Ο Νικόλαος Κασομούλης, ως γνωστόν, υπήρξε μεγάλος αγωνιστής της Επανάστασης του 1821.Γεννήθηκε βέβαια στην Κοζάνη και συνέγραψε τα «Ενθυμήματα Στρατιωτικά», τα οποία, σύμφωνα με τον επιμελητή της έκδοσης Ι. Βλαχογιάννη, χαρακτηρίζονται από την αντικειμενικότητα και ακρίβεια. Με την ανάγνωση των «Ενθυμημάτων» σχηματίζει κανείς μια παραστατική εικόνα όσων έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Είναι επόμενο σήμερα να τιμάμε και να σεβόμαστε τον Ν. Κασομούλη ως αγωνιστή και ήρωα αλλά και ως συγγραφέα. Στο παρόν παραθέτουμε στοιχεία για την πορεία της οικογένειάς του, όπως μας τα εξέθεσαν απόγονοί του στην Κοζάνη.
Η ιστορία της οικογένειας των Κασομούληδων ξεκινάει από το Πισοδέρι της Φλώρινας, με τον Κωνσταντίνο Κασομούλη έναν αρχοντάνθρωπο και δραστήριο άνθρωπο. Ο Κων. Κασομούλης, με καταγωγή λοιπόν από το Πισοδέρι, νυμφεύθηκε την κόρη του Γεωργίου Φαρμάκη, γιου του μεγάλου αγωνιστή Ιωάννη Φαρμάκη από τη Βλάστη. Επίσης, μία από τις τρεις θυγατέρες του Φαρμάκη, η Βασιλική, παντρεύτηκε τον Κοζανίτη Γεώργιο Πολυζούλη μεγαλέμπορο. Από αυτούς προέρχονται οι σημερινοί απόγονοι. Εκτός από την οικογένεια Πολυζούλη, στην Κοζάνη εγκαταστάθηκε και ο Κων. Κασομούλης με τη συζύγό του, η οποία ήταν ανεψιά της Βασιλικής Φαρμάκη-Πολυζούλη. Ο Κων. Κασομούλης απέκτησε τρία αγόρια: τον Νικόλαο, τον Μήτσιο και τον Γιώργο. Ο Κώστας, η σύζυγος του οποίου ήταν ανεψιά Βασιλικής, δηλ. της συζύγου του Πολυζούλη, μαθήτευσε σε αυτόν και έμαθε τα μυστικά του εμπορίου, ενώ μετέβαινε και σε άλλες πόλεις, για να αποκτήσει γνωριμίες και να αναπτύξει τις εμπορικές του σχέσεις. Πήγε και στην Τσαρίτσανη, που τότε γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη, ενώ είχε εμπορικές δοσοληψίες και με την Ευρώπη. Πάντοτε όμως είχε μαζί του και τον γιο του Νικόλαο.
Στην Κοζάνη προς το τέλος του 18ου αιώνα ξέσπασε η αιματηρή του Αυλιώτη με τον Ρουσιάδη. Στα γεγονότα αναφέρεται αναλυτικά ο Ν. Κασομούλης στα «Ενθυμήματα Σρατιωτικά», στον Α΄ τόμο. Ο πατέρας του Κώστας ήταν φίλος του Αυλιώτη, ο οποίος έχασε τελικά τη διαμάχη με τον Ρουσιάδη και είχε τραγική κατάληξη: τον κρέμασαν στο «Μισκιάκθο», τη σημερινή Πλατεία Λασσάνη. Μετά από τα γεγονότα αυτά αναγκάσθηκε ο Κων. Κασομούλης, για να διασωθεί από τις διώξεις και εκτελέσεις, να φύγει στη Βλάστη μαζί με τα τέκνα του, ενώ εν τω μεταξύ είχε πεθάνει η σύζυγός του. Στη συνέχεια βρέθηκε στη Σιάτιστα όπου νυμφεύθηκε εκ νέου και απέκτησε με τη δεύτερη σύζυγο τρία τέκνα, δύο κόρες και ένα γιο, τον Γιάννη.
Στη συνέχεια πήγε στις Σέρρες, παίρνοντας μαζί του τον Νικόλαο και τα δυο άλλα παιδιά του από την πρώτη γυναίκα του. Εκεί ασχολήθηκε με το εμπόριο του βαμβακιού, όπως του είχε υποδείξει ο Πολυζούλης. Από τις Σέρρες έστειλε τον Νικόλαο το 1820, 23 ετών τότε, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, για να συναντήσει τους παραγωγούς βαμβακιού. Κατά την επιστροφή του ο Νικόλαος έμεινε τρεις μήνες στη Σμύρνη, η οποία, όπως γράφει στο ημερολόγιό του, τον γοήτευσε. Στη Σμύρνη μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Επιστρέφοντας στις Σέρρες, μύησε τον Εμμανουήλ Παππά, πρωτεργάτη της Επανάστασης της Χαλκιδικής, επίσης τον πατέρα του και τον μητροπολίτη των Σερρών Χρύσανθο, καθώς και άλλους.
Εν τω μεταξύ, ετοιμάζεται για τη συμμετοχή του στην Επανάσταση, δημιουργώντας μία ομάδα από Δυτικομακεδόνες και ξεκινάει από τον Όλυμπο. Ο πατέρας του Κώστας πολέμησε στην επαναστατημένη Νάουσα το 1822, όπου και σκοτώθηκε, όπως γράφει στον Α΄ τόμο. Την είδηση του τη μετέφερε ο ετεροθαλής αδελφός του Γιάννης, ότι δηλ. τραυματίστηκε άσχημα και έξω από τα Βοδενά (τη σημερινή Έδεσσα) εξέπνευσε. Ο Ν. Κασομούλης συνέχισε τον Αγώνα στη Στερεά Ελλάδα, ενώ συμμετείχε στην έξοδο του Μεσολογγίου, όπου σκοτώθηκε ο αδερφός του Μήτσιος.
Με την ομάδα του συμμετείχε και σε πολλές άλλες μάχες, τις οποίες περιγράφει στους τρεις τόμους των «Ενθυμημάτων».
Στο νέο κράτος, ετιμήθη από την Πολιτεία και του απενεμήθη ο βαθμός του Συνταγματάρχη. Εγκαταστάθηκε στη Στυλίδα, όπου νυμφεύθηκε κάποια πλούσια γυναίκα, με την οποία απέκτησαν έναν γιο, τον Κώστα . Αυτός φοίτησε στη Σχολή Ευελπίδων και έλαβε τον βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Δυστυχώς όμως αρρώστησε και απεβίωσε το 1865 και ετάφη στη Στυλίδα. Ο πόνος για τον πατέρα ήταν αβάσταχτος. Ο Ν.Κασομούλης μάλιστα ζήτησε, όταν πεθάνει, να ταφεί δίπλα στον τάφο του γιου του. Και πράγματι, έτσι έγινε, όταν απεβίωσε το 1871.
Στην Κοζάνη το 1974, με δωρεά του συνδέσμου Κοζανιτών Αθηνών και τη συνδρομή του Ευεργέτη Κωνσταντίνου Γκέρτσου, ανεγέρθη ανδριάντας του Ν. Κασομούλη στην Πλατεία Γ. Τιάλου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν την 27η Οκτωβρίου 1974. Επίσης, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης ανήγειρε ανδριάντα του Νικολάου Κασομούλη στο πάρκο επί της οδού Αγγελάκη και Τσιμισκή (Πλατεία ΧΑΝΘ). Τα αποκαλυπτήρια έγιναν την Κυριακή 4-Απριλίου-1993. Μάλιστα, εστάλη πρόσκληση στους συγγενείς του Ν. Κασομούλη στην Κοζάνη να παραστούν στην εκδήλωση, την οποία και δημοσιεύω.
Σήμερα τιμάμε τον Νικόλαο Κασομούλη ως γέννημα και θρέμμα της Κοζάνης, για τον Αγώνα της Ελευθερίας των Ελλήνων, την οποία αποτίμησε ως μνημείο Ιστορίας στο έργο του. Αιωνία του η μνήμη
Επισυνάπτω την πρόσκληση του Μουσείου Μακεδονικού αγώνα Θεσσαλονίκης για τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του Νικολάου Κασομούλη στη Θεσσαλονίκη.
Γιάννης Κορκάς
