Τα τελευταία χρόνια το επιστημονικό ενδιαφέρον έχει εστιαστεί στον Κρόκο Κοζάνης με πολλαπλές αναφορές που αφορούν στη διατροφική του αξία και στις θετικές επιπτώσεις του στην ανθρώπινη υγεία.
Θεωρώ λοιπόν πολύ χρήσιμο να πραγματοποιήσω μία ανασκόπηση των ιδιοτήτων του που αποδεικνύουν το πόσο εξαιρετικός είναι τόσο σε προληπτικό επίπεδο, όσο και στην αντιμετώπιση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, όπως θα αποδειχθεί παρακάτω.
Ο κρόκος Κοζάνης είναι μπαχαρικό γνωστό από την αρχαιότητα, το οποίο εδώ και 300 χρόνια καλλιεργείται και αναπτύσσεται στο Νομό Κοζάνης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν στον κρόκο αφροδισιακές ιδιότητες.
Πολλοί συγγραφείς, η μυθολογία μας αλλά και η Παλαιά Διαθήκη, συνδέουν τον κρόκο με τον έρωτα και την γονιμότητα.
Στην Ινδία εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε μεγάλη έκταση και σαν θυμίαμα κατά τις θρησκευτικές τελετές.
Ο κρόκος Κοζάνης ξεχωρίζει για την άριστη ποιότητά του. Είναι χαρακτηριστικό ότι χρειάζονται περίπου 150.000 άνθη κρόκου για ένα κιλό αποξηραμένων στιγμάτων του.
Επίσης, ο κρόκος Κοζάνης στη μαγειρική χαρίζει χρώμα, λεπτή & πικάντικη γεύση.
Τα βιολογικά ροφήματα με κρόκο Κοζάνης έχουν λάβει το 2010, το βραβείο ανώτερης γεύσης του International Taste & Quality Institute, ενώ το βιολογικό ρόφημα με κρόκο Κοζάνης και φασκόμηλο έλαβε το Χρυσό αστέρι Great Taste Awards την ίδια χρονιά.
Ο κρόκος ο ήμερος (Crocus Sativus L.) είναι ένα σπάνιο φυτό που καλλιεργείται σε χώρες της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας.
Τα αποξηραμένα κόκκινα στίγματα του άνθους του αποτελούν τη δρόγη και περιέχουν σημαντικές ποσότητες υδατοδιαλυτών καροτενοειδών, που λέγονται κροκίνες.
Οι κροκίνες είναι γλυκοζίτες της κροκετίνης και θεωρούνται υπεύθυνες για τις πλούσιες φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού. Διάφορες μελέτες έχουν τεκμηριώσει τις αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, χημειοπροστατευτικές, αντικαρκινικές και καρδιο-προστατευτικές ιδιότητες των κροκινών.
Οι Αντιοξειδωτικές ιδιότητες του κρόκου Κοζάνης
Αναμφίβολα, την κροκίνη προσδιορίζουν ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες των οποίων η δράση παρουσιάζεται ισχυρότερη από την α-τοκοφερόλη (Ochiai et al, 2004).
Πέρα από το σαφή εξωγενή αντιοξειδωτικό της χαρακτήρα δημιουργεί τις προϋποθέσεις ενίσχυσης και της ενδογενούς αντιοξειδωτικής ικανότητας βελτιώνοντας τη δράση του ενζύμου SOD (σουπεροξειδική δισμουτάση).
Το οξειδωτικό στρες αντιπροσωπεύει μια διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου (ROS, Reactive Oxygen Species) και της ικανότητας του κυττάρου να αδρανοποιεί τα τοξικά αυτά μόρια και να επισκευάζει τις βλάβες που προκαλούν.
Οι ROS είναι ελεύθερες ρίζες, ιόντα ή μόρια, που παράγονται σε χαμηλά επίπεδα από τον αερόβιο κυτταρικό μεταβολισμό και οι βλάβες που προκαλούν φυσιολογικά επιδιορθώνονται συνεχώς.
Όταν όμως η παραγωγή τους αυξηθεί υπέρμετρα ή οι αμυντικοί μηχανισμοί του κυττάρου ανεπαρκούν, προκαλούνται αλλοιώσεις των λιπιδίων, των πρωτεϊνών και του DNA, που οδηγούν στο θάνατο του κυττάρου είτε με απόπτωση, είτε με νέκρωση.
Ως εκ τούτου οι αντιοξειδωτικοί παράγοντες δρουν είτε καταστέλλοντας τη δράση των οξειδωτικών μηχανισμών, είτε ενισχύοντας τους φυσικούς μηχανισμούς άμυνας του κυττάρου.
Μια σειρά μελετών in vitro με δοκιμασίες DPPH, TEAC, ORAC, TRAP, FRAP και TBARS ανέδειξε την αντιοξειδωτική δράση και την υψηλή ικανότητα σάρωσης ελευθέρων ριζών του κρόκου και των επιμέρους συστατικών του (Pellegrini et al, 2006; Assimopoulou et al, 2005; Papandreou et al, 2006; Chen et al, 2008; Xu et al, 2006; Kanakis et al, 2009; Ordoudi et al, 2009; Asdaq & Inamdar, 2010).
Η κροκίνη βρέθηκε αποτελεσματική ενάντια σε οξειδωτικό στρες προκαλούμενο από H2O2. Το 90% των κυττάρων PC-12 που επωάστηκαν για 24 ώρες με H2O2 νεκρώθηκαν, ενώ μετά την προσθήκη κροκίνης στο υλικό επώασης το ποσοστό αυτό έπεσε στο 40%. (Ochiai et al, 2004).
Σε νεότερες μελέτες η κροκίνη ανέστειλε τις προκαλούμενες από το H2O2 μορφολογικές αλλοιώσεις των κυττάρων, αύξησε τον λόγο bcl-2/bax και ελάττωσε τα ενδοκυττάρια επίπεδα ασβεστίου, αποτρέποντας έτσι τον αποπτωτικό θάνατο ενδοθηλιακών κυττάρων (Xu et al, 2007).
Η κροκετίνη σε καλλιέργειες ηπατικών και ενδοθηλιακών κυττάρων ανέστειλε το σχηματισμό μαλονδιαλδεϋδης, μιας ουσίας που αποτελεί δείκτη υπεροξείδωσης των λιπιδίων, δηλαδή οξειδωτικής αποδόμησης των μεμβρανικών λιπιδίων από ελεύθερες ρίζες (Tseng et al, 1995; Xiang et al, 2006).
Βρέθηκε μάλιστα πως οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες της κροκίνης-1 είναι δοσοεξαρτώμενες. Σε μια δοκιμασία με θειοκυανικό οξύ η κροκίνη δρούσε ως αντιοξειδωτικό σε επίπεδα μέχρι 40 ppm, αλλά σε υψηλότερα επίπεδα έχανε την ευεργετική της δράση. Αυτό το φαινόμενο υποδηλώνει πως σε υψηλότερες δόσεις η κροκίνη πιθανώς να δρα ως μεταφορέας οξυγόνου (Pham et al, 2000).
Η Αντιφλεγμονώδης δράση του Κρόκου
Σε μια δοκιμασία οξείας φλεγμονής σε ποντίκια, η χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου ελάττωσε το βαθμό του οιδήματος που προκάλεσε η εφαρμογή ξυλένιου σε στατιστικά σημαντικό ποσοστό, χαμηλότερο ωστόσο από εκείνο της δικλοφενάκης και της δεξαμεθαζόνης.
Στην ίδια μελέτη σε μια δοκιμασία χρόνιας φλεγμονής με εφαρμογή φορμαλδεΰδης αυτή τη φορά, η χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου για 10 ημέρες επέδειξε σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση συγκρίσιμη με αυτή της δικλοφενάκης (Hosseinzadeh et al, 2002).
Νεότερες έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι κροκίνες αναστέλλουν τις κυκλοοξυγενάσες 1 και 2 (COX-1, COX-2), ένζυμα που καταλύουν τη μετατροπή του αραχιδονικού οξέος σε προσταγλανδίνες, επάγοντας έτσι τη φλεγμονή.
Δρουν δηλαδή με μηχανισμό παρόμοιο με εκείνο των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ). Φαίνεται όμως πως οι κροκίνες σε αντίθεση με τα ΜΣΑΦ, όπως η ινδομεθακίνη, προστατεύουν τον γαστρικό βλεννογόνο από ελκωτικές και αιμορραγικές αλλοιώσεις, ελαττώνοντας την έκκριση γαστρικού οξέος (Xu et al, 2009; Al Mofleh et al, 2006).
Πειράματα σε αρουραίους επίσης έδειξαν ότι η κροκετίνη χορηγούμενη υπό πειραματικές συνθήκες αιμορραγικής καταπληξίας ανέστειλε την έκφραση του ενζύμου iNOS (επαγόμενη συνθετάση του μονοξειδίου του αζώτου) το οποίο αυξάνει τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου και πυροδοτεί μια σύνθετη φλεγμονώδη απόκριση, που περιλαμβάνει την ενεργοποίηση κυτοκινών όπως της ιντερλευκίνης-1β (IL-1β) και του παράγοντα νέκρωσης όγκων-α (TNF-a) και καταλήγει σε λειτουργικές και μορφολογικές βλάβες (Yang et al, 2006).
Η υπολιπιδαιμική δράση του Κρόκου Κοζάνης
Οι υπολιπιδαιμικές ιδιότητες της Κροκίνης μελετήθηκαν στην έρευνα των Sheng και συνεργατών.
Σύμφωνα με το συμπέρασμα της συγκεκριμένης μελέτης η κροκίνη μειώνει την απορρόφηση διαιτητικού λίπους και της χοληστερόλης αναστέλλοντας τη δράση της PL (παγκρεατική λιπάση), εμφανίζοντας μάλιστα δοσοεξαρτώμενο αποτέλεσμα.
Πιο συγκεκριμένα, η χορήγηση κροκίνης 25, 50 & 100 mg/kg μείωσε τα τριγλυκερίδια (TG) κατά 24.5%, 43.9% και 58.2%, αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, η χοληστερόλη (Chol) ανάλογα με την ανωτέρω δοσολογία μειώθηκε κατά 45.5%, 51.3% and 57.3%, αντίστοιχα. Παράλληλα η HDL αυξήθηκε σημαντικά (Sheng et al, 2006).
Ο εμπλουτισμός της διατροφής με κροκετίνη ή κροκίνη για 5-8 εβδομάδες σε κουνέλια, αρουραίους και ποντίκια που υπόκειντο σε υπερλιπιδαιμική δίαιτα, ελάττωσε τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, της LDL χοληστερόλης (low density lipoprotein), και των τριγλυκεριδίων, αύξησε τα επίπεδα της HDL χοληστερόλης (high density lipoprotein) στον ορό, μείωσε το πάχος, καθώς και τις ιστολογικές αλλοιώσεις του τοιχώματος της αορτής, απέτρεψε την εναπόθεση μακροφάγων και αφρωδών κυττάρων στο ενδοθήλιο και ανέστειλε έτσι το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας (Zheng et al, 2005; Sheng et al, 2006; Lee et al, 2005).
Σε μια κλινική μελέτη σε πάσχοντες από στεφανιαία νόσο βρέθηκε ότι η χορήγηση 50 mg σαφράν διαλυμένου σε 100 mL γάλακτος δύο φορές ημερησίως για 6 εβδομάδες προκάλεσε στατιστικά σημαντική ελάττωση της οξείδωσης των LDL λιποπρωτεϊνών, ένα πρώιμο βήμα της αθηρογένεσης (Verma & Bordia, 1998).
Οι μηχανισμοί που έχουν προταθεί για την προστατευτική δράση των συστατικών του κρόκου είναι η αναστολή της παγκρεατικής λιπάσης με συνεπακόλουθο την αδυναμία υδρόλυσης του λίπους σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια και ως εκ τούτου την ελαττωμένη απορρόφηση των λιπαρών οξέων από τον γαστρεντερικό σωλήνα, οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες της ουσίας, η καταστολή έκφρασης προσκολλητικών μορίων όπως του VCAM-1 (vascular cell adhesion molecule-1) και του ICAM-1 (intercellular cell adhesion molecule-1), η αποτροπή ενεργοποίησης του NF-Κβ (nuclear factor kappa B) στο ενδοθήλιο του αγγειακού τοιχώματος, η παρεμπόδιση του πολλαπλασιασμού των λείων μυϊκών κυττάρων του αγγειακού τοιχώματος και κατ’ επέκταση της υπερπλασίας του έσω χιτώνα- μέσω καταστολής έκφρασης των ERK1/2 (extracellular signal-regulated kinases 1/2) και μείωσης των ενδοκυττάριων επιπέδων του ασβεστίου.
Κρόκος Κοζάνης για βέλτιστη αγγειακή λειτουργία
Η κροκετίνη παρουσιάζει και μια αξιοσημείωτη δοσοεξαρτώμενη αντιθρομβωτική δράση, καθώς μελέτες σε αρουραίους έδειξαν ότι αναστέλλει τη συσσώρευση και συγκόλληση των αιμοπεταλίων, ελαττώνοντας την απελευθέρωση ADP και σεροτονίνης από τα πυκνά κοκκία.
Η ιδιότητα αυτή αποδίδεται στην ικανότητα της κροκετίνης να μειώνει τα ενδοκυττάρια επίπεδα ασβεστίου, τόσο αναστέλλοντας την απελευθέρωσή του από τις ενδοκυττάριες αποθήκες, όσο και παρεμποδίζοντας την είσοδο του εξωκυττάριου ασβεστίου στα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια (Yang et al, 2008; Jessie et al, 2005; Thushara et al, 2013).
Η αντιπηκτική δράση της κροκετίνης αναδείχθηκε και σε ένα πειραματικό μοντέλο διάχυτης ενδαγγειακής πήξης σε κουνέλια.
Η χορήγηση της κροκετίνης βελτίωσε τα επίπεδα αιμοπεταλίων, τα επίπεδα ινωδογόνου και τη συγκέντρωση της πρωτεΐνης C στον ορό, παρέχοντας μια αξιοσημείωτη αντιθρομβωτική προστασία (Tsantarliotou et al, 2013).
Η Αντιυπερτασική δράση του Κρόκου
Ο κρόκος μπορεί να χαρακτηριστεί και για την ευρύτερη καρδιαγγειακοπροστευτική του δράση.
Πιο συγκεκριμένα στη μελέτη των Fatehi και συνεργατών διαπιστώθηκε η τόσο αντιυπερτασική, όσο και η αντιθρομβωτική του δράση.
Η χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου προκάλεσε μείωση της μέσης αρτηριακής πίεσης από 133,5+3,9 σε 117+2.1 με ταυτόχρονη πρόκληση αναστολής της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων (Fatehi et al, 2003).
Η ενδοφλέβια χορήγηση εκχυλίσματος σαφράν (2.5, 5 και 10 mg/kg) προκάλεσε στατιστικά σημαντική πτώση της μέσης αρτηριακής πίεσης σε επίμυες με αρτηριακή υπέρταση επαγόμενη από δεσοξυκορτικοστερόνη.
Περαιτέρω πειράματα έδειξαν ότι για την αντιυπερτασική δράση του κρόκου υπεύθυνες είναι κυρίως η σαφρανάλη και η κροκίνη.
Κανένα από τα συστατικά του κρόκου δεν προκάλεσε στατιστικά σημαντικές μεταβολές της καρδιακής συχνότητας.
Είναι γνωστό πως η αρτηριακή πίεση είναι συνισταμένη δύο παραγόντων: της καρδιακής παροχής και των περιφερικών αγγειακών αντιστάσεων.
Δεδομένου ότι τα συστατικά του κρόκου έχουν την ικανότητα να προκαλούν χάλαση του ενδοθηλιακού τοιχώματος των αγγείων, χωρίς να επηρεάζουν την καρδιακή συχνότητα καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως ασκούν την αντιυπερτασική τους δράση κυρίως ελαττώνοντας τις περιφερικές αγγειακές αντιστάσεις (Imenshahidi et al, 2010).
Η αντικαρκινική δράση του Κρόκου
Ο Κρόκος είναι γνωστός και για τις αντικαρκινικές του ιδιότητες τόσο σε προληπτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης.
Παρέχει προστασία κατά του καρκίνου του δέρματος, ενώ μελέτες σε πειραματόζωα κατέδειξαν ότι αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων με ένα διπλό μηχανισμό.
Πιο συγκεκριμένα, περιορίζει την πρόοδο των καρκινικών όγκων (Das et al, 2008) και παράλληλα ενισχύει την απόπτωση των καρκινικών κυττάρων (Tavakkol-Afshari et al, 2008). Η δράση του εντοπίζεται ενάντια σε νεοπλασίες όπως του νευροβλαστώματος, αδενοκαρκινώματος, καρκίνου του μαστού και του παχέος εντέρου.
Μελέτες in vivo σε ποντίκια έδειξαν ότι η χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου (50 mg/kg ip για 5 ημέρες) αναστέλλει την τοξικότητα της σισπλατίνης, ενός κυτταροτοξικού αντινεοπλασματικού παράγοντα.
Συγκεκριμένα τα πειραματόζωα που έλαβαν κρόκο και σισπλατίνη εμφάνισαν τριπλάσιο προσδόκιμο επιβίωσης σε σχέση με εκείνα που έλαβαν μόνο σισπλατίνη. Επιπλέον ο κρόκος ανέστειλε μερικώς την απώλεια βάρους, την αναιμία και τη λευκοπενία που προκάλεσε η σισπλατίνη (Nair et al, 1991).
Φαίνεται πως η χημειοπροστατευτική δράση του κρόκου οφείλεται στην κροκίνη, καθώς πρόσφατες έρευνες σε επίμυες έδειξαν ότι η κροκίνη (100, 200, 400 mg/kg, ip) ανταγωνίστηκε την επαγόμενη από σισπλατίνη νεφροτοξικότητα, καθώς ανέστειλε τόσο την άνοδο των επιπέδων ουρίας και κρεατινίνης στον ορό, όσο και τις ιστολογικές αλλοιώσεις που προκάλεσε η χορήγηση σισπλατίνης στα εγγύς εσπειραμένα σωληνάρια (Naghizadeh et al, 2010).
Νεότερες μελέτες έδειξαν επίσης πως ο κρόκος προστατεύει από τις τοξικές επιδράσεις και άλλων αντινεοπλασματικών φαρμάκων όπως της κυκλοφωσφαμίδης και της μιτομυκίνης-C.
Ειδικότερα η χορήγηση κρόκου σε πειραματόζωα ανέστειλε τις βλάβες που προκαλούν αυτοί οι αλκυλιωτικοί παράγοντες στο DNA κυττάρων του μυελού των οστών, ενώ σε πιο πρόσφατη μελέτη η χορήγηση κροκίνης σε επίμυες (10 mg/kg po για 6 ημέρες) ανταγωνίστηκε σημαντικά την νεφροτοξική και ηπατοτοξική δράση της κυκλοφωσφαμίδης, μέσω αντιοξειδωτικών μηχανισμών (Premkumar et al, 2006; Jnaneshwari et al, 2013).
Οι ενδείξεις που υπάρχουν για τις αντικαρκινικές ιδιότητες του κρόκου προέρχονται από πολλές ερευνητικές εργασίες τόσο in vitro όσο και in vivo σε πειραματόζωα.
Ο κρόκος και τα συστατικά του, κυρίως τα καροτενοειδή, επιδεικνύουν αξιοσημείωτη δοσοεξαρτώμενη κυτταροτοξική δράση ενάντια σε σειρές διαφόρων τύπων καρκινικών κυττάρων όπως: σαρκώματος (Sarcoma-180, Α-204), αδενοκαρκινώματος (Ehrlich ascites carcinoma, DHD/K12-23 PROb, HT-29, AGS), λευχαιμίας (P388 leukemia, Κ562 leukemia, HL-60 promyelocytic leukemia, L1210 leukemia), λεμφώματος (Dalton’s lymphoma), καρκίνου τραχήλου μήτρας (HeLa), ηπατοκυτταρικού καρκινώματος (HepG2), καρκίνου μαστού (MCF-7), καρκίνου παγκρέατος (MIA-PaCa-2), καρκίνου παχέος εντέρου (SW480) οστεοσαρκώματος, καρκίνου ωοθηκών.
Η προσθήκη στο καλλιεργητικό υλικό εκχυλίσματος κρόκου ελαττώνει τη βιωσιμότητα των καρκινικών κυττάρων, παρεμποδίζει την ανάπτυξη αποικιών και αναστέλλει έτσι τον πολλαπλασιασμό τους.
Τα καρκινικά κύτταρα που επωάστηκαν με κρόκο παρουσίασαν και μορφολογικές αλλοιώσεις ιστολογικά ορατές, όπως συρρίκνωση του κυττάρου, μειωμένο κυτταρόπλασμα, πύκνωση της χρωματίνης και κατακερματισμό του ολιγονουκλεοσωμικού DNA.
Οι βλάβες αυτές είναι συμβατές με μηχανισμούς απόπτωσης, έναν γενετικά προγραμματισμένο τύπο κυτταρικού θανάτου, που προκαλείται από ποικίλους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες (Tarantilis et al, 1994; Nair et al, 1991; Abdullaev et al, 2003; Abdullaev et al, 2004 ; Escribano et al, 1996 ; Tavakkol-Afshari et al, 2008; Mousavi et al, 2009; Dhar et al, 2009; Li et al, 2012; Noureini & Wink, 2012; Hoshyar et al, 2013).
Πειραματόζωα στα οποία είχαν εμφυτευθεί καρκινικά κύτταρα (αδενοκαρκινώματος παχέος εντέρου, σαρκώματος, λεμφώματος, καρκίνου πνεύμονα) όταν τους χορηγήθηκε εκχύλισμα κρόκου παρουσίασαν ελάττωση της πιθανότητας εμφάνισης όγκου, σημαντική καθυστέρηση στο ρυθμό ανάπτυξης των όγκων και διπλάσιο προσδόκιμο επιβίωσης σε σχέση με τις ομάδες ελέγχου.
Όταν μάλιστα η χορήγηση του φαρμάκου γινόταν πριν την έκθεση στα καρκινικά κύτταρα τα αποτελέσματα ήταν ακόμη καλύτερα (Magesh et al, 2006; Nair et al, 1991; Giaccio, 2004; Abdullaev et al, 2004).
Η από του στόματος χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου, αλλά και η τοπική εφαρμογή διαλύματος κροκετίνης στο δέρμα ποντικών προφύλαξε από την υπερπλασία και από την ανάπτυξη δερματικών όγκων προκαλούμενων από την εφαρμογή διμεθυλβενζοανθρακένιου (DMBA) (Giaccio, 2004; Das et al, 2010).
Ο Κρόκος Κοζάνης παρουσιάζει παρόμοια δράση και κατά της λευχαιμίας, επιδρόντας στα λευχαιμικά κύτταρα. Πιο συγκεκριμένα οι κροκίνες σε μελέτη των Tarantilis και συνεργατών βρέθηκε ότι μπορούν να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των λευχαιμικών κυττάρων (Tarantilis et al, 1994).
Η Αντιδιαβητική δράση του Κρόκου Κοζάνης
Η χορήγηση κροκετίνης (40 mg/kg po για 8 εβδομάδες) ανέστειλε μια σειρά παθολογικών αλλοιώσεων προκαλούμενων από υπεργλυκαιμική δίαιτα σε επίμυες.
Συγκεκριμένα εμπόδισε την ανάπτυξη αντίστασης στην ινσουλίνη, αντιρροπιστικής υπερινσουλιναιμίας, δυσλιπιδαιμίας και συστολικής υπέρτασης.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη χαρακτηρίζεται από μειωμένη από κρίση των ιστών στην ινσουλίνη και συσχετίζεται θετικά με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και το μεταβολικό σύνδρομο.
Η προστατευτική δράση της κροκετίνης αποδίδεται στην ικανότητά της να αναστέλλει την έκφραση του παράγοντα νέκρωσης όγκων-α (TNF-α) και να ενισχύει την έκφραση της αντιπονεκτίνης, μιας ουσίας που αυξάνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και καταστέλλει τη φλεγμονή (Xi et al, 2007).
Νεότερα ευρήματα σε κυτταρικό επίπεδο υποστηρίζουν ότι η κροκετίνη ασκεί την δράση της αυτή αναστέλλοντας την ενεργοποίηση της κινάσης JNK και του αναστολέα IKKβ και εμποδίζοντας τη φωσφορυλίωση της PKCθ (Yang et al, 2010).
Ανάλογη μεταγενέστερη μελέτη σε επίμυες αποκάλυψε ότι η δράση αυτή της κροκετίνης οφείλεται πιθανώς και στην ικανότητά της να τροποποιεί την έκφραση γονιδίων που εμπλέκονται στο μεταβολισμό των λιπιδίων.
Ειδικότερα φαίνεται να επιταχύνει τον ηπατικό μεταβολισμό των τριγλυκεριδίων, μειώνοντας έτσι τη βιοδιαθεσιμότητά τους στην περιφέρεια και ως εκ τούτου προλαμβάνει την ανάπτυξη αντοχής στην ινσουλίνη (Sheng et al, 2008).
Σε νεότερη μελέτη το εκχύλισμα των στιγμάτων του κρόκου (40 mg/kg ip) εμφάνισε στατιστικά σημαντική υπογλυκαιμική δράση τόσο σε φυσιολογικούς, όσο και σε διαβητικούς επίμυες.
Μάλιστα η χορήγησή του για 1 μήνα σε επίμυες με επαγόμενο από αλλοξάνη σακχαρώδη διαβήτη, αντέστρεψε τις ιστοπαθολογικές αλλοιώσεις του παγκρέατος, όπως την ατροφία των νησιδιακών κυττάρων, την λεμφοκυτταρική διήθηση και καταστροφή των νησιδίων του Langerhans και την ελάττωση του αριθμού των β-κυττάρων (Mohajeri et al, 2009).
Μεταγενέστερες μελέτες οδήγησαν στο συμπέρασμα πως το υπεύθυνο για την υπογλυκαιμική δράση του κρόκου συστατικό είναι η κροκίνη καθώς βρέθηκε ότι η χορήγησή της (60 mg/kg ip για 6 εβδομάδες) ελάττωσε σημαντικά τα επίπεδα γλυκόζης του ορού, την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη και την μικροαλβουμινουρία σε ένα μοντέλο σακχαρώδους διαβήτη επαγόμενου από στρεπτοζοκίνη σε επίμυες (Rajaei et al,2013; Shirali et al, 2012 ).
Είναι επίσης πιθανό ο κρόκος να προστατεύει και από τις επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη όπως η διαβητική αγγειοπάθεια και η διαβητική νευροπάθεια.
Βρέθηκε ότι η επώαση ενδοθηλιακών κυττάρων με κροκετίνη ανέστειλε την προκαλούμενη από υψηλά επίπεδα γλυκόζης απόπτωση των κυττάρων.
Η αντιαποπτωτική αυτή δράση της κροκετίνης αποδίδεται κατά κύριο λόγο στην ικανότητά της να ενεργοποιεί την κινάση p-Akt και να αυξάνει τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου, ενισχύοντας τη δράση της eNOS (Meng & Cui, 2008).
Αντίστοιχα η επώαση νευρωνικά διαφοροποιημένων κυττάρων PC12 με κροκίνη ανταγωνίστηκε την προκαλούμενη από υψηλά επίπεδα γλυκόζης νευροτοξικότητα και η δράση της αυτή οφείλεται στην ικανότητά της να ελαττώνει την ενδοκυττάρια παραγωγή ελευθέρων ριζών, που παρεμποδίζουν την επιβίωση των νευρώνων.
Ο Κρόκος Κοζάνης στην προστασία του ΚΝΣ
Όσον αφορά στο κεντρικό νευρικό σύστημα υπάρχουν προκλινικές ενδείξεις ότι οι κροκίνες εμπλέκονται σε διαδικασίες μάθησης και μνήμης, παρουσιάζουν αναλγητική και αντιεπιληπτική δράση, ενώ πρόσφατες έρευνες πρότειναν αγχολυτική και αντικαταθλιπτική δράση αυτών.
Για την μελέτη της πιθανής επίδρασης των κροκινών στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χρησιμοποιήσαμε έναν σεροτονινεργικό αγωνιστή (m-CPP), επάγει υπερβολικό αυτοκαθαρισμό στους επίμυες.
Ο τελευταίος θεωρείται ανάλογο προκλινικό πρότυπο της ιδεοψυχαναγκαστικής συμπτωματολογίας.
Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι κροκίνες ανταγωνίστηκαν τη δράση του m-CPP και συνεπώς ελάττωσαν τον αριθμό των επεισοδίων καθώς και τον χρόνο αυτοκαθαρισμού στους επίμυες.
Για να διερευνηθεί η αποτελεσματικότητα των κροκινών σε πειραματικά πρότυπα σχιζοφρένειας χρησιμοποιήθηκε η κεταμίνη, ένας μη συναγωνιστικός ανταγωνιστής του NMDA υποδοχέα, ο οποίος επάγει ένα ψυχωσεομιμητικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από υπερκινητικότητα, αταξία, στερεοτυπίες, κοινωνική απόσυρση και ελλείμματα μνήμης.
Για να αξιολογηθεί τη δράση των κροκινών σε όλο το φάσμα των συμπτωμάτων επιλέχθηκαν τρεις συμπεριφορικές τεχνικές: Μια δοκιμασία ανοικτού πεδίου για τις κινητικές διαταραχές, που θεωρούνται πρότυπα θετικών συμπτωμάτων της νόσου, τη δοκιμασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης για την αξιολόγηση της κοινωνικής απόσυρσης, που θεωρείται ανάλογο αρνητικών συμπτωμάτων της νόσου και τη δοκιμασία αναγνώρισης νέου αντικειμένου για την εκτίμηση των μνημονικών διαταραχών, που αντιστοιχούν στα γνωσιακά ελλείμματα των πασχόντων.
Η χορήγηση κροκινών ελάττωσε τις κινητικές διαταραχές και ανταγωνίστηκε την κοινωνική απόσυρση, καθώς και τα μνημονικά ελλείμματα που προκάλεσε η κεταμίνη (Pistikas et al, 2006).
Η κροκετίνη παρουσιάζει μία σαφή νευροπροστατευτική δράση.
Αποτρέπει τον εκφυλισμό των νεύρων (Ahmad et al, 2005) με δράση που εντοπίζεται τόσο σε Ιn vitro, όσο και in vivo πειράματα (Ochiai et al, 2007).
Η κροκετίνη επαυξάνει τη δράση των περισσότερων αντιοξειδωτικών ενζύμων, ενώ συνολικά τα καροτενοειδή του κρόκου επαυξάνουν τη δράση του ενδογενούς αντιοξειδωτικού ενζύμου GSX (Ochiai et al, 2007).
Συνολικά αποτελέσματα εργασιών τεκμηριώνουν μία σημαντική αποτελεσματικότητα των παραγώγων του Crocus Sativus L., σε προκλινικά πειραματικά πρότυπα ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και σχιζοφρένειας.
Επιπλέον, συμβάλουν στην ενίσχυση της λειτουργίας του εγκεφάλου και της μνήμης (Pitsikas et al, 2007), βελτιώνοντας τη διαδικασία της μάθησης.
Οι Αφροδισιακές ιδιότητες του Κρόκου Κοζάνης
Οι «αφροδισιακές» του Κρόκου Κοζάνης ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα.
Η επίδραση του εκχυλίσματος κρόκου στη στυτική δυσλειτουργία διερευνήθηκε τόσο σε προκλινικό, όσο και σε κλινικό επίπεδο.
Σε άρρενες επίμυες βελτίωσε την στυτική λειτουργία και η δράση του ήταν συγκρίσιμη με εκείνη της σιλδεναφίλης (Hosseinzadeh et al, 2008α).
Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώθηκαν και κλινικά καθώς βρέθηκε πως η χορήγηση σαφράν 200 mg ημερησίως για 10 ημέρες σε εθελοντές με στυτική δυσλειτουργία αύξησε τους δείκτες ακαμψίας και διάτασης όπως καταμετρήθηκαν στο NPT test, ενώ ταυτόχρονα βελτίωσε τους δείκτες επιθυμίας και ικανοποίησης όπως καταμετρήθηκαν στο ερωτηματολόγιο ILEF-15 για την στυτική δυσλειτουργία. (Shamsa et al, 2009).
Πιθανώς τα συστατικά του κρόκου χάρη στην ικανότητά τους να αυξάνουν τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου και να ελαττώνουν τα ενδοκυττάρια επίπεδα ασβεστίου, ευνοούν τη χάλαση των μυϊκών ινών των σηραγγωδών σωμάτων που είναι απαραίτητη για την στύση.
Οι συνεργικές ιδιότητες των συστατικών του κρόκου δηλαδή της κροκίνης, κροκετίνης και των φλαβονοειδών μπορούν να προσδώσουν θετικά αποτελέσματα και για στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας (Hosseinzadeh et al, 2008).
Κρόκος Κοζάνης και ρύθμιση σωματικού βάρους
Η χρήση του κρόκου μπορεί να επεκταθεί και στην διαχείριση του σωματικού βάρους και βέβαια στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.
Σε μελέτη του Gout και των συνεργατών βρέθηκε ότι η χορήγηση εκχυλίσματος κρόκου μείωσε τη συχνότητα κατανάλωσης μικρογευματιδίων, αύξησε το βαθμό κορεσμού της πείνας, με αποτέλεσμα τη στατιστικά σημαντική μείωση του σωματικού βάρους σε υπέρβαρες υγιείς γυναίκες (Gout et al, 2010)
Ανώτερη γεύση και φυσική προστασία στην υγεία
Ο κρόκος Κοζάνης είναι το πολυτιμότερο μπαχαρικό στον κόσμο, λόγω της απαιτητικής και χειρωνακτικής διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας του φυτού.
Η συμβολή του στη φυσική προστασία της υγείας είναι, όπως διαπιστώθηκε παραπάνω, τεράστια. Συμπερασματικά, η συστηματική ένταξη του κρόκου Κοζάνης ενδείκνυται απόλυτα στη μαγειρική και σε μορφή ροφημάτων, έτσι ώστε να αυξηθεί τόσο η αντιοξειδωτική πρόσληψη, όσο και τα διάφορα οφέλη υγείας, τα οποία προσφέρουν συνολική ασπίδα προστασίας στον ανθρώπινο οργανισμό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Abdullaev FI, Espinosa-Aguirre JJ. Biomedical properties of saffron and its potential use in cancer therapy and chemoprevention trials. Cancer Detect Prev 2004; 28:426-32
Abdullaev FI, Espinosa-Aguirre JJ. Biomedical properties of saffron and its potential use in cancer therapy and chemoprevention trials. Cancer Detect Prev 2004; 28:426-32
Abdullaev FI, Riverón-Negrete L, Caballero-Ortega H, Manuel Hernández J, Pérez-López I, Pereda-Miranda R, Espinosa-Aguirre JJ. Use of in vitro assays to assess the potential antigenotoxic and cytotoxic effects of saffron (Crocus sativus L.). Toxicol In Vitro 2003; 17:731-6.
Ahmad AS, Ansari MA, Ahmad M, Saleem S, Yousuf S, Hoda MN, Islam F. Neuroprotection by crocetin in a hemi-parkinsonian rat model. Pharmacol Biochem Behav 2005; 81:805-13
Al-Mofleh IA, Alhaider AA, Mossa JS, Al-Sohaibani MO, Qureshi S, Rafatullah S. Antigastric ulcer studies on ‘saffron’ crocus sativus L. in rats. Pak J Biol Sci 2006; 9:1009-13
Assimopoulou AN, Sinakos Z, Papageorgiou VP. Radical scavenging activity of crocus sativus L. extract and its bioactive constituents. Phytother Res 2005; 19:997-1000
Chen Y, Zhang H, Tian X, Zhao C, Cai L, Liu Y, Chen C. Antioxidant potential of crocins and ethanol extracts of gardenia jasminoides ELLIS and crocus sativus L.: A relationship investigation between antioxidant activity and crocin contents. Food Chem 2008; 109:484-92
Das I, Das S, Saha T. Saffron suppresses oxidative stress in DMBA-induced skin carcinoma: A histopathological study. Acta Histochem 2010; 112:317-27
Dhar A, Mehta S, Dhar G, Dhar K, Banerjee S, Van Veldhuizen P, Campbell DR, Banerjee SK. Crocetin inhibits pancreatic cancer cell proliferation and tumor progression in a xenograft mouse model. Mol Cancer Ther 2009; 8:315-23
Escribano J, Alonso G, Coca-Prados M, Fernández J. Crocin, safranal and picrocrocin from saffron (crocus sativus L.) inhibit the growth of human cancer cells in vitro. Cancer Lett 1996; 100:23-30
Hoshyar R, Bathaie SZ, Sadeghizadeh M. Crocin triggers the apoptosis through increasing the Bax/Bcl-2 ratio and caspase activation in human gastric adenocarcinoma, AGS, cells. DNA Cell Biol 2013; 32:50-7
Hosseinzadeh H, Sadeghnia HR, Rahimi A. Effects of safranal on extracellular hippocampal levels of glutamate and aspartate during kainic acid treatment in anesthetized rats. Planta Med 2008β; 74:1441-5
Hosseinzadeh H, Younesi HM. Antinociceptive and anti-inflammatory effects of Crocus sativus L. stigma and petal extracts in mice. BMC Pharmacol 2002; 2:7
Hosseinzadeh H, Ziaee T, Sadeghi A. The effect of saffron, crocus sativus stigma, extract and its constituents, safranal and crocin on sexual behaviors in normal male rats. Phytomedicine 2008α; 15:491-5
Imenshahidi M, Hosseinzadeh H, Javadpour Y. Hypotensive effect of aqueous saffron extract (Crocus sativus L.) and its constituents, safranal and crocin, in normotensive and hypertensive rats. Phytother Res 2010; 24:990-4
Jessie SW, Krishnakantha TP. Inhibition of human platelet aggregation and membrane lipid peroxidation by food spice, saffron. Mol Cell Biochem 2005; 278:59-63
Jnaneshwari S, Hemshekhar M, Santhosh MS, Sunitha K, Thushara R, Thirunavukkarasu C, Kemparaju K, Girish KS. Crocin, a dietary colorant mitigates cyclophosphamide-induced organ toxicity by modulating antioxidant status and inflammatory cytokines. J Pharm Pharmacol 2013; 65:604-14
Kanakis CD, Tarantilis PA, Pappas C, Bariyanga J, Tajmir-Riahi HA, Polissiou MG. An overview of structural features of DNA and RNA complexes with saffron compounds: Models and antioxidant activity. J Photochem Photobiol B 2009; 95:204-12
Lee I, Lee JH, Baek N, Kim D. Antihyperlipidemic effect of crocin isolated from the fructus of gardenia jasminoides and its metabolite crocetin. Biol Pharm Bull 2005; 28:2106-10
Li CY, Huang WF, Wang QL, Wang F, Cai E, Hu B, Du JC, Wang J, Chen R, Cai XJ, Feng J, Li HH. Crocetin induces cytotoxicity in colon cancer cells via p53-independent mechanisms. Asian Pac J Cancer Prev 2012; 13:3757-61
Magesh V, Vijeya Singh JP, Selvendiran K, Ekambaram G, Sakthisekaran D. Antitumour activity of crocetin in accordance to tumor incidence, antioxidant status, drug metabolizing enzymes and histopathological studies. Mol Cell Biochem 2006; 287:127-35
Mohajeri D, Mousavi G, Doustar Y. Antihyperglycemic and pancreas-protective effects of crocus sativus L. (saffron) stigma-ethanolic extract on rats with alloxan-induced diabetes. J Biol Sci 2009; 9:302-10
Mousavi SH, Tavakkol-Afshari J, Brook A, Jafari-Anarkooli I. Role of caspases and bax protein in saffron-induced apoptosis in MCF-7 cells. Food Chem Toxicol 2009; 47:1909-13
Naghizadeh B, Mansouri SM, Mashhadian NV. Crocin attenuates cisplatin-induced renal oxidative stress in rats. Food Chem Toxicol 2010; 48:2650-5
Nair SC, Pannikar B, Panikkar KR. Antitumour activity of saffron (crocus sativus). Cancer Lett 1991; 57:109-14
Nair SC, Salomi MJ, Panikkar B, Panikkar KR. Modulatory effects of crocus sativus and nigella sativa extracts on cisplatin-induced toxicity in mice. J Ethnopharmacol 1991; 31:75-83
Ochiai T, Ohno S, Soeda S, Tanaka H, Shoyama Y, Shimeno H. Crocin prevents the death of rat pheochromyctoma (PC-12) cells by its antioxidant effects stronger than those of α-tocopherol. Neurosci Lett 2004; 362:61-4
Ochiai T, Shimeno H, Mishima K, Iwasaki K, Fujiwara M, Tanaka H, Soeda S. Protective effects of carotenoids from saffron on neuronal injury in vitro and in vivo. Biochim Biophys Acta 2007; 1770:578-84
Ochiai T, Soeda S, Ohno S, Tanaka H, Shoyama Y, Shimeno H. Crocin prevents the death of PC-12 cells through sphingomyelinase-ceramide signaling by increasing glutathione synthesis. Neurochem Int 2004; 44:321-30
Ordoudi SA, Befani CD, Nenadis N, Koliakos GG, Tsimidou MZ. Further examination of antiradical properties of Crocus sativus stigmas extract rich in crocins. J Agric Food Chem 2009; 57:3080-6
Papandreou MA, Kanakis CD, Polissiou MG, Efthimiopoulos S, Cordopatis P, Margarity M, Lamari FN. Inhibitory activity on amyloid-β aggregation and antioxidant properties of crocus sativus stigmas extract and its crocin constituents. J Agric Food Chem 2006; 54:8762-8
Pellegrini N, Serafini M, Salvatore S, Del Rio D, Bianchi M, Brighenti F. Total antioxidant capacity of spices, dried fruits, nuts, pulses, cereals and sweets consumed in italy assessed by three different in vitro assays. Mol Nutr Food Res 2006; 50:1030 8
Pham TQ, Cormier F, Farnworth E, Van Tong H, Van Calsteren M. Antioxidant properties of crocin from gardenia jasminoides ellis and study of the reactions of crocin with linoleic acid and crocin with oxygen. J Agric Food Chem 2000; 481455-61
Premkumar K, Thirunavukkarasu C, Abraham SK, Santhiya ST, Ramesh A. Protective effect of saffron (crocus sativus L.) aqueous extract against genetic damage induced by anti-tumor agents in mice. Hum Exper Toxicol 2006; 25:79-84
Rajaei Z, Hadjzadeh MA, Nemati H, Hosseini M, Ahmadi M, Shafiee S. Antihyperglycemic and antioxidant activity of crocin in streptozotocin-induced diabetic rats. J Med Food 2013; 16:206-10
Shamsa A, Hosseinzadeh H, Molaei M, Shakeri MT, Rajabi O. Evaluation of crocus sativus L. (saffron) on male erectile dysfunction: A pilot study. Phytomedicine 2009; 16:690-3
Sheng L, Qian Z, Shi Y, Yang L, Xi L, Zhao B, Ji H. Crocetin improves the insulin resistance induced by high-fat diet in rats. Br J Pharmacol 2008; 154:1016-24
Sheng L, Qian Z, Zheng S, Xi L. Mechanism of hypolipidemic effect of crocin in rats: Crocin inhibits pancreatic lipase. Eur J Pharmacol 2006; 543:116-22
Shirali S, Zahra Bathaie S, Nakhjavani M. Effect of crocin on the insulin resistance and lipid profile of streptozotocin-induced diabetic rats. Phytother Res 2012
Tarantilis PA, Morjani H, Polissiou M, Manfait M. Inhibition of growth and induction of differentiation of promyelocytic leukemia (HL-60) by carotenoids from crocus sativus L. Anticancer Res 1994;14:1913-18
Tarantilis PA, Polissiou M, Manfait M. Separation of picrocrocin, cis-trans-crocins and safranal of saffron using high-performance liquid chromatography with photodiode-array detection. J Chromatogr A 1994; 664:55-61
Tavakkol-Afshari J, Brook A, Mousavi SH. Study of cytotoxic and apoptogenic properties of saffron extract in human cancer cell lines. Food Chem Toxicol 2008; 46: 3443-7
Tavakkol-Afshari J, Brook A, Mousavi SH. Study of cytotoxic and apoptogenic properties of saffron extract in human cancer cell lines. Food Chem Toxicol 2008; 46: 3443-7
Thushara RM, Hemshekhar M, Santhosh MS, Jnaneshwari S, Nayaka SC, Naveen S, Kemparaju K, Girish KS. Crocin, a dietary additive protects platelets from oxidative stress-induced apoptosis and inhibits platelet aggregation. Mol Cell Biochem 2013; 373:73-83
Tsantarliotou MP, Poutahidis T, Markala D, Kazakos G, Sapanidou V, Lavrentiadou S, Zervos I, Taitzoglou I, Sinakos Z. Crocetin administration ameliorates endotoxin-induced disseminated intravascular coagulation in rabbits. Blood Coagul Fibrinol 2013; 24:305-10
Tseng T, Chu C, Huang J, Shiow S, Wang C. Crocetin protects against oxidative damage in rat primary hepatocytes. Cancer Lett 1995; 97:61-7
Xi L, Qian Z, Du P, Fu J. Pharmacokinetic properties of crocin (crocetin digentiobiose ester) following oral administration in rats. Phytomedicine 2007; 14:633-36
Xi L, Qian Z, Xu G, Zheng S, Sun S, Wen N, Zhang Y. Beneficial impact of crocetin, a carotenoid from saffron, on insulin sensitivity in fructose-fed rats. J Nutr Biochem 2007; 18:64-72
Xiang M, Qian Z, Zhou C, Liu J, Li W. Crocetin inhibits leukocyte adherence to vascular endothelial cells induced by AGEs. J Ethnopharmacol 2006; 107:25-31
Xiang M, Yang M, Zhou C, Liu J, Li W, Qian Z. Crocetin prevents AGEs-induced vascular endothelial cell apoptosis. Pharmacol Res 2006; 54:268-74
Xu G, Gong Z, Yu W, Gao L, He S, Qian Z. Increased expression ratio of bcl-2/bax is associated with crocin-mediated apoptosis in bovine aortic endothelial cells. Bas Clin Pharmacol Toxicol 2007; 100:31-5
Xu G, Li G, Ma H, Zhong HAI, Llu FEI, Ao G. Preventive effect of crocin in inflamed animals and in LPS-challenged RAW 264.7 cells. J Agric Food Chem 2009; 57:8325-30
Xu G, Qian Z, Yu S, Gong Z, Shen X. Evidence of crocin against endothelial injury induced by hydrogen peroxide in vitro. J Asian Nat Prod Res 2006; 8:79-85
Yang L, Qian Z, Ji H, Yang R, Wang Y, Xi L, Sheng L, Zhao B, Zhang X. Inhibitory effect on protein kinase C theta by crocetin attenuates palmitate-induced insulin insensitivity in 3T3-L1 adipocytes. Eur J Pharmacol 2010; 642:47-55
Yang L, Qian Z, Yang Y, Sheng L, Ji H, Zhou C, Kazi HA. Involvement of Ca2+ in the inhibition by crocetin of platelet activity and thrombosis formation. J Agric Food Chem 2008; 56:9429-33
Yang R, Tan X, Thomas AM, Shen J, Qureshi N, Morrison DC, Van Way CW. Crocetin inhibits mRNA expression for tumor necrosis factor-α, interleukin-1β, arid inducible nitric oxide synthase in hemorrhagic shock. J Parent Enter Nutr. 2006; 30:297-301
Zheng S, Qian Z, Tang F, Sheng L. Suppression of vascular cell adhesion molecule-1 expression by crocetin contributes to attenuation of atherosclerosis in hypercholesterolemic rabbits. Biochem Pharmacol 2005; 70:1192-9
Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης
ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΟΣ – ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ, ΜSc
Επιστημονικός Διευθυντής ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Επιστημονικός Συνεργάτης Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας
Πηγή: elde.gr
