Το Μουσείο Μανιταριών θα μπορούσε να ήταν πίνακας ζωγραφικής του Claude Monet ή του Edgar Dega. Θα μπορούσε να ήταν ποίημα του Ελύτη ή νουβέλα του Μυριβήλη. Έργα που εξυμνούν τη φύση, το ελληνικό τοπίο, τη ζωή στην ύπαιθρο. “Θεέ μου πρωτομάστορα με έχτισες μέσα στα βουνά…“ Έναν τέτοιο τόπο θα γνωρίσουμε.
Πάρτε πινέλα και ζωγραφίστε καταπράσινη την άνοιξη, ροδινοκιτρινοκόκκινο το φθινόπωρο και κατάλευκο τον χειμώνα. Υψόμετρο 1.100 μ στις πλαγιές της Πίνδου. Δώδεκα χλμ από την Βασιλίτσα και 15 χλμ από την Βάλια Κάλντα και 35 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά, Λάβδα ορεινό χωριό του Νομού Γρεβενών. Στα γεωγραφικά του όρια να απλώνεται ο Όρλιακας, που έχει χαρακτηριστεί ως «περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» και υψηλής αισθητικής ομορφιάς με τα πολλά μανιτάρια, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Το ίδιο ισχύει και για την κορυφή Κασσιαβέλη (1.500 μ) όπου, σύμφωνα πάντα με το θρύλο, έδρασε ο κλέφτης Κασσιαβέλης.
Και εάν βρήκατε την έμπνευσή σας προτείνουμε να συνεχίσετε. Μικροσπηλιές και χαράδρες που βρίσκονται στις θέσεις «Μελίσσι», «Γκρέκζα», «Πέτρες» κοντά στον οικισμό δίνουν διαφορετικό ύφος στην περιοχή. Ενώ το ποτάμι που διασχίζει την περιφέρεια του οικισμού πλουτίζει ακόμα περισσότερο τη χλωρίδα του τόπου με την παραποτάμια βλάστηση.
Σε όλη την περιοχή υπάρχουν διάσπαρτες πηγές με κρύα νερά, όπως η πηγή “Βαρύ”, η “Γκούρα”, καθώς και μία πηγή μέσα στα έλατα στην πλαγιά του Όρλιακα. Επίσης στη θέση “Ποτάμι” σώζονται ερείπια παλιών νερόμυλων. Μέσα στο χωριό η “Κανέλλα”, ο “Μπχος”, η “Πλατεία” και οι “Γωγαίοι” είναι ωραίες πέτρινες βρύσες, κατασκευασμένες γύρω στο 1950.
Ένα όνομα, πολλές ιστορίες
Από την ιστοσελίδα του πολιτιστικού συλλόγου Λαβδανιωτών “Η Λάβδα” διαβάζουμε ότι: Αρχικά η ονομασία του χωριού ήταν Λάβδα (η) και στη συνέχεια έγινε ο Λάβδας. Για την προέλευση της ονομασίας του υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Στην αρχαιότητα η Λάβδα ήταν γυναικείο όνομα. Κατά τον Ηρόδοτο (Ε΄ 92 κ.ε.) η Λάβδα, κόρη του Βακχιάδη Αμφίονα, ήταν χολή. Την παντρεύτηκε ο Ηετίων, επειδή κανείς Βακχιάδης λόγω του σωματικού της ελαττώματος δεν ήθελε να την πάρει γυναίκα.
Άλλη εκδοχή θέλει την προέλευση του ονόματος από το αρχαίο φυτό λάδανον, λάβδανον και λαύδανον δια τροπής του δ σε β ή αποβολής το δ (βδ). Το φυτό λάδανον, αλάδανος και λαδανιά, λάδανο είναι θαμνώδης αρωματικό, που φυτρώνει κάτω από τα δένδρα.
Επίσης ο Μιχ. Καλινδέρης γράφει: «Εις την Λαύδαν, χωρίον των Γρεβενών το (α)νον δυνατόν να εθεωρήθη κατάληξις και απεκόπη (ως καμάκι κάμα)». Άλλη εκδοχή θέλει την προέλευση από το όνομα Λαύδας. Μεταξύ των ανθρωπωνυμίων του θηβαϊκού μυθολογικού κύκλου αναφέρεται και του Λάβδακου. Η εκδοχή αναφέρει το πέρασμα από εδώ, σε εκστρατεία προς την Ήπειρο, του βασιλιά της Θήβας Λάβδακο που στο σημείο αυτό σκοτώνει, άθελά του, την κόρη του Πολυνίκη που τον ακολουθεί. Έτσι ο πατέρας βασιλιάς κτίζει πύργο στον οποίο δίνει τ όνομά του και είναι ο τάφος της κόρης του. Ο πύργος αυτός θα αποτελέσει στη συνέχεια αφορμή για την ίδρυση οικισμού, που θα φέρει το όνομά του.
Η ιστορία του Λάβδα
Σε άλλη ιστορία αναφέρεται σε μια από τις εκστρατείες Μακεδόνα ηγεμόνα. Σε αυτή λοιπόν την εκστρατεία, σε αυτό το σημείο, σκοτώθηκε ένας στρατηγός με το όνομα Λάβδας και όπως συνηθιζόταν τότε, στο σημείο του τάφου, χτίστηκε οικισμός στο όνομά του.
Η παράδοση μάλιστα αναφέρει, ότι δύο στρατηγοί του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Λάιος και ο Λάβδας, βρέθηκαν στην περιοχή κυνηγώντας ζαρκάδια και αγριογούρουνα. Άθελά του ο Λάιος σκότωσε το Λάβδα και τον έθαψε εδώ. Στη συνέχεια ο βασιλιάς διέταξε να κάνουν πέτρινο τάφο στον αδικοχαμένο στρατηγό. Μετά από χρόνια ξυλοκόποι βρήκαν τον τάφο και για να τιμήσουν το στρατηγό εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή και ονόμασαν το χωριό Λάβδα. Άλλη εκδοχή, τέλος, θέλει την προέλευση της ονομασίας από το γράμμα Λ, παραφρασμένο σήμερα, που το σχήμα του χαράζουν τα δύο μικρά ποτάμια που περιβάλλουν το χωριό.
Ιστορικές αναφορές
Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε από τους κτηνοτρόφους που έβοσκαν τα κοπάδια τους μέχρι τα σύνορα με την Αβδέλλα. Σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι προέρχονται από τους Πινακάδες που βρισκόταν 2 χλμ ανατολικά. Από εκεί μετακινήθηκαν στη θέση Μελίσσι, 2 χλμ από το σημερινό χωριό, και το εγκατέλειψαν γιατί η περιοχή είχε πολλά φίδια. Στο νέο πλέον οικισμό προσήλθαν και οι κάτοικοι από τους καταυλισμούς, που υπήρχαν στις θέσεις Γούρζα και Καλαμπούκια. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν οικογένειες από άλλες περιοχές, όπως η οικογένεια Σκόδρα, που εγκαταστάθηκε εδώ περί το 1700 μετά την καταστροφή της Παλιάς Μαγέρης (Δασύλλιο).
Η κτηνοτροφία και τα δασικά προϊόντα (κυρατζήδες, υλοτόμοι) αποτελούσαν στο παρελθόν την κύρια ασχολία των κατοίκων, ενώ φημιζόταν και για τα υφαντά τους, τα οποία κάθε χρόνο τα πουλούσαν στο παζάρι των Ιωαννίνων. Πολλοί κάτοικοι στη συνέχεια βρήκαν μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή της Ελασσόνας, όπου συνεχίζουν την κτηνοτροφία, όμως οι περισσότεροι ζουν στην πόλη των Γρεβενών.Το χωριό θεωρούνταν κλεφτοχώρι.
Ο Πουκεβίλ (1806) Γάλλος πρόξενος στην αυλή του Αλή του Αλή Πασά, ταξιδεύοντας από τα Γρεβενά προς τα Ιωάννινα, γράφει: «Μια λεύγα απ την Τίστα (Ζιάκα) πήραμε τη στενωσιά που ανοίγεται ανάμεσα στο Σπήλαιο (όρος Όρλιακας) και στο Λάκμωνα και περπατήσαμε μέσα της ως το πλάτωμα του Λάβντεν, ενός χωριού μισή λεύγα, στα ΒΔ, στην πλαγιά ενός βουνού, που είναι σκεπασμένο με οξιές και έλατα».
Ο Λάβδας ανήκει στον Δήμο Θεόδωρου Ζιάκα και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι 132 κάτοικοι, που ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ κάποιοι είναι επίσης χτίστες ή λιανέμποροι. Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή. Στις 6 Νοεμβρίου 2011, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του πρώτου μουσείου στην Ελλάδα, με σημείο αναφοράς στην γεύση και στην γαστρονομία, του Μουσείου Μανιταριών.
Ο οικισμός του Λάβδα σήμερα
Στο Λάβδα το χειμώνα ζουν γύρω στα 35 με 40 άτομα -που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ μερικοί εξασκούν ακόμα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της περιοχής: του κυρατζή και του χτίστη. Τελευταία στον οικισμό υπάρχει μεγάλη τουριστική ανάπτυξη λόγω της θέσης (12 χλμ από την Βασιλίτσα και 15 χλμ από την Βάλια Κάλντα) με αξιόλογες τουριστικές μονάδες που λειτουργούν όλο τον χρόνο.
Ενδιαφέρον για τον επισκέπτη παρουσιάζει η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων (1900), καθώς και αυτή του Αγ. Γεωργίου, που διασώζει ξυλόγλυπτη πόρτα και παλιές εικόνες. Αξιόλογη είναι και η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Παναγία και η εκκλησία του Προφήτη Ηλία.
Τις Απόκριες ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού αναβιώνει τα Ρογκατσάρια και το Φανό. Το μεγαλύτερο πανηγύρι της Λάβδας γίνεται στις 29 και 30 Ιουνίου στη μνήμη των Αγ. Αποστόλων. Μετά τον εκκλησιασμό στην ομώνυμη εκκλησία, στήνεται χορός έξω από την εκκλησία με δωρεάν διανομή γιαχνιού και ρυζιού στους παρευρισκόμενους από τα παραδοσιακά καζάνια, και το βράδυ γίνεται γλέντι στην πλατεία του χωριού. Μεγάλα είναι και τα πανηγύρια στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία και αυτό του Δεκαπενταύγουστου στην εκκλησία της Παναγίας, που έπεται των εκδηλώσεων, που οργανώνει ο Σύλλογος το Σάββατο πριν το Δεκαπενταύγουστο και περιλαμβάνουν παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Μουσείο Μανιταριών στολίδι για την περιοχή
Στη γνωριμία μας με τον οικισμό δεν θα μπορούσε να λείπει το μανιτάρι... Το Νοέμβριο του 2007 τα Γρεβενά ανακηρύχθηκαν επίσημα “Πόλη των Μανιταριών” και αποτελεί μέρος της τοπικής κουλτούρας και παράδοσης όλης της περιοχής. Στην κατοχή και στα χρόνια του εμφυλίου οι κάτοικοι μάζευαν μεγάλες ποσότητες από τα δάση, τα ζεμάτιζαν και τα μοίραζαν στις οικογένειες. Έτσι επιβίωσαν.
Η αναζήτηση, η καταγραφή, η φωτογράφιση και η αναγνώριση των ειδών αποτελεί μια ενδιαφέρουσα ενασχόληση για το φίλο του δάσους. Ωστόσο η συλλογή των νόστιμων φαγώσιμων μανιταριών είναι το συναρπαστικό μέρος της διαδικασίας. Ταυτόχρονα προσφέρει ευκαιρία για κίνηση, για παρατήρηση και για επαφή με τις χιλιάδες μορφές ζωής, που συμβιώνουν στο δάσος.
Μια διαδικασία που χαλαρώνει και αναζωογονεί, προσφέρει διέξοδο απόδρασης από τη μονοτονία της καθημερινότητας. Απαραίτητα σύνεργα του συλλέκτη είναι ο σουγιάς και ένα καλάθι. Το καλάθι επιτρέπει στα μανιτάρια να αερίζονται, ενώ ταυτόχρονα τα προστατεύει από την πολτοποίηση, σε αντίθεση με την πλαστική σακούλα η οποία επιταχύνει τη σήψη. Στο Μουσείο Μανιταριών στο χωριό Λάβδα εκτίθενται όλα τα μανιτάρια του Νομού Γρεβενών και παρουσιάζονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Παρέχονται όλες οι πληροφορίες για αυτά με έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό.
Η λειτουργία του Μουσείου
Το Μουσείο Μανιταριών στη Λάβδα Γρεβενών άνοιξε τις πύλες του στις 6 Νοεμβρίου 2011. Σε ένα πέτρινο παραδοσιακό κτίριο φιλοξενούνται άγρια φυσικά μανιτάρια, αποξηραμένα, καθώς και γλυπτά, τα οποία ενσωματώθηκαν μέσα σε προθήκες οι οποίες αποτελούν μικρογραφία της φύσης. Για όλα τα μανιτάρια δίνονται πληροφορίες με πλούσια βιβλιογραφία και οπτικοακουστικό υλικό. Επιπλέον, παρέχεται δυνατότητα για μικροσκοπική εξέταση.
Ο χώρος με τα οπτικοακουστικά μέσα που διαθέτει είναι κατάλληλος για σεμινάρια και ημερίδες και μετατρέπεται σε αίθουσα παρουσιάσεων με εκπαιδευτικό και ενημερωτικό περιεχόμενο. Δίνει έτσι τη δυνατότητα σε σχολεία και ομάδες να επισκέπτονται το χώρο και να ικανοποιούν τις μαθησιακές τους αναζητήσεις ως προς τη φύση και το περιβάλλον. Όπως επισημαίνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λαβδανιωτών, όποιος αγωνίζεται για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και για τη εναλλακτική και ήπια μορφή ανάπτυξης του τουρισμού:
«Πιστεύουμε ότι μια τέτοια ενέργεια θα συμβάλει καθοριστικά στο μέλλον του τόπου μας. Η επισκεψιμότητα, η διοργάνωση σεμιναρίων – ημερίδων η εξόρμηση για συλλογή και γνωριμία με το αντικείμενο θα φέρει πολύ κόσμο στο χωριό μας. Η δε τυποποίηση και πώληση θα τονώσει την τοπική αγορά».
Πηγές:
- lavda.gr
- www.lavda.gr/index.php/μουσείο-μανιταριών
- https://el.wikipedia.org/wiki/Λάβδας_Γρεβενών
- http://www.visit-grevena.gr/
Σύνταξη κειμένου: Ευθύμιος – Σπυρίδων Γεωργίου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
πηγη:www.maxmag.gr
