Η 15η Απριλίου είναι αφιερωμένη στις Τέχνες, την ψυχή της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή που ζει και αναπνέει μέσα από τους καλλιτέχνες της, που την υπηρετούν με ηθική και συνείδηση. Είναι μεγάλο πράγμα να ζεις για κάτι τόσο ανώτερό σου˙ για μια ιδέα άυλη και ταυτόχρονα υλική, με υπόσταση, δικό της νου και σκέψη. Να αναπνέεις και να ακούς την καρδιά σου να χτυπάει στο ρυθμό της˙ ένα ρυθμό που διεγείρει το νου και αφυπνίζει τις αισθήσεις.
Η Τέχνη είναι μια ανάγκη βαθιά για τον καλλιτέχνη, τόσο βαθιά σαν το αίσθημα της επιβίωσης. Τι θα συμβεί αν κόψεις τον ομφάλιο λώρο που συνδέει αυτά τα δύο; Ο καλλιτέχνης θα αρχίσει να αργοπεθαίνει, να μαραζώνει μέρα με τη μέρα και περισσότερο, ώσπου στο τέλος, θα μείνει ένα πουκάμισο αδειανό.
Ο πολύμηνος εγκλεισμός οδήγησε την Τέχνη και τους καλλιτέχνες της σε οικονομική αυτοκτονία. Θέατρα, λυρικές σκηνές και όπερες ερμητικά κλειστές. Αποξενωμένες. Φώτα κλειστά, αίθουσες κρύες. Ξεχασμένες. Στη Ελλάδα, τα μέτρα που πάρθηκαν κατέστησαν σαφές ότι η Τέχνη είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης, μια πολυτέλεια που δύναται να θυσιαστεί στο βωμό της πανδημίας με ευκολία. Στην αρχή, οι καλλιτέχνες υπομένουν και υποφέρουν σιωπηλά, προσπαθούν να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα. Καλούνται να μείνουν αδρανείς, μακριά από τις πρόβες, τις παραστάσεις, τη δουλειά τους, την Τέχνη τους…την ανάγκη τους.
Η οικονομική αιμορραγία του κλάδου είναι τεράστια, καθώς πολλοί από αυτούς δεν δικαιούνται καν το βοήθημα της Πολιτείας για να επιβιώσουν. Φόβος. Ανασφάλεια. Αβεβαιότητα. Όλοι αναρωτιούνται αν αυτό είναι άραγε το κύκνειο άσμα της Τέχνης. Καλλιτέχνες προδομένοι και με τα παπούτσια στο χέρι, αφού οι Πολιτεία βάζει κόφτη στο επίδομα ζωτικής για την επιβίωση σημασίας. Η πικρία ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, τα ερωτήματα πολλά και εύλογα: «γιατί θεωρούμαστε πολίτες δεύτερης κατηγορίας; Πώς θα ζήσουμε;». Ένα γιατί πλανιέται στον αέρα…
Η Τέχνη, όμως, τρέφει και τέρπει και τις ψυχές των θεατών, αυτών των απλών ανθρώπων που την αποζητούν για να γαληνεύουν το είναι τους. Γενιές και γενιές ανθρώπων που μεγάλωσαν ακούγοντας θεατρικές παραστάσεις και αφηγήσεις στο ραδιόφωνο. «Γρήγορα, αρχίζει, αρχίζει…Σουςςς». Γενιές που ζούσαν με την λαχτάρα και την ανυπομονησία ζωγραφισμένη στα πρόσωπά τους, με την αγωνία του τι απέγινε ο αγαπημένος τους χαρακτήρας. Η Τέχνη αγγίζει και συγκινεί ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων. «Η Τέχνη ξεπλένει από την ψυχή τη σκόνη της καθημερινότητας», είπε κάποτε ο σπουδαίος Πάμπλο Πικάσο. Δεν είναι πολυτέλεια ακριβή με στολίδια περισσά και περιττά. Η Τέχνη είναι το βάλσαμο στην ψυχή του πονεμένου και «σκοπός της είναι να δώσει στη ζωή σχήμα» (W. Shakespeare).
Και να που τώρα, στο ζοφερό χρονικό μιας πανδημίας, ο άνθρωπος αναζητεί απεγνωσμένα ένα παράθυρο, λουσμένο με ένα υπέροχο χρυσό φως, μια ελπίδα μέσα στην ανήλιαγη φυλακή του, το ίδιο του το σπίτι… Η Τέχνη φωτίζει αυτό το παραθυρόφυλλο. Η Τέχνη είναι ο φάρος ελπίδας που όλοι αποζητούν, αυτή είναι η διέξοδος σε ένα σκληρό κόσμο, που ολοένα και βουλιάζει.
Αυτή. Αυτή. Αυτή.
Η Τέχνη προσπάθησε και προσπαθεί ακόμα να αναδυθεί με εναλλακτικούς τρόπους, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία. Τα μουσεία, οι γκαλερί και οι πινακοθήκες αξιοποίησαν την online περιήγηση στις αίθουσές τους και το κοινό ανταποκρίθηκε και αγκάλιασε το εγχείρημα. Δεν φτάνει όμως αυτό για να σωθεί η Τέχνη. Δεν είναι αρκετό, γιατί πάνω από όλες τις τεχνολογίες, την εικονική πραγματικότητα και τα live streaming, κάτι λείπει. Λείπει το συναίσθημα, η ανατριχίλα που διαπερνά κάθε εκατοστό του κορμιού σου όταν ακούς το κύκνειο άσμα της Madama Butterfly. Λείπει αυτή η άμεση και αναντικατάστατη επαφή με το συναίσθημα, με τα ακούσματα, με τις εικόνες που χορεύουν ολοζώντανες και μαγικές μπροστά από τα μάτια του θεατή.
Λείπει η διαρκής έλξη, λείπει η μαγεία…Με τα θέατρα κλειστά, οι χαρακτήρες δεν έχουν πια σπίτι, δεν έχουν στον ήλιο μοίρα…
Το θέατρο, η μουσική, ο χορός, η ζωγραφική δεν πρέπει να παραγκωνίζονται ως μη αναγκαία, γιατί, όπως ο άνθρωπος χρειάζεται τροφή και νερό για να ζει, έτσι ακριβώς χρειάζεται την
Τέχνη για να καλλιεργεί και να τροφοδοτεί αδιαλείπτως το πνεύμα του. Ο καλλιτέχνης πρέπει να εισακουστεί μέσα από την δουλειά του, να στείλει ένα ηχηρό μήνυμα και να στηριχθεί από την Πολιτεία. Διότι η Τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, αλλά μέγιστη ψυχική ανάγκη.
Πώς είναι δυνατό να κόβεις σύριζα τα φτερά των αγγελιοφόρων της Τέχνης, των παιδιών της; Γέννημα θρέμμα των Ωδείων, που ανεβαίνουν με κόπο και ιδρώτα, σκαλοπάτι σκαλοπάτι μέχρι να φτάσουν το τέλειο. Και δεν σταματούν εκεί. Η Τέχνη ποτέ δεν σταματά εκεί. Πάντα παλεύεις με κάποιον για να φτάσεις και να κατακτήσεις την κορυφή. Όμως όταν φτάσεις, ο μόνος σου εχθρός πλέον είναι ο ίδιος σου ο εαυτός. Άπαξ και χάσεις αυτή τη μάχη, έχεις χάσει τον πόλεμο.
Γιατί η Τέχνη θέλει θυσίες: προσωπικές, επαγγελματικές, οικογενειακές, οικονομικές. Γιατί σε τιμωρούν όταν προσπαθείς να φέρεις δύο ταυτότητες μαζί, σου λένε επέλεξε μία, δεν μπορείς να είσαι και τα δύο. Βιώνεις έναν κοινωνικό εκφοβισμό: ή θα διαλέξω αυτό που θα με ταΐσει ή θα πεθάνω στα παγκάκια. Μόνος, χωρίς χρήματα, χωρίς ανθρώπινη αξιοπρεπή διαβίωση. Όμως, δεν θυσιάζω την Τέχνη μου…όχι. Θα ζω μέσα από αυτή και θα δημιουργώ.
Αυτό είναι το εμβόλιο κατά της πανδημίας: η δημιουργία. Η χαρά του να ερμηνεύεις ή να συνθέτεις ένα έργο, να ζωγραφίζεις ένα πίνακα σε στυλ Van Gogh ή Miro, να ερμηνεύεις με πάθος και ψυχή την Ηλέκτρα του Σοφοκλή «Ω άγιο φως τ΄ ουρανού και συ αγέρα που ολόγυρα ζώνεις τη γη»… Η Τέχνη μονάχα μπορεί να γιατρεύει, ακόμα και τις πιο βαθιές πληγές, μπορεί να συγκινήσει και τον πιο δύσκολο και απαθή άνθρωπο, να προσφέρει απλόχερα μία αγκαλιά, ένα σπίτι ελεύθερης έκφρασης σε όλα τα παιδιά της. Η Τέχνη είναι ικανή να ξαναγεννά από τις στάχτες του σαν φοίνικα και τον πιο νεκρό συναισθηματικά άνθρωπο, αρκεί να μπορεί να την αφουγκραστεί.
«Τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε —για λίγο— να μη νοιώθεται η πληγή»
Κ. Π. Καβάφης
*(«Η τέχνη μακρά, ο βίος βραχύς»)
Ιπποκράτης, 460-370 π.Χ., Πατέρας της Ιατρικής
Θεοδοσία Δημητρακίδου, Δημοσιογράφος-Απόφοιτη Τμήματος Δημησιογραφίας & ΜΜΕ, Α.Π.Θ & Μουσικός-Διπλωματούχος κλασσικού τραγουδιού
