50 χρόνια ερευνητής των Κοζανιτών και Δυτικομακεδόνων στη Βιέννη 18ου και 19ου αιώνων να προσκληθούν οι απόγονοι αυτών για μια μεγάλη τιμητική εορτή

Γράφει ο Γιάννης Κορκάς

Iστορικός μάρτυρας ερευνητής, προσέφερε στο Δήμο Κοζάνης 62 κιβώτια που περιέχουν στοιχεία των Κοζανιτών και των Δυτικομακεδόνων που ζούσαν τον 18ο και 19ο αιώνα στην Αυστροουγγαρία, όπου διέπρεψαν στα γράμματα, στις τέχνες στο εμπόριο, στο πνεύμα, (πιστοί στην παράδοση της Κοζάνης), με λογίους, λογοτέχνες, ποιητές, συγγραφείς και επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.

50 χρόνια στη Βιέννη ο Φάνης μετά τις εκεί σπουδές του, ένας ανήσυχος άνθρωπος, χωρίς να είναι ιστορικός, αλλά ως άλλος αρχαιολόγος του πνεύματος και με Κοζανίτικη στόφα χρυσοκεντημένη στον αργαλειό, ερευνά και μαζεύει στοιχεία για την ιστορική πορεία των οικογενειών Κοζανιτών και Δυτικομακεδόνων στη Μεσευρώπη. Τα τακτοποιεί σε φακέλους με το όνομα της οικογένειας και συμπληρώνει ότι άλλο ανακαλύψει στην πορεία. Με κάθε επιμέλεια. Τα είδα όλα αυτά όταν επισκέφτηκα το σπίτι του το 1994 στη Βιέννη. Τα είχε σε ξεχωριστό δωμάτιο. Εντυπωσιάζεσαι και λες τι κουράγιο έχει αυτός ο άνθρωπος, πόσο αξιοθαύμαστος και φιλόπατρις είναι. Είναι μια ξεχωριστή ανθρώπινη προσωπικότητα. Το 2004 που ξανά επισκέφτηκα το σπίτι του στη Βιέννη είδα δεύτερο δωμάτιο σε στοίβα τους φακέλους. Μένεις άπνοος. Ο άνθρωπος αυτός μου θυμίζει τον Ιάσωνα της Αργοναυτικής εκστρατείας για να βρει το χρυσόμαλλο Δέρας ταξιδεύοντας στην Κολχίδα. Το ίδιο κάνει και ο Φάνης ψάχνει τους πνευματικούς Θησαυρούς και τα σπουδαία έργα των αποδήμων Κοζανιτών που κατασκεύασαν στη Μεσευρώπη.

Τα 62 κιβώτια που παρέδωσε στη Βιβλιοθήκη όπως μου είπε η κ. Ελένη Μαργαρίτη πρόεδρος των Βιβλιοθηκονόμων έγιναν μεγάλες προσπάθειες με διεθνή διαγωνισμό για να μεταφερθούν στην Ελλάδα και ήσαν ασφαλισμένα. Να τοποθετηθούν σε ειδική αίθουσα που θα αναγράφει ΦΑΝΗΣ ΠΑΜΠΑΣ. Και με τις οδηγίες του να τοποθετηθούν στα ράφια των στυλοθέσεων ώστε να χρησιμοποιούνται εύκολα και να είναι ευδιάκριτα. Το έργο αυτό είναι μεγάλο και θέλει ειδικευμένο προσωπικό στην τοποθέτηση στα ράφια, δεν υπάρχει προσωπικό, στη Βιβλιοθήκη και μάλιστα Βιβλιοθηκονόμων ούτε διοικητικό που να έχει εμπειρία στις εργασίες αυτές, υπάρχουν γραφεία με ειδικευμένο προσωπικό για αυτού του είδους εργασίες. Διαφορετικά θα μείνουν στα κιβώτια, μαζί με τόσα άλλα. Θα θεωρηθεί όχι απλώς προσβολή αλλά έγκλημα κατά των προγόνων και του ανθρώπου Φάνη Πάμπα αγωνιζόμενος επί πενήντα χρόνια να τα συγκεντρώσει.

Ο Δήμος Κοζάνης θα πρέπει να οργανώσει μια γιορτή για τους πνευματικούς απόδημους κι απογόνους ανοίγοντας έτσι πόρτες και παράθυρα για να έρθει Ευρωπαϊκό χρώμα στην Πόλη μας που βρίσκεται σε μιζέρια και στασιμότητα. Να συγκροτηθεί οργανωτική επιτροπή να συμμετέχει και η Ελένη Μαργαρίτη υπάλληλος της Βιβλιοθήκης, ως εκπρόσωπος αυτής, προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στη Βιβλιοθήκη και είναι πρόεδρος των Βιβλιοθηκονόμων, φυσικά και με τη συνδρομή και το Φάνη Πάμπα και ο γράφων που είχε την ιδέα αυτή και τη θέτει σήμερα δημοσίως και στο ΔΗΜΟ, ο Κορκάς από χρόνια γράφει για τους απόδημους Κοζανίτες , που τους επισκέφτηκε και στα Κράτη που ζούνε, εκτός της Βιέννης, και Αμερική Αυστραλία και Καναδά. έχει εμπειρία μεγάλη σε οργανώσεις και στην Κοζάνη και στην Αθήνα, ως πανελλήνιο αθλητικό στέλεχος στις επίσημες διοργανώσεις των Ομοσπονδιών ήταν επικεφαλής αυτών Να μελετηθεί πολύ καλά η οργάνωση της γιορτής τα θέματα που θα περιέχονται στις εκδηλώσεις, ασχολούμενοι μεθοδικά με την προετοιμασία, και να συντάξει η οργανωτική επιτροπή το πρόγραμμα της γιορτής, η οποία να πραγματοποιηθεί την άνοιξη του 2025. Είναι απαραίτητος ο χρόνος της προετοιμασίας μιας τοιαύτης γιορτής για τη συμμετοχή των αποδήμων απογόνων όπου βρίσκονται σήμερα, για να έχει επιτυχία. Επίσης να επιλογή και το προεδρείο που θα διευθύνει τις εργασίες της εορτής.

1. Να προλογίσει γνώστης της εορτής που πραγματοποιείτε έχοντας παγκόσμια ανάδειξη, καθώς και για το έργο του Φάνη.

2. Να μιλήσει ο Φάνης για την ερευνητική πορεία του στα πενήντα χρόνια και να προσκληθούν απόγονοι που θα υποδείξει ο Φάνης για τους οποίους έχει ασχοληθεί και γνωρίζει. Υπάρχουν και στην Πόλη μας απόγονοι Θα προσθέσω μερικά ονόματα που γνωρίζω.

3. Βαρώνος Γεώργιος Πάϊκου Αρμενούλης. Μεγαλέμπορος στην Πέστη Απόγονοι είναι ο Λάκης Παπαδέλης και η Μιμή Παπαναστασίου πρόεδρος του συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης, παιδιά της καθηγήτριας Ελευθερίας Αρμενούλη κόρη του Νικολάου Αρμενούλη Δημάρχου της απελευθέρωσης της Κοζάνης το 1912.

4. Οικογένεια Τακιατζήδων, ο Φάνης έχει γράψει βιβλίο το οποίο έχει αγοράσει ο Γιώργος Κατάτσικ, γιός του Κώστα Κατάτσικ,, έχουν Ουγγαροποιήσει το όνομά τους, μένουν στο Μόντρεαλ του Καναδά και αναφέρεται ο Φάνης στην οικογένειά τους. Μίλησε με τον Γιώργο και επιθυμεί να επισκεφθεί τη γενέτειρα των προγόνων μαζί με τον Φάνη, είναι Δικηγόρος. Προ ετών είχαν έρθει στην Κοζάνη ο πατέρας του Κώστας που έμεινε στο Μόντρεαλ και ο αδελφός του Αλέξανδρος στο Παρίσι, πήγαν στο νεκροταφείο δεν βρήκαν τάφο, εν συνεχεία στο Δημαρχείο, δεν τους έδωσε σημασία κανείς και έφυγαν απογοητευμένοι. Ενώ θα έπρεπε να τους στείλουν στη Βιβλιοθήκη, ποίος θα το έκανε αυτό, γνωρίζουν την τοπική ιστορία. Αυτά είπε ο Κώστας στον Κοζανίτη Δημήτρη Γιαντσούλη που μένει στο Μόντρεαλ ,και είναι Δ/ντής στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος, συνάδελφος με τον Κώστα Τακάτσικ σε Τράπεζα του Καναδά. Του λέει ο Γιαντούλης, δε μου είπες ότι θα πήγαινες στην Ελλάδα για να γνωρίσεις τη γενέτειρα των προγόνων σου Κοζάνη. Θα ειδοποιούσα έναν φίλο μου, εννοούσε εμένα και θα σας είχε εξυπηρετήσει γιατί γνωρίζει και ασχολείται με αυτά. Μάλιστα του λέει ο Γιαντσιούλης ότι η οικογένειά του μένει στην Κοζάνη στην οδό Τακιατζήδων. Ο Κώστας έχει πεθάνει, όπως με ενημέρωσε ο Γιαντσούλης, δεν γνωρίζω για τον Αλέξανδρο που μένει στο Παρίσι αυτά θα μας πει ο ανιψιός του Γιώργος. Ο Φάνης γράφοντας για τους Τακιατζήδες έχει βρει 70 απογόνους, είναι διασκορπισμένοι στην Ευρώπη.
Όπως βλέπουμε έχουν κρατήσει τα Ελληνικά τους ονόματα.

4. Υπαρχει στην Κοζάνη απόγονος του Φον Καραγιάν. Το 1925 ήρθαν στην Κοζάνη για να γνωρίσουν τη γενέτειρα των Προγόνων τους προερχόμενοι από τον Γεώργιο Καραγιάννη που είναι ο Γενάρχης ο οποίος πήγε στη Βιέννη το 1760. Η Ζωή κόρη του (ΜΑΞ) Μαξιμιλιανού, γιος του Θεόδωρο και δισέγγονη του Γεώργιο Καραγιάννη, ο Μαξ ήταν καθηγητής φιλοσοφίας στο Γκράτς της Αυστρίας όπου διέμειναν, ήρθαν στην Κοζάνη μαζί με τον Ερνέστ, αρχίατρος πατέρας του Χέρμπερτ φον Καραγιάν του αρχιμουσικού. Ο Ερνέστ ήταν εξάδελφος με τη Ζωή επισκέφτηκαν την Κοζάνη και έμειναν ένα μήνα, συνάντησαν και τις αδελφές Καραγιάννη Φανή και Κατίνα , μίλησαν για της ρίζες της οικογένειας. Η Ζωή έστελνε κάρτες στην Κοζάνη στις γιορτές στις εξαδέλφες της, ο γιό της Φανής ο Αθανάσιος Μουστάκας είναι απόγονος των Φον Καραγιάν στην Κοζάνη. Επίσης όπως μου είπε ο Φάνης η δισέγγονη της Ζωής που μένει στο Γκράτς της Αυστρίας (εκεί μένει και ο εξάδελφός μου Νίκος Κορκάς όπου σπούδασε, και είναι παντρεμένος με αυστριακή και μένουν εκεί) μίλησε με τον Φάνη και εξεδήλωσε την επιθυμία να έρθει στην Κοζάνη, για να γνωρίσει και αυτή την γενέτειρα των προγόνων της, διαβάζοντας το βιβλίο που έγραψε για την Κοζάνη η προμάμμη της Ζωή .Να προσκληθεί κι αυτή, μπορεί να υπάρχουν κι άλλοι απόγονοι από τα παιδιά του Θεόδωρο Φον Καραγιαν’. που διετέλεσε πρόεδρος της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας επιστημών της Βιέννης.

5. Ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Σακελλάριος και Μητιώ Μεγδάνη, υπάρχει απόγονος από τον υιό τους Παυσανία ,είναι ο Βασίλης Πασχαλίδης, ο οποίος έχει συγγράψει και βιβλίο «Το αρχοντικό των Σακελλάριων» Η Μητιώ είχε μάθει από το σύζυγο Γεώργιο ιατροφιλόσοφο όλα τα πρακτικά γιατροσόφια και αυτή τα μετέδωσε στην Θεοδώρα Χαρσό και στο γιό της Ζήση, προμάμμη μου και είμαι δισέγγονος του Ζήση, από το σόϊ της μάνας μου, η μητέρα της και γιαγιά μου σουλτάνα, ήταν κόρη του Ζήση Χαρσό, δηλαδή ομοίως είναι δισέγγονος και ο Γιατρός χειρούργος Πλαστικός από τον Παππού του Χαρίση Χαρσό, γιος του Ζήση. ήσαν γείτονες και βοηθούσαν τη Μητιώ, η Θεοδώρα εφέρετο ως γιατρόβα στο Δήμου, για δε τη Μητιώ λέγανε το σπίτι της Γιατρούς.

6. Ο Κωνσταντίνος Μουράτης βαθύπλουτος, πάντρεψε την κόρη του Ειρήνη με τον Teleki Geza, στην Πέστη, και ο γιός τους αναδείχθηκε Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας για πολλά έτη. Απόγονος είναι η Βίκυ Γιαννούλη καθηγήτρια Πανεπιστημίου στο ΜΑΚ Θεσσαλονίκης. Ο Παναγιώτης Μουράτης πνευματώδης και γλωσσομαθής επέκτεινε τις εργασίες στην Ολλανδία και στη Γερμανία απέκτησε και τίτλο ευγενείας. Ο Οίκος του Μουράτη είχε τη επωνυμία «αυτάδελφοι Μουράτη». Διασκορπίστηκαν μετά τη διάλυση της Αυτοκρατορίας όπως γράφει στο βιβλίο του ο Στράτος Ηλιαδέλης «Μακεδόνες απόδημοι στη Μεσευρώπη» (1965-1950) Τεργέστη, Βιέννη, Αθήνα, Μασσαλία, Παρίσι. Η κόρη Βασιλική του Εμμανουήλ Γ. Μουράτη παντρευτήκε τον Δημήτριο Γιαννούλη και το σπίτι του Μουράτη ήτανε εκεί που είναι σήμερα το Μπλιούριο. Στο Βιβλίο μου ΚΟΖΑΝΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, σελίδα 43, γράφω για τον Μουράτη και για το προικοσύμφωνο που έγινε το 1898. Τον αρχοντικό οίκο τον θυμάμαι.

7. Παύλος Χαρίσης και τα αδέρφια του Δημήτριος, Θεαγένειος, Αλέξανδρος και Ιωάννης, είχαν τα αδέλφια χαρίση μεγάλη ΣΤΟΑ στη Βουδαπέστη 500 μέτρα με καταστήματα. Στην Κοζάνη ο Παύλος έκανε τη Γεωργική σχολή και στη Θεσσαλονίκη ο Θεαγένης το Νοσοκομείο Θεαγένειο. Το σπίτι τους ήταν στην οδό Γ. Τιάλιου, το θυμάμαι ψηλό με πολλά παράθυρα. Είχε δοθεί στη γηροκομείο από μία κυρία που έμεινε τελευταία και στη συνέχεια πωλήθηκε. Ο Δήμος αγνοούσε, ενώ θάπρεπε να το είχε κηρύξει διατηρητέο. Και άλλα αρχοντικά σπίτια των Κοζανιτών που Διέμειναν στην Μεσευρώπη. Κατά τον καθηγητή της αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ. Μουτσόπουλο η Κοζάνη είχε τα καλύτερα αρχοντικά στη Μακεδονία, ακόμη και από την κωνσταντινούπολη. Ιστορικό λάθος του Δήμου Κοζάνης.
Πρέπει να υπάρχει απόγονος, θα γνωρίζει ο Φάνης.

8. Ο Γούσης Μίσιος, το αρχοντικό του είναι το διατηρητέο Γρηγορίου Βούρκα. Ήταν γαμπρός του Μίσιου. Στο σπίτι υπάρχει μαρμάρινος πλάκα επί της εσωτερικής εισόδου που γράφει τα στοιχεία του Μίσιου Μεγαλέμπορος στην Βουδαπέστη. Ίσως να γνωρίζει ο Φάνης κάποιον απόγονο.

9. Ξενοφών Τριανταφυλλίδης. Καθηγητής στην Καισαροβασιλική Ακαδημία της Βιέννης, Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης καθηγητής στη Ζυρίχη, Εμμανουήλ Τριανταφυλλίδης αρχίατρος, Νικόλαος Τριανταφυλλίδης στη Δρέσδη ήταν καθηγητής πολυτεχνείου, .Ο Γλωσσολόγος Μανόλης Τριανταφυλλίδης ίδρυσε Ινστιτούτου Νεοελληνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ήταν γιος του Αλέξανδρου Τριανταφυλλίδη και διευθυντές του Ινστιτούτου είναι Κοζανίτες, προηγήθηκε ο Βασίλης Φόρης Γλωσσολόγος, αείμνηστος, ήταν γιός του Δάσκαλου Δ. Φόρη τον είχαμε δάσκαλο στο 1ο Δημοτικό. Τον διαδέχθηκε ο Γιώργος Παπαναστασίου, γλωσσολόγος μητέρα του είναι η Μιμή Παπαναστασίου – Παπαδέλη, Γονείς της ήταν Μανώλης Παπαδέλης και μητέρας της η φιλόλογος καθηγήτρια η Ελευθερία Αρμενούλη κόρη του Νικολάου Αρμενούλη Δημάρχου της απελευθέρωσης της Κοζάνης από τον Οθωμανικό ζυγό την 11-Οκτωβρλιυ 1912. Η κ. Μιμή Παπαναστασίου είναι πρόεδρος του συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης, «Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ». Η οικία του Τριανταφυλλίδη ήταν επί της οδού Μητροπολίτου Φωτίου αριστερά ανεβαίνοντας προ της συνάντησης με την οδό Τριανταφυλλίδη, θυμάμαι το σπίτι περνώντας καθημερινά πηγαίνοντας στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο. Ήταν διώροφο με μεγάλη αυλή μπροστά και πίσω μεγάλο κήπο, προσθέτω για τον ιστορικό, (από το σπίτι αυτό και από τον κήπο του πέρασε το 1904 ο Παύλος Μελάς όταν έφυγε από τη Μητρόπολη και μέσω στενού δρομάκι Δαϊρούση, είναι και σήμερα δίπλα στο αρχοντικό Μίσιου-Βούρκα, για να περάσουν το λάκκο απέναντι, υπήρχε σανίδα που ένωνε το λάκκο με την απέναντι πλευρά των σπιτιών που ήταν και του Τριανταφυλλίδη του οποίου ο κήπος είχε επαφή με τον κήπο της οικίας των Δελιβάνηδων που ήταν απέναντι από το σπίτι του Νικολάου Μαλούτα) και έτσι πήγε ο Παύλος Μελάς στου σπίτι Νικόλαου Μαλούτα όπου έμεινε 9 ημέρες 21-30/7 /1904. Αυτά τα γνωρίζω καλά διότι απέναντι του σπιτιού του Μαλούτα ήταν το πατρικό μου σπίτι. Άλλωστε τον Ν. Μαλούτα τον γνώριζα, με έπαιρνε από το χέρι, μικρός εγώ, όταν ήμουνα στο χώρο της γειτονιάς και μου έδειχνε τα κειμήλια του Μακεδονικού αγώνα.

10. Αφοι Βαλταδώρου Λάμπρος και Βασίλειος που έχτισαν το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο, άλλος ένας αδελφός, ο Κώστας, ήταν στην Ευρώπη που είχαν τις επιχειρήσεις, η αδελφή τους Αλεξάνδρα Κ. Βαλταδώρου, ήταν παντρεμένη με τον Κανδύλη, είχε σπίτι στην οδό Τριανταφυλλίδη και στην αυλή είχε πέτρες μικρές πολύχρωμες από τη αμμουδιά, στεκόμαστε πιτσιρικάδες και τις βλέπαμε, είχε παρατσούκλι το αρχοντικό της Μπιζάτινας. ήταν ψηλή και αρχόντισσα. Υπήρχε και μία άλλη αδελφή που έμεινε στη Θεσσαλονίκη, είχα γνωρίσει τον εγγονός της Ζήση Παπαθανασίου, χωρίς να έχω άλλα στοιχεία. Να ερευνηθεί. Έχω φωτογραφία του 1930 μπροστά από το Άγαλμα του Βασιλείου Βαλταδώρου. επιμνημόσυνη Δέηση των Τριών ιεραρχών από τα σχολεία.

Όπως γράφω παραπάνω να προηγηθεί ομιλητής για το έργο του Φάνη Πάμπα. Να μιλήσει μετά ο Φάνης για τα 50 χρόνια της έρευνάς του και τα βιβλία που εξέδωσε. Προτείνω να τιμηθεί ο Φάνης Πάμπας με το ανώτατο μετάλλιο της Πόλης, επίσης να κατασκευαστεί μετάλλιο για τους απογόνους, η μία όψη να έχει το Καμπαναριό και ή άλλη την ημερομηνία της γιορτής, να δοθεί στους απογόνους και η ιστορία της Κοζάνης και αντίγραφο του αρχοντικού τους σε φωτοτυπία από το περιοδικό Ελιμειακά του συλλόγου Κοζανιτών Θεσσαλονίκης που έχει δημοσιεύσει φωτογραφίες των αρχοντικών από το αρχείο του Αργύρη Κούντουρα.

Να τελεσθεί μνημόσυνο για τους απόδημους, ήσαν Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Και να ονομαστεί μια πλατεία αποδήμων Κοζανιτών με αναπαράσταση καραβάνι ανθρώπων με υποζύγια που ταξιδεύουν.
Να δοθεί πανηγυρική Μεγαλοπρέπεια αντάξια των αποδήμων Κοζανιτών και Τιτλούχων από τις Αυτοκρατορίες της εποχής εκείνης

Προβαλλόμενη και η Κοζάνη που τιμά τη μνήμη των μεγάλων αποδήμων 18ου και 19ου αιώνων στη Μεσευρώπη . Να δοθεί δεξίωση με τοπικά εδέσματα και να παιανίζει η Πανδώρα Μακεδονική μουσική, και κομμάτι μουσικής του Χέρμπερτ Φον Κάραγιαν. Έχω δίσκους του μεγάλου Μουσουργού, από τους οποίους να πάρουμε το κομμάτι της μουσικής που θα μας υποδείξουν, αυτό είναι δουλειά δίκη μου νάρθω σε επαφή με Μουσικό της Κοζάνης. το χορευτικό με τοπικές ενδυμασίες να επιδίδεται σε τοπικούς χορούς.

Να εγγραφούν σε Λεύκωμα χρυσού χρώματος τα ονόματα των αποδήμων απογόνων που θάρθουν, με τη σκέψη ίσως υπάρξει κάποιος Δωρητή ευεργέτης , όλα μπορούν να συμβούν, οι προγονοί τους ήταν συνηθισμένοι σε μεγάλες δωρεές. Και φυσικά να γίνει ξενάγηση. Στο Ναό του Αγίου Νικολάου, Ιστορική Βιβλιοθήκη, Αρχοντικό Γ. Λασσάνη, Αρχοντικό Κ. Δρίζη, ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο και αρχαιολογικό, αρχοντικά Μίσιου- Βούρκα, και Μουράτη-Κατσικά- Βούρκα. Που κακώς ονομάζεται Βούρκα. Αρχαιολογικό μουσείου Αιανής της άνω Ελίμειας που ήταν Μακεδονικό Βασίλειο. Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα στο Μπούρινο και Πινακοθήκη εάν αναλάβει να την κατασκευάσει η Νέα Δημοτική αρχή, υπάρχει απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου από το 1994 και ξεχάστηκε στο χρονοντούλαπο, της αφασίας, μήπως και βρεθεί κάποιος απόγονος των αποδήμων και γίνει χορηγός. Και όπου αλλού κρίνει η επιτροπή να τους ξεναγήσει.

Γιάννης Κορκάς 13-11-2024