Κοσμάτι Γρεβενών
Οι Χανταβαίοι
Ένα βιβλίο ιστορικής έρευνας και καταγραφής. Ένα βιβλίο πιο κοντά στη φύση των πραγμάτων, ήτοι, στους «ανώνυμους πρωταγωνιστές» που δεν καταγράφονται στα επίσημα ιστορικά εγχειρίδια, με συγγραφέα τον Αθανάσιο Χαντάβα, πρώην βουλευτή του Νομού Γρεβενών.
Όταν εξιστορούμε τη ζωή και τη διαχρονική πορεία ενός λαού, κάνουμε πρωταγωνιστή, καθολικά, τον Τόπο, που είναι συνυφασμένος με το λαό της εξιστόρησης.
Ο «έρμος», ο τόπος μας έχει μεγάλη ιστορία!
Στους δρόμους, που έχει λησμονήσει η μνήμη, με μόνο οδηγό το προσδιοριστικό τοπωνύμιο, ως καταγωγικό επώνυμο, που το έπαιρναν εκείνοι, που στα πρώτα χαλεπά χρόνια της οθωμανικής επικράτησης, οδηγήθηκαν στην έξοδο, από τον τόπο γέννησης τους, τη Χάδοβα, (τον σημερινό Πολύμυλο Κοζάνης) μπήκε, και ξεκίνησε την αφήγησή του, ο Θανάσης Χαντάβας. Φέρνοντας έναν μνημονικό άνεμο, βαρυφορτωμένο από ιστορία, από συναισθήματα αγάπης και νοσταλγίας και από μια βαθιά επιθυμία να υποτάξει την πίκρα, για την αλαργινή ανάμνηση, αλλά και τις κατοπινές μνήμες, που ετοιμάζονται να μπουν στο λαγούμι της ελάχιστης αναφοράς, δημιουργώντας έναν διαχρονικό κηροστάτη μνήμης για το Κοσμάτι και τους Χανταβαίους.
Δανειζόμαστε από το προλογικό σημείωμα του συγγραφέα, τους λόγους της συγγραφής, που είναι ευκρινέστατοι και τους παραθέτουμε αυτολεξεί.
«Με τις σκέψεις ότι σήμερα δεν ζει στο Κοσμάτι κανένας με το επώνυμο Χαντάβας, ότι το χωριό Κοσμάτι, το κέντρο αναφοράς των Χανταβαίων, βαίνει δυστυχώς προς το τέλος του και ότι τα παιδιά μας διασκορπίστηκαν ήδη σε αρκετά μέρη του κόσμου και σε λίγο θα αγνοούν από πού προέρχονται, αποφάσισα να διερευνήσω και να καταγράψω το γενεαλογικό δέντρο των Χανταβαίων, εισχωρώντας όσο πιο πολύ μπορώ στο χρόνο. Πίστευα ότι το πόνημα μου αυτό θα ήταν το καλύτερο μνημόσυνο για όλους τους Χανταβαίους που έφυγαν από τη ζωή και η μεγαλύτερη προσφορά για τη νέα γενιά που ήρθε ή θα έρθει στη ζωή».
Και η αφήγηση πέρασε πάνω από τη χωμάτινη σιωπή στο Πουλτσιάρ, (ακατοίκητος οικισμός δίπλα στους Μαυραναίους) και φύσηξε ανάμεσα στα ακατοίκητα σπίτια στο Κοσμάτι. Χτύπησε τις πόρτες και κάλεσε τους ελάχιστους εναπομείναντες συγχωριανούς να ταχθούν στην ενθύμηση. Φαιόχρωμη η ενθύμηση και μελαγχολική αισθάνθηκε να αμύνεται, να γίνεται συνήγορη της ζωής που καταγράφεται παρ όλες τις δυσκολίες. Και τούτο, γιατί, δεν θέλει να μπει στα ακατάλυτα βάθη της λησμονιάς και της απώλειας.
Σαν κόκκινη κλωστή έδεσε ανθρώπους και γεγονότα από τα χρόνια της πρώιμης Οθωμανοκρατίας, τα χρόνια των δοκιμασιών του έθνους και της απελευθέρωσης, τα χρόνια της Μικρασιατικής Καταστροφής, τον Πόλεμο του 1940, την Κατοχή και το Αντάρτικο, το Ολοκαύτωμα των 22 ανδρών μέσα στην εκκλησιά το 1944. Το δεύτερο αντάρτικο. Τα χρόνια της φτώχειας και της στέρησης και τα χρόνια της εξωτερικής μετανάστευσης…
Ο αναγνώστης ανοίγει τον κρουνό της μάθησης και μαθαίνει μέσα από τη ζωή των Χανταβαίων την ιστορία του Κοσματίου, η οποία είναι συνυφασμένη με την ιστορία των Γρεβενών.
Η αγάπη για τον Τόπο, την Ιδιαίτερη Πατρίδα, είναι κόσμημα που στολίζει διαχρονικά τη μνήμη, όσων τοποθέτησαν την αγάπη αυτή πάνω από το ιδιωτικό συμφέρον!….
Το πλούσιο, σε ιστορική γνώση, βιβλίο, με την καλλιεπή εμφάνιση του, με τις ισήγορες παραπομπές του και τη σοβαρή βιβλιοδεσία του, που πρέπει να στοίχισε σε έρευνα και τεκμηρίωση χρόνους πολλούς και ημέρες ακαταπόνητου και ατέρμονου ζήλου, διατέθηκε από το συγγραφέα, στους Κοσματίτες συγχωριανούς του και σε όλους τους Χανταβαίους, δωρεάν.
Ίσως δεν χρειάζεται άλλη υπόμνηση για την ανιδιοτελή αγάπη στην ιδιαίτερη πατρίδα, που όντως θα κοσμεί το Κοσμάτι της ιστορικής καταγραφής και θα φέρει την σημαντικότητα του έργου της επιμελημένης και στοργικής έρευνας του Αθανάσιου Χαντάβα.
Συγχαρητήρια στον συγγραφέα που πιστεύω να αποτελέσει την αρχή, ώστε να ενθαρρυνθούν και να ασχοληθούν και άλλοι με την Ιστορία των μικρών μας χωριών.
Ο «έρμος», ο Τόπος μας έχει μεγάλη Ιστορία και πλούσια ιστορική πρόσοδο, που χρόνια τώρα, έχει μείνει αναξιοποίητη, λες και είμαστε όλοι μας χθεσινοί μέτοικοι, με προσωρινή διαμονή και δεν μας ενδιαφέρει η προκοπή του!
Ζαγκανίκας Σίμος
