσει τη νεολαία, τους παρτιζάνους, τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους με τα εγγόνια τους, τους εργαζομένους, τους φοιτητές, τους πανεπιστημιακούς, τα μεσαία στρώματα, σε μια πρωτόγνωρη εκδήλωση-συνάντηση εναντίον της Ακροδεξιάς, του φασισμού. Με μια απλή ανάρτηση-πρόσκληση, χωρίς καμιά οργανωτική υποδομή και κινητοποίηση, η νεολαία, ο λαός της πόλης άρπαξε την ευκαιρία να βγει από το σπίτι, να εκφραστεί, να αναπνεύσει δημοκρατία, να θυμηθεί ότι η Μπολόνια ήταν και είναι αριστερή, προοδευτική. Δεν ήταν τυχαίο που την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα η Βοlogna Rossa είχε εξελιχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα εναντίον της χούντας. Το Πανεπιστήμιο της πόλης –το αρχαιότερο και ένα από τα καλύτερα σε διεθνές επίπεδο–, όπου φοιτούσαν περίπου 12 χιλιάδες Έλληνες, ο δήμος, πρωτοπόρος στα ζητήματα ανάπτυξης και ποιότητας ζωής, και ολόκληρη η κοινωνία στήριξαν ουσιαστικά και με πρακτική αλληλεγγύη τον αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία.
Το «σφιχτοδέσιμο» της πιάτσας Ματζιόρε το ζήσαμε, λοιπόν, και οι Έλληνες φοιτητές στα χρόνια της χούντας. Ήαν για μας χώρος συνάντησης, διαλόγου, πρωτοβουλιών, ενημέρωσης και κινητοποίησης. Εκεί είχαν πραγματοποιηθεί οι μαζικότερες διαδηλώσεις εναντίον των συνταγματαρχών, με συμμετοχή του Ανδρέα Παπανδρέου, του Μίκη Θεοδωράκη και πολλών άλλων αντιστασιακών. Χωρίς να το συνειδητοποιούμε, να το καταλαβαίνουμε ή να το επιδιώκουμε, αποκτούσαμε μέρα με τη μέρα μια στενή και ποιοτική σχέση μεταξύ μας που μας βοήθησε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τους μηχανισμούς της χούντας. Οι κάθε λογής χουντικοί δεν τολμούσαν να περάσουν από την περιοχή.
Δυστυχώς, η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού στην Ε.Ε. τις τελευταίες δεκαετίες, με τη λιτότητα, τη διεύρυνση των ανισοτήτων, την ανεργία, τον ξέφρενο καταναλωτισμό, τα πρωτοφανή προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, επέφερε την απορρύθμιση της κοινωνίας και στην Ιταλία, με αποτέλεσμα την άνοδο της Ακροδεξιάς. Η δραματική πολιτική εξέλιξη στη γειτονική χώρα συνέβαλε καθοριστικά στην τροφοδότηση του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και στην αλλαγή πολιτικής απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Ουσιαστικά, πνίγηκε η πολιτική κουλτούρα της Ιταλίας. Κυριάρχησαν ο ατομισμός, η αδιαφορία, η αδράνεια και η περιθωριοποίηση της κοινωνίας. Καταλυτικό ρόλο για το νέο πολιτικό τοπίο που δημιουργήθηκε έπαιξε η κυριαρχία της Ακροδεξιάς.
Τα αποτελέσματα από τις εκλογές στην περιφέρεια της Εμίλια-Ρομάνια, με πρωτεύουσα την Μπολόνια, που θα διεξαχθούν τέλη Γενάρη, είναι πιθανόν να επηρεάσουν τις πολιτικές εξελίξεις σε κεντρικό επίπεδο. Πάντως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα και ιδιαίτερα η προκλητική στάση/δήλωση του Σαλβίνι, ότι ετοιμάζεται να καταλάβει την πλατεία Ματζιόρε και στην πορεία την περιφέρεια, ενεργοποίησαν τα δημοκρατικά αντανακλαστικά της νεολαίας και της κοινωνίας γενικότερα. Η πολιτική του απληστία τον οδήγησε να κάνει σοβαρό στρατηγικό λάθος. Οι «Σαρδέλες», με την πρωτοβουλία τους, ζωντάνεψαν και δυνάμωσαν την αντίσταση των πολιτών απέναντι στην πρόκληση των φασιστών: να κερδίσουν την πιάτσα Ματζιόρε, στην οποία ο Σαλβίνι δεν τόλμησε να πλησιάσει. Ήδη υπάρχει μεγάλη και μαζική συμμετοχή της νεολαίας και των πολιτών στην προεκλογική διαδικασία του υποψηφίου της Αριστεράς για την Μπολόνια.
Η πρωτόγνωρη πρωτοβουλία των τεσσάρων νέων ενεργοποίησε, κινητοποίησε ακόμη και πολίτες που για πολλά χρόνια ήταν αμέτοχοι στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Το «σφιχτοδέσιμο» των κατοίκων της Μπολόνια εκφράστηκε με τις «Σαρδέλες», απόδειξη της βαθιάς θέλησης για μια νέα πολιτική που να εκφράζει από «κάτω» την κοινωνία. Η προοπτική νίκης στην περιφέρεια της περιοχής θα διασφαλίσει τις προϋποθέσεις για την καλύτερη οργάνωση και ιδιαίτερα την πολιτική ανασυγκρότηση της Αριστεράς, βασική προϋπόθεση για προοδευτικές εξελίξεις σε κυβερνητικό επίπεδο.
Στο πολιτικό εργαστήρι, που ξεκίνησε από την Μπολόνια, ακούγεται και πάλι δυνατά το «Βella Ciao», το αντιφασιστικό ιταλικό τραγούδι που μαγεύει και ξεσηκώνει τους ανθρώπους, που είναι ύμνος στη δύναμη της ενότητας του λαού. Εξάλλου στην Ιταλία, από τον μεγάλο μαέστρο Τοσκανίνι μέχρι τον ριζοσπάστη, αριστερό συνθέτη Λουίτζι Νόνο, «η πραγματική μουσική» είναι αυτή που… μιλάει στον λαό, για την αντίσταση στον φασισμό, για την παρέμβαση στο κοινωνικό γίγνεσθαι και στη ζωή γενικότερα· εκφράζει τις ανάγκες, τις αγωνίες και τις ελπίδες των ανθρώπων. Το «Bella Ciao» κινητοποιεί, συγκινεί, ενώνει τους ανθρώπους σε μια ειρηνική επανάσταση, από την Μπολόνια στις μεγαλύτερες πόλεις της Ιταλίας και –γιατί όχι;– της Ευρώπης.
Το τοπίο, η παθιασμένη δυναμική της πλατείας-κοινωνίας, πρωταρχικά εναντίον της βαρβαρότητας και του εφιάλτη του ρατσισμού και του φασισμού, είναι μια αισιόδοξη προοπτική για δημοκρατικές, προοδευτικές εξελίξεις. Κοντολογίς, επιβεβαιώνεται η γκραμσιανή άποψη για τον ρόλο της κουλτούρας, της ιδεολογίας στην κατάκτηση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας. Για τον λόγο αυτόν, τα αντιδραστικά καθεστώτα θεωρούν πάντα τον πολιτισμό, τα βιβλία, τη μουσική και τα τραγούδια μεγάλο κίνδυνο, γιατί πολλαπλασιάζουν τις δυνατότητες και το δέσιμο της κοινωνίας, δημιουργούν μια δυναμική και αισιοδοξία που τις φοβάται η κρατούσα τάξη. Το «Βella Ciao» στις ιταλικές πλατείες, στα στόματα των «παιδιών της Μπολόνια» που έπεισαν για την αναγκαιότητα να ακουστεί η νεολαία και το σύνολο της κοινωνίας, να καλυφθεί το μεγάλο κενό που υπάρχει τις τελευταίες δεκαετίες σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο· ένα κενό που δημιουργήθηκε από τα σοβαρά σφάλματα του Δημοκρατικού Κόμματος, ιδιαίτερα από την πρωθυπουργί Ρέντσι.
Η κοινωνική επανένωση είναι βασική προϋπόθεση για νέες, προοδευτικές, εναλλακτικές πολιτικές· είναι το πρώτο βήμα για την επανένωση της Αριστεράς στην Ιταλία, για την αναγέννηση της Ευρωαριστεράς. Η κινητοποίηση των πολιτών με μια αυθόρμητη εκδήλωση-έκφραση ενάντια στην «επιδρομή» που οργάνωσε ο Σαλβίνι για να κατακτήσει πολιτικά την πιο δημοκρατική περιοχή της Ιταλίας, ήταν αποτέλεσμα μιας έξυπνης πολιτικής πρωτοβουλίας την κατάλληλη στιγμή. Δημιουργήθηκε ήδη μια νέα κατάσταση με πολλαπλά θετικά αποτελέσματα σε ολόκληρη τη χώρα. Ξύπνησαν τα παραδοσιακά δημοκρατικά αισθήματα, γέμισαν οι μεγαλύτερες πλατείες της χώρας, θυμίζοντας τις τεράστιες συγκεντρώσεις του μεγάλου ηγέτη της Αριστεράς Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Οι πολίτες συνειδητοποιούν μέρα με τη μέρα ότι υπάρχει η δυνατότητα, το περιθώριο, εναλλακτικής προοδευτικής πολιτικής στην Ιταλία και στην Ευρώπη. Το κίνημα της «σαρδέλας» δεν μοιάζει με κανένα άλλο – γεννήθηκε από κάτω, από την κοινωνία, τάραξε με σεισμικο τρόπο τα πολιτικά ζητήματα.
Η απρόβλεπτη κινητοποίηση της πλατείας και η επανένωση των ανθρώπων είναι τα άμεσα θετικά αποτελέσματα. Μια κινητοποίηση που πιστεύει σε σύνδεση της πολιτικής και των πολιτικών με την κοινωνία. Δεν προωθεί τη δημιουργία νέου κόμματος. Άλλωστε στις προσέχεις περιφερειακές εκλογές στηρίζει τους υποψηφίους της Αριστεράς, ιδιαίτερα στην Μπολόνια.
Πενήντα χρόνια από τον Γαλλικό Μάη, μια εξέλιξη γεγονότων δρομολογεί θετικές προοπτικές, με πρωταγωνίστρια τη νεολαία. Με νέες και ευρηματικές πρωτοβουλίες, το κίνημα νεολαίας της Μπολόνια, που κανείς δεν το περίμενε, κανείς δεν το είχε προβλέψει, δείχνει ότι ο ρόλος της πλατείας είναι η διεκδίκηση για ένα καλύτερο μέλλον, όπως βροντοφωνάζει και το μαθητικό κίνημα με επικεφαλής τη Σουηδέζα Γκρέτα Τούνμπεργκ. Είναι φωνές αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η νέα γενιά φαίνεται από αυτές και από άλλες πρωτοβουλίες σε πολλές χώρες πως ενηλικιώνεται πολιτικά. Αμφισβητεί, ουσιαστικά, τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η πολιτική, τις προτάσεις για την επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων. Η νεολαία είναι δυνατή, ζωντανή, με φρέσκες και συγκροτημένες απόψεις. Θέλει και μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στο παρόν και το μέλλον της σύγχρονης κοινωνίας. Ιδιαίτερα η Ε.Ε. πρέπει να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Η εμπλοκή της νεολαίας είναι μονόδρομος, παράγοντας καθοριστικός για το μέλλον της Ευρώπης, η οποία δυστυχώς δεν είχε και δεν έχει καμία πολιτική για τους νέους. Εκτός από το «Erasmus», που είναι ένα εργαλείο με πολύπλευρα θετικά αποτελέσματα στην επικοινωνία, στις κοινές εμπειρίες και προοπτικές –και για τον λόγο αυτόν θα πρέπει το συντομότερο να διευρυνθεί σε περισσότερες δραστηριότητες–, κατά τα άλλα υπάρχει ένα τεράστιο κενό, αδιαφορία και απαξίωση για τα όνειρα των νέων. Η ελπίδα της Ευρώπης είναι οι νέοι της. Ιδιαίτερα η Αριστερά έχει την υποχρέωση, τα περιθώρια αλλά και το ιδεολογικό υπόβαθρο να ασχοληθεί και να αναλύσει σε βάθος την «εισβολή» της νεολαίας στις πολιτικές εξελίξεις. Στις τάξεις της ανήκουν οι αγωνιστές που τραγούδησαν δυνατά μέχρι να ματώσουν το «Bella Ciao».
*δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΠΟΧΗ .
