12) ΣΠΑΡΤΗ ΠΙΣΙΔΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ: ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ – ΒΙΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ – ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ

του Σταύρου Π. Καπλάνογλου Σπάρταλη εκ πατρός

Η οικονομική ανάπτυξη στην Μικρασιατική Σπάρτη στον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου και μέχρι το 1914 ήταν γρήγορη.
Το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και ο τρομερός σεισμός των 7,1 R του 1914 με 500 νεκρούς μόνον μέσα στην πόλη, την ισοπέδωση κατοικιών και εργασιακών χώρων και τα όσα ακολούθησαν μέχρι το 1922 με τις διώξεις και την βίαιη απομάκρυνση Ελλήνων και Αρμενίων έβαλαν ταφόπλακα στην οικονομία της για πάρα πολλά χρόνια,
Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια γενική εικόνα για την ενασχόληση των κατοίκων της, έως το 1922, τα επαγγέλματα Χριστιανών και Μουσουλμάνων ,τα παραγόμενα προϊόντα και κάθε τι που συνέβαλε ώστε η Σπάρτη να αναπτυχθεί τόσο πολύ και τα προϊόντα της να ζητούνται σε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο.
Σε επόμενες δημοσιεύσεις σε 2 τουλάχιστον περιπτώσεις θα επανέλθουμε με περισσότερες πληροφορίες, την Ταπητουργία, την παραγωγή Ροδέλαιου και την καλλιέργεια του τριαντάφυλλου.

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ
Στα επιστημονικά επαγγέλματα οι Έλληνες είχαν την πρωτοκαθεδρία ,όλα σχεδόν βρισκόταν σε Ελληνικά χέρια και μυαλά. Γιατροί και Φαρμακοποιοί στο σύνολο τους πριν ελαχίστων εξαιρέσεων ήταν όλοι Έλληνες .Οι δικηγόροι οι περισσότεροι επίσης Έλληνες.
Τις τελευταίες δεκαετίες της παραμονής των Χριστιανών αναφέρονται τα ονόματα :
– Γιατρών
Οι σπουδαιότεροι από τους οποίους υπήρξαν ο Πρόδρομος Γρηγοριάδης, ο Nικόδημος Γεωργιάδης, ο Δαμιανός Σπυρίδης, ο Eλευθέριος Δανόπουλος, ο Eλεήμων Δαμιανίδης, ο Δαμιανός Bασιλειάδης, ο Nικόλαος Tαρακτσόγλου, ο Θεόδωρος Mαλλίδης κ.ά.
Πολλοί απ αυτούς είχαν σπουδάσει στο Παρίσι.
Την τελευταία εικοσαετία από τους 6 γιατρούς της Σπάρτης, οι 5 ήσαν Έλληνες, καθώς Έλληνας ήταν και ο μοναδικός γιατρός στο νησί του Εγιρδήρ.
–Φαρμακοποιοί
Oι περισσότεροι φαρμακοποιοί στη Σπάρτη ήταν επίσης Έλληνες (Iερεμίας Mικραλόγλου, Θεόδωρος Oυλκέρογλου, Γεράσιμος Λεοντιάδης, Γρηγόριος Mαλλίδης, Nικόλαος Δημητριάδης κ.α.).
–Δικηγόροι
Στο τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα πρώτος δικηγόρος επιστήμων στη Σπάρτη παρουσιάζεται ο Δαμιανός Eβρένογλου. Ακολούθησαν ύστερα κι άλλοι: ο Xαράλαμπος Xρηστίδης, ο Nικόδημος Γεωργιάδης, ο Φίλιππος Nικολαΐδης, ο Γαβριήλ Tσακίρης.
Μερικοί υπήρξαν διάσημοι νομομαθείς, όπως ο Bασίλης Φιλόσογλου (χρησιμοποιήθηκε από τον Σουλτάνο Xαμίτ B σε διπλωματικές αποστολές) και ο Bασίλειος Πετράκης, που ανέπτυξε εξαιρετική εθνική δράση στην Πόλη και καταδικάστηκε σε θάνατο από το Tουρκικό Στρατοδικείο.
Οι δικηγόροι σπούδαζαν κυρίως στην Πόλη και στην Αθήνα.
Στα παλαιότερα χρόνια καθήκοντα συνήγορου ασκούσαν μορφωμένοι Έλληνες δικολάβοι, χωρίς καμία ιδιαίτερη νομική κατάρτιση
– Λογιστές
Ένας ακόμη κλάδος που βρισκόταν στα χέρια Ελλήνων ήταν οι λογιστές μια δραστηριότητα που απαιτούσε εξειδικευμένες γνώσεις και υποστήριζε τις εμπορικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους θέματα

ΕΜΠΟΡΙΟ
H οικονομική και κοινωνική ακμή των Ελλήνων της Πισιδίας και ιδιαίτερα της Σπάρτης υπήρξε εκπληκτική.
Βασίστηκε, κυρίως, στο εμπόριο και την ταπητουργία, που η μεγάλη της ακμή σημειώνεται προς το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα, όπου οι Έλληνες σε ποσοστό 90% ελέγχουν την συνολική παραγωγή χαλιών.
Οι Σπαρταλήδες διακρινόταν στο εμπόριο Μάλιστα δημιούργησαν πολλά υποκαταστήματα εμπορικών οίκων στην Αττάλεια,,στο Ικόνιο στην Προύσα στο Ντενιζλί και αλλά μέρη και κυρίως στην Σμύρνη .
Φυσικά υπήρχαν και αρκετά καταστήματα Ελλήνων και μέσα στην πόλη ,
Οι Έλληνες της Σπάρτης ίδρυσαν εμπορικό επιμελητήριο πριν από την Κωνσταντινούπολη
1880-1914 .Στο σαντζάκι (νομός) της Σπάρτας, το 90% των συναλλαγών ανήκει στους Έλληνες της Σπάρτης
Οι Έλληνες ήταν έμποροι και εξαγωγείς
– Σημαντικοί Έλληνες έμποροι και εξαγωγείς ήταν
Πολυτίμη Κιουρκτσόγλου
Γιάννης και Θεόδωρος Παπάζογλου
Ντουρμπέογλου,
Στίλογλου
Αφοί Ανανίογλου
Κυριάκος Τσακίρογλου έμπορος χαλιών
– Ελληνικές εξαγωγικές εταιρίες ήταν οι
1) Greek Furman Politimi
2) Rose Cosmatics,
3) Grain,
4) Keciborlu, Sulphur Business
5) Tragacanth Kok Boya”
6) «Isparta Rose Oil» του Χρήστου Αβράκογλου
7) «Oriental Carpet» μετοχική εταιρεία χαλιών, υπό τη διεύθυνση του Νίκου Τεμελίδη Ιδρύθηκε το 1894, από τους Νίκο Τεμελίδη, Ντουρμπέογλου, Dr. Μποδοσάκης, Στίλογλου, Μηνά Κέχαγιαογλου, Γιάννη και Θεόδωρο Παπάζογλου
«İtthad-ı Maadin» που ιδρύθηκε το 1912 στην Σπάρτα από τους Χρήστο Αβράκογλου, Βασίλη Μπάλογλου ,Αφοί Κεχαγιόγλου, και την «Keciborlu Sulphur Business»
–Άλλοι εξαγωγείς
Νίκος Τεμελίδης . (από τους ιδρυτές του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Σπάρτης)
Ήταν δικηγόρος και έμπορος. Εξήγαγε: Ροδέλαιο ,Ρακί μαστίχας,Κρασιά
Το 1874 άνοιξε οινοπνευματοποιείου με διευθυντή παραγωγής τον Χαράλαμπος Σινανίδης.
Βοήθησε πολλά ιδρύματα και εκκλησίες συμπεριλαμβανομένων και τζαμιών
Χρήστος Αβράκογλου. (Μέλος του Εμπορικού Συμβουλίου της Σπάρτης )
Ήταν επιχειρηματίας .Εξήγαγε: Ροδέλαιο ,καπνά Atabey, βαμβάκι Harman-oren, όπιο ,ρίζες ριζάρι (kokboya )που συλλέγονταν από τα γύρω χωριά της Σπάρτας.
Ανανίογλου Βαβίτα ήταν χήρα και της είχαν δώσει το παρατσούκλι «μπαμπά μαμά». Ήταν έμπορος σιτηρών.
Ανανίογλου του είχαν δώσει το παρατσούκλι ο «γιός της μάνας του» λόγω της σκληρής δουλείας που έριχνε όπως η μάνα του Βαβίτα εξήγαγε προϊόντα αποστάγματος τριαντάφυλλου
Σεκέρτζογλου Ήταν έμπορος – εξαγωγέας που με την δραστηριότητα έκανε γνωστά και περιζήτητα στην Ευρώπη τα υφάσματα “Bogasa” που παράγονταν από Έλληνες στο Νησλί του Εργκιντήρ.
Νικόλαος Βογιατζόγλου και μετά ο γιός του Βασίλης Ήταν έμποροι γαλακτώματος οπίου που παράγονταν εξ ολοκλήρου στις περιοχές Αταβεϋ και Γκονέν (Gönen). Η βασική εξαγωγή ήταν σε φαρμακευτικές εταιρείες των Η.Π.Α
Σταύρος Γιοκμπάσογλου (Ήταν μέλος του Εμπορικού Συμβουλίου της Σπάρτης το 1867.) και μετά ο γιός του Γιάννης Ήταν εξαγωγείς Ροδέλαιου, Γαλακτώματος οπίου και Χαλιών από την Σπάρτα σε ευρωπαϊκές χώρες.
Ήταν φιλάνθρωπη οικογένεια . Χρηματοδότησαν την κατασκευή κρηνών σε γειτονιές που δεν είχαν πόσιμο νερό, το άνοιγμά δημοτικού σχολείου για τους Αρμένιους και βοηθούσαν τις οικογένειες ανεξαρτήτως θρησκεύματος στις περιπτώσεις που στρατεύονταν ο προστάτης τους.
Η Σπάρτα διαθέτει δύο αρτοποιεία. Το ένα αρτοποιείο διευθύνεται από την Ελληνίδα την Νικόλα Ταρακσίογλου.
Μάλιστα στην Σμύρνη είχε δημιουργηθεί ολόκληρη παροικία που αριθμούσε 1000 άτομα .Ήταν το λιμάνι από όπου γινόταν το κυρίως εμπόριο των προϊόντων της Σπάρτης όπως χαλιά,ροδέλαιο , φρούτων, σιτηρών , οπίου για φαρμακευτικούς σκοπούς , Κιλίμια, Γούνες, Δέρματα, καπνά, βαμβάκι, σιτηρά, όπιο,ριζάρι , χρωστική χαλιών,ψάρια, βδέλλες, κόμμι τραγακάνθης*
Oι εμπορικές δραστηριότητες που αφορούν το ροδέλαιο, το όπιο, τους αλατζάδες και κυρίως, βέβαια, τα χαλιά ελέγχονται σε συντριπτικά ποσοστά από του Eλληνες, που εξάγουν μέσω της Σμύρνης και της Aττάλειας τα προϊόντα της Σπάρτης στην Eυρώπη, την εγγύς Aνατολή και τις HΠA.
Eκτός από τα περίφημα χαλιά της η Σπάρτη φημιζόταν για το ροδέλαιο της, που η παραγωγή του κορυφώνεται στα τέλη του περασμένου αιώνα.
Άλλα επαγγέλματα που βρισκόταν σε χέρια Ελλήνων ήταν οι επιπλοποιοί, χρυσοχόοι,ράπτες ,κτιστές .
Ένας από τους διάσημους τεχνίτες της εποχής, ήταν ο Σπάρταλης οικοδόμος Γιάννη Κουλαξίζογλου έκτιζε σπίτια γύρω στο 1877
Οι οικοδόμοι της Σπάρτης που έκτιζαν σπίτια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μπορούσαν και επέμεναν να χτίζουν σπίτια με μεγάλο οικόπεδα ωστε να υπάρχει κήπος , εάν δεν υπήρχε κήπος,
οι Έλληνες οικοδόμοι δεν θα έκτιζαν το σπίτι , ήθελαν να υπάρχει ο κήπος έτσι ώστε να δίνει ζωή σε όσους ζούσαν σε αυτά , υπήρχαν κάβες στον κήπο του σπιτιού για , κρασί, κύβος παλαίωσης μελάσας και αποθήκες εμφιάλωσης που γινόταν από τους Έλληνες μαστόρους.
–Μεταφορές
Τα εμπορεύματα αρχικά μεταφερόταν με τα καραβάνια και τους Καμηλιέρηδες
Η δημιουργία στις αρχές του 20ου αιώνα της σιδηροδρομικής γραμμής Σμύρνης Αϊδινίου Εγιρδήρ που ο πρώτος σταθμός της Σπάρτης βρισκόταν 12 χιλιόμετρα έξω από αυτή , στο Κουλέ-κογιού , επηρέασε θετικά τις μεταφορές την εμπορευμάτων μειώνοντάς το κόστος μεταφοράς και εξασφαλίζοντας τις διακινήσεις των προϊόντων.

ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ
–Ταπητουργία
Η οικονομία της Σπάρτης εκτός από το εμπόριο στηρίχθηκε κυρίως στην ην ταπητουργία που απασχολούσε το μεγαλύτερο αριθμό των Ελλήνων και των Μουσουλμάνων Στα απομνημονεύματα του Παπαιωακείμ Πεσμαζόγλου αναφέρεται ότι 4000 εργαλεία δούλευαν στην Σπάρτη και τα περίχωρα της και η εκμετάλλευση αυτής της δραστηριότητας βρισκόταν στα χέρια των Ελλήνων.
Δίνει μάλιστα και την κατανομή αυτών των εργαλείων στις βιοτεχνίες που το μέγεθος πολλών από αυτών θα μπορούσε να τις κατάταξη στις βιομηχανίες που έχει ως εξής:
1.Εταιρία Ανατολικών Ταπήτων …εργαλεία 750
2. Προδρ.Γρηγοριαδηςι & Αφοι Στυλογλου // 750
3. Δουρμέογλου-Παπάζογλου // 400
4.Δανοπούλου-Παγιάσλογλου // 350
5. Αδ/ων Δ.Φ.Σ. Καχραμάνογλου // 300
6.Νικόλα Σουζλόγλου // 250
7.Μηνά Κεχαγιόγλου // 200
Εκτός από τις μεγάλες εταιρίες με τα 300 συνολικά εργαλεία τα αλλά (περίπου 1000 βρισκόταν διασκορπισμένα σε μικρότερες επιχειρήσεις
Ενώ ιστορικά η κατασκευή χαλιού ανάγεται στην εποχή του Ομήρου
του Μικρασιατικού χαλιού κάνει ηχηρή την εμφάνιση του γύρω στα 1860, η Σπάρτη (Σπάρτα) της Πισιδίας ως ταπητουργικό κέντρο μαζί με την Καισάρεια , τη Σεβάστεια (Σιβάζ) που τα τυποποιημένα πια χαλιά τους παίρνουν τη θέση των παλαιότερων περίφημων χαλιών «Γκιόρντες», «Κούλα», «Μέγκρη» (Μάκρη), «Λαντίκ» (Λαοδικεία), «Ουσάκ» και «Περγκάμ» (Πέργαμος).
Η Σπάρτη αποτέλεσε το σημαντικότερο από τα παραπάνω ταπητουργικά κέντρα, . Σχεδόν κάθε σπίτι στη κωμόπολη αυτή, είχε, τουλάχιστον, και από ένα αργαλειό. Πολύ σύντομα, τα χαλιά τύπου «Σπάρτα», όπως ήταν γνωστή, κατέκτησε τη διεθνή αγορά με τα αξεπέραστης ποιότητας και ομορφιάς χειροποίητα χαλιά της. Ιδιαίτερα, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, όπου δημιουργήθηκε η αστική τάξη και η συσσώρευση πλούτου αυξήθηκε, η ζήτηση του μικρασιατικού χειροποίητου χαλιού κορυφώθηκε, με τους Έλληνες Μικρασιάτες να πρωτοστατούν στην ανάπτυξη της ταπητουργίας.

– ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΡΟΔΩΝ -ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΟΔΕΛΑΙΟΥ
Το Rosa × damascena , ευρύτερα γνωστό ως τριαντάφυλλο Δαμασκού είναι ένα υβρίδιο τριαντάφυλλου , που προέρχεται από τα Rosa gallica και Rosa moschata .
Τα άνθη είναι γνωστά για το εκλεκτό άρωμά τους και συλλέγονται εμπορικά για το ροδέλαιο που χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και για την παρασκευή ροδόνερου και όχι μόνον.
H καλλιέργεια των ρόδων ξεκίνησε στη Σπάρτη από έναν πανέξυπνο Tούρκο επιχειρηματία, τον Iσμαήλ Xεντένογλου που αγοράζοντας μεγάλες εκτάσεις γης από την Ελληνική Εκκλησία τις μετέτρεψε σε ροδώνες. Γρήγορα το παράδειγμά του βρίσκει μιμητές από Έλληνες παραγωγούς και ολόκληρη η Σπάρτη γίνεται ένα απέραντο περιβόλι από τριαντάφυλλα. Ήδη το 1910 η ετήσια παραγωγή ροδέλαιου στην Πισιδία ξεπερνάει τα μισκάλ (αραβική μονάδα βάρους, ισοδύναμη με ενάμισι δράμι) συνολικής αξίας λιρών περίπου. Κατά τον Παπαϊωακείμ η ετήσια παραγωγή ξεπερνούσε τα μισκάλ. Σπουδαιότεροι α- πό τους παραγωγούς ροδέλαιου στην Σπάρτη υπήρξαν ο Xατζή Σάββας Xατζηασλάνογλου, ο Kοσμάς Aθανάσογλου, οι αδελφοί Kεχαγιόγλου, οι αδελφοί Παπάζογλου και α- πό το Nησί ο Xατζη Xαραλάμπους.

ΟΠΙΟ
Όπιο, κοινώς αφιόνι (επιστ. ορολογία: Lachryma papaveris) ονομάζεται ο αποξηραμένος γαλακτώδης χυμός που προέρχεται από ένα είδος παπαρούνας που ονομάζεται μήκων η υπνοφόρος (Papaver somniferum). Το όπιο περιέχει περίπου 25% αλκαλοειδή, ενώ μεταξύ αυτών έχει περιεκτικότητα περίπου 10~12% σε μορφίνη, από την οποία εξαρτάται η φαρμακολογική επενέργεια του. Η χημική επεξεργασία της μορφίνης παράγει την ηρωίνη που διακινείται στο παράνομο εμπόριο ναρκωτικών.
Οι Έλληνες της Σπάρτης ασχολήθηκαν και με την εξαγωγή του οπίου, που η καλλιέργεια του ήταν αποκλειστικά έργο των Τούρκων και η εμπορία του έργο των Ελλήνων. Tο όπιο απορροφούσαν μεγάλοι ευρωπαϊκοί φαρμακευτικοί οίκοι και η διακίνησή του τελούσε υπό την επίσημη εποπτεία της Τουρκικής κυβέρνησης. Από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς υπήρξε ο Bασίλης N. Bογιατζόγλου

ΡΤΖΑΡΙ Rubia tinctorum
Το ριζάρι ή αλιζάρι ή και μπογιά (Rubia tinctorum) είναι αυτοφυής θάμνος που φύεται στη νότια Ευρώπη και την νοτιοδυτική Ασία.
Η βαφή, η οποία παρασκευάζεται με ουσίες Alizarin και Parparin που λαμβάνονται από τις ρίζες του είδους, είναι παγκοσμίως γνωστή ως τούρκικο κόκκινο . Είναι γνωστό ότι είναι το πρώτο φυτό που χρησιμοποιήθηκε στη βαφή νημάτων.
Το επίσημο όνομά του είναι ερυθρόδανο το βαφικό ή ρούβια η βαφική (Rubia tinctorum). . Το ριζάρι ήταν ιδιαίτερα χρήσιμο στο παρελθόν, γιατί από την ρίζα του παραγόταν μία κόκκινη χρωστική, κατάλληλη για βαφή νημάτων.Η βαφή που προκύπτει από το ριζάρι έχει ως κύριο συστατικό την αλιζαρίνη. Η χρήση του ριζαριού εγκαταλείφθηκε όταν η χημική βιομηχανία παρήγαγε την ένωση ανιλίνη που έδινε το ίδιο αποτέλεσμα.

ΤΡΑΓΑΚΑΝΘΟΣ – A. tragacantha
Ο τραγάκανθος είναι ένα φυσικό κόμμι που λαμβάνεται από τον αποξηραμένο χυμό πολλών ειδών οσπρίων του γένους Astragalus , συμπεριλαμβανομένων των A. adscendens , A. gummifer , A. brachycalyx , ι A. tragacantha
Το κόμμι χρησιμοποιείται στην κατεργασία δερμάτων με δέψη με αλλά φυτα ως ένωση που γυαλίζει και γυαλίζει τις άκρες, και περιστασιακά χρησιμοποιείται ως ενισχυτικό σε υφάσματα. Το κόμμι έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά ως φυτικό φάρμακο για καταστάσεις όπως ο βήχας και η διάρροια.

– ΒΥΡΣΟΔΕΨΙΑ
Οι αναπτυγμένη κτηνοτροφία και η σφαγή των ζώων απέδιδε πολλά ακατέργαστα δέρματα που οι επεξεργασία τους γινόταν στα βυρσοδεψία της Σπάρτης Οι βυρσοδέψες και οι υποδηματοποιοί ήταν συνήθως Μουσουλμάνοι.
Παραγόταν ιδίως ψιλά,χρωματιστά κατεργασμένα δέρματα

ΓΕΩΡΓΙΑ- ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Η γεωργία στην Σπάρτη σχεδόν στο σύνολο της ανήκε στους Μουσουλμάνους,άλλωστε και οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις (χωράφια και περιβόλια) σε ποσοστό 95,83 % ανήκε σε αυτούς.
Από τα συνολικά 13.416 καλλιεργούμενα στρέμματα ,τα 12.857 στρ. Ανήκαν στους Μουσουλμάνους που αντιστοιχούσε σε 5,93 στρ./νοικοκυριό
Οι Μουσουλμάνοι είχαν αμπελοκαλλιέργεια και την καλλιέργεια των ρόδων,διάττοντα τα τριαντάφυλλα στα αποστακτήρια των Ελλήνων για εξαγωγή του Ροδέλαιου, την τυποποίηση του και την εμπορεία.
Τα αγροτεμάχια των Ελλήνων κατά κύριό λόγο βρισκόταν μέσα ή γύρω από την πόλη για ασφάλεια.
Καλλιεργούσαν αμπέλια για την δική τους παραγωγή του κρασιού και του τσίπουρου για δική ους κατανάλωση .Και φυσικά οπωροφόρα δένδρα,αποξεραίνοντας τα φρούτα για τον χειμώνα κάνοντας ΄΄χουσάφια ΄
Στους Έλληνες άνηκαν μόνον το 3,85 % ,ήτοι τα 516 στρ. Που αντιστοιχούσε 1,02 στρ/νοικοκυριό,
Πολύ μικρότερο ποσοστό ανήκε και στους Αρμένιους 0,32% ητοι 43 στρέμματα που αντιστοιχούσε σε ο,60 / στρ./νοικοκυριό.

ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ
Οι φόροι από την Γεωργία ήταν:
– Μουσουλμάνοι 126.444 γρόσια η 9,83 γρόσια/στρέμμα η 58,35 γρόσια/νοικουριό
– Έλληνες 18.167 γρόσια η 35,21 >> η 36,05 >>
–Αρμένιοι 2.061 γρόσια η 47,93 >> η 31,23 >>
Η εργατικότητα και οι επιλογές των Ελλήνων έδιναν 3,6 φορές
μεγαλύτερο εισόδημα ανά στρέμμα

ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Οι κτηνοτροφία βρισκόταν στα χέρια των Μουσουλμάνων
Πρωτοστατούσε η εκτροφή των προβάτων με την χονδρή ουρά των προβάτων Μερινός Τα μερινός πρόβατα ακόμη και σήμερα θεωρούνται τα καλύτερα σε μαλλί , έχουν το καλύτερο, απαλό μαλλί, που χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία κλωστοϋφαντουργίας. Η φυλή ανήκει στο λεπτό δέρας, οι τρίχες του ζώου είναι πολύ λεπτότερες από τα ανθρώπινα μαλλιά, ταιριάζουν στενά μεταξύ τους, σχηματίζοντας ένα παχύ δάχτυλιο
Εκτός από την εκτροφή προβάτων που το 90,9% ανήκε στους Μουσουλμάνους στα χέρια τους βρισκόταν και η εκτροφή Αιγών σε ποσοστό 96,9 % ,Βοοειδών σε ποσοστό 99,50 % , Θηλυκών ίππων 90,90 %
Από τα ζώα εργασία για μεταφορές οι καμήλες άνηκαν κατά 100% στου Μουσουλμάνους,όπως και τα γαϊδούρια 97,1 %, και τα μουλάρια σε ποσοστό 93,5 %
Εξαίρεση στην κατοχή ζώων υπήρξε στα άλογα που το 57,8% ανήκε στους Έλληνες και το 42,2 % στους Μουσουλμάνους Αυτό συμβαίνει γιατί οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν πολύ τα άλογα σαν μέσο μεταφοράς, εξάλλου είχαν τις μεταφορές ατόμων με άμαξες μέσα στην πόλη.

ΑΠΟΔΟΣΗ ΦΟΡΩΝ
Έχει ενδιαφέρον η απόδοση φόρων στον Οθωμανική κουρούνα μια και δείχνει την οικονομική ευρωστία των Ελλήνων και των Αρμενίων
Τα στοιχεία βρήκαμε σε διπλωματική μελέτη που αναφέρονται στα μέσα του 19ου αιώνος που κατά τις εκτιμήσεις μας δεν πρέπει να άλλαξαν πολύ μέχρι να αρχίσει ο Παγκόσμιος πόλεμος και οι διώξεις των Ελλήνων και των Αρμενίων ,θα λέγαμε δε ότι οι αριθμοί για την οικονομία θα ήταν ευνοϊκότεροι για τους Χριστιανούς μια και η ανάπτυξη της οικονομίας στηρίχθηκε κυρίως σε αυτούς.
Οι φόροι που απέδιδαν οι Έλληνες αλλά και Αρμένιοι κάτοικοι της Σπάρτης από ελεύθερα επαγγέλματα ήταν δυσανάλογα μεγαλύτεροι με τον πληθυσμό τους.
Αυτό οφείλετε ότι οι Μουσουλμάνοι ήταν κατά κύριο λόγω γεωργοί και κτηνοτρόφοι.
Οι Μουσουλμάνοι απέδωσαν φόρους 475.300 γρόσια 55,13% η239,3 γρόσια ανά νοικοκυριό
Οι Έλληνες απέδιδαν φόρους 315.964 γρόσια 36,65% η 629,7 γρόσια ανά νοικοκυριό
Οι Αρμένιοι απέδιδαν φόρους 70.868 γρόσια 8,22% η 998,1 γρόσια ανά νοικοκυριό
** 1 γρόσσι ήταν μικρό ασημένιο νόμισμα, βάρους ενός γραμμαρίου,ι ήταν ίσο με το 1 / 100 της χρυσής τουρκικής λίρας