Σκηνοθέτης με σπουδαίες παραστάσεις στο ενεργητικό του και την τελευταία τετραετία βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ στην Κοζάνη με σημαντική δράση στην περιφέρεια, μιλάει στο «α» για την τρίτη φορά στην καριέρα του που ανεβάζει τον «Δον Ζουάν» (πρεμιέρα στις 14 Ιουλίου στο Κηποθέατρο Παπάγου), τι συμβολίζει για εκείνον ο εμβληματικός ήρωας, ποια θα είναι η πορεία του Art Project στο θέατρο Άλμα, αλλά και για την επιτακτική ανάγκη να χαράξουμε μια εθνική πολιτιστική πολιτική με στόχο την ανάδειξη της χώρας μας μέσα από τον πολιτισμό.
Έχετε επιλέξει τον Νίκο Κουρή, τη Ζέτα Μακρυπούλια και τον Μάκη Παπαδημητρίου, τρεις ηθοποιούς της πρώτης γραμμής για τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στον «Δον Ζουάν». Τι είδατε σε εκείνους; Ποια ήταν τα κριτήρια της επιλογής σας;
Ο «Δον Ζουάν» είναι από τα ανεξάντλητα εκείνα έργα που σε προκαλούν να τα επισκεφτείς ξανά και ξανά. Έχοντας ήδη προσεγγίσει το έργο δύο φορές, το 1997 και το 2005, ένιωθα από καιρό την ανάγκη να επιστρέψω σ’ αυτό. Η ανανέωση της συνεργασίας μου την περασμένη χρονιά, στην «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, με τον Νίκο Κουρή -με τον οποίο είχαμε πρωτοσυναντηθεί το 2004 στην «Ιφιγένεια εν Αυλίδι»- με ώθησε να το κάνω τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Πέρα από το γεγονός ότι είναι ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς της γενιάς του, κι ένας καλλιτέχνης που εμπλέκεται βαθιά, προσωπικά σε αυτό που κάνει, διαθέτει ποιότητες που βρίσκονται πολύ κοντά στον Δον Ζουάν, όπως τον αντιλαμβάνομαι σήμερα.
Βέβαια, ο Δον Ζουάν δεν νοείται στη σκηνή χωρίς τον Σγαναρέλ. Όλο το έργο δομείται γύρω από το αχώριστο δίδυμο κυρίου και υπηρέτη. Παρότι εκ διαμέτρου αντίθετοι επιτελούν ο καθένας με τον δικό του τρόπο, την ίδια προβοκατόρικη, ανατρεπτική λειτουργία. Κάτω από το μπουφόνικο περίβλημά του, ο Σγαναρέλ είναι ένα πρόσωπο εξίσου δαιμόνιο με τον κύριο του. Μ’ αυτό το σκεπτικό ο Μάκης Παπαδημητρίου ήταν σχεδόν αυτονόητη επιλογή για τον ρόλο του Σγαναρέλ: εκ διαμέτρου αντίθετος με τον Νίκο Κουρή, αλλά πάνω στην κοινή βάση της σκηνικής ευφυΐας, και επιπλέον με ένα ιδιότυπο, προσωπικό και ανατρεπτικό χιούμορ, που μπορεί ταυτόχρονα να συνιστά και την άλλη όψη του τραγικού.
Η Ελβίρα, πάλι, στο έργο του Μολιέρου είναι για μένα ένας ιδιαίτερα σύνθετος ρόλος. Δεν είναι απλώς ένα ακόμη θύμα του Δον Ζουάν, ούτε μια θεόπνευστη μετανοούσα Μαγδαληνή. Πρόκειται περισσότερο για το αντίπαλο δέος. Μέσα σε μια μέρα βιώνει την απόλυτη καταστροφή και επιβιώνει ισχυρότερη και ωριμότερη μέσα από αυτήν. Ίσως είναι η μοναδική, εκτός από τον Σγαναρέλ, η οποία κατανοεί τον Δον Ζουάν. Αυτήν την φαινομενικά εύθραυστη, αλλά ταυτόχρονα τόσο γήινη και δυναμική Ελβίρα είδα στη Ζέτα Μακρυπούλια.
Πρόκειται πράγματι για τρεις ηθοποιούς της πρώτης γραμμής, και ταυτόχρονα πάρα πολύ διαφορετικούς, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει εξαιρετικά ενδιαφέρουσες δυναμικές στη σκηνή.
«Θεωρώ επιτακτική την ανάγκη χάραξης εθνικής πολιτιστικής πολιτικής, και υποστηρίζω με κάθε τρόπο τη δημιουργία Εθνικού Σχεδίου για τον Πολιτισμό, με πυλώνες σύνδεσης και ανάπτυξης από το Κέντρο προς την Περιφέρεια».
Ο Δον Ζουάν είναι ένας ήρωας γνωστός για την ικανότητα του να αποπλανεί τις γυναίκες. Τι συμβολίζει όμως για σας και ποια είναι τα κρυμμένα χαρακτηριστικά του;
Ο μύθος του Δον Ζουάν μετράει σήμερα ιστορία τεσσάρων αιώνων. Είναι αλήθεια ότι το όνομα του κατέληξε κάποια στιγμή συνώνυμο του γυναικοκατακτητή, μια αντίληψη που καθιερώθηκε από τις αρχές του 20ου αιώνα κι έπειτα. Ωστόσο, ο Δον Ζουάν του μύθου, απέχει πολύ από τον Καζανόβα. Ειδικά στην πρώτη, τη μπαρόκ φάση της ιστορίας του μύθου, από τον Τίρσο δε Μολίνα μέχρι τον Μότσαρτ, στην οποία εντάσσεται και το έργο του Μολιέρου, η αναζήτηση της ηδονής συνδέεται με την εξέγερση απέναντι στον θεϊκό και κατ’ επέκταση στον ανθρώπινο νόμο. Ο Δον Ζουάν διεκδικεί την απόλυτη ελευθερία και την απαλλαγή από συναισθηματικά, ηθικά, κοινωνικά, οικογενειακά, θρησκευτικά δεσμά. Και, παρότι έχει τη φήμη του αποπλανητή ή του απατεώνα, είναι απόλυτα και αμείλικτα ειλικρινής, ξεσκεπάζοντας την υποκρισία της κοινωνίας που τον περιβάλλει. Γίνεται, έτσι, ο παραβάτης και ο υπονομευτής κάθε νοητής κοινωνικής τάξης. Ένα τέρας, που αρνείται να σεβαστεί τους κανόνες του παιχνιδιού, αυτούς τους κανόνες που μπορεί να διαφοροποιούνται από εποχή σε εποχή, αλλά χωρίς τους οποίους καμία κοινωνική σχέση δεν είναι πλέον εφικτή. Ή μήπως είναι;
Ποια είναι τα σχέδια σας για το Θέατρο Άλμα και την πορεία του Art Project; Στόχος σας είναι να του δώσετε χαρακτηριστικά πολυχώρου;
Ο στόχος είναι να δημιουργήσουμε στο θέατρο Άλμα έναν τόπο συνάντησης και διαλόγου· διαλόγου των τεχνών μέσα από τη συνύπαρξη διαφορετικών μορφών δημιουργίας και συνάντησης σημαντικών δημιουργών με νέους καλλιτέχνες και καλλιτεχνών από το κέντρο και την περιφέρεια. Το θέατρο θα φιλοξενήσει την επόμενη σεζόν μια σειρά από θεατρικές και μουσικές παραγωγές, ενώ θα κάνουν δυναμική είσοδο και τα εικαστικά. Εκτός από τις δύο σκηνές, με διάφορες εκδηλώσεις θα ζωντανέψει και το φουαγιέ, φιλοξενώντας πάντα το μικρό βιβλιοπωλείο του θεάτρου.
Το Art Project, ο δίμηνος κύκλος εκδηλώσεων με έμφαση στους νέους καλλιτέχνες και τα σχήματα από την περιφέρεια, με τον οποίο εγκαινιάσαμε τον περασμένο χειμώνα την παρουσία μας ως 5η Εποχή στο θέατρο Άλμα, θα επαναληφθεί και την επόμενη σεζόν. Αξιοποιώντας την εμπειρία μας, σχεδιάζουμε να αναπτύξουμε πιο συστηματικά την αναζήτηση και ανάδειξη νέων καλλιτεχνών/ομάδων, και να δημιουργήσουμε ένα συγκροτημένο βήμα παρουσίασης καλλιτεχνικών σχημάτων της περιφέρειας στην Αθήνα.
«Πέρα από το γεγονός ότι είναι ένας από τους κορυφαίους ηθοποιούς της γενιάς του, κι ένας καλλιτέχνης που εμπλέκεται βαθιά, προσωπικά σε αυτό που κάνει, διαθέτει ποιότητες που βρίσκονται πολύ κοντά στον Δον Ζουάν, όπως τον αντιλαμβάνομαι σήμερα».
Νιώθετε ότι έχετε πάρει όλα όσα έχετε δώσει στον καλλιτεχνικό τομέα;
Έχω την αίσθηση ότι οι έννοιες του «δίνω» και του «παίρνω», στον καλλιτεχνικό τομέα, είναι κατά κάποιον τρόπο ταυτόσημες. Εννοώ ότι παίρνεις με το να δίνεις, κι ότι αυτό που σε φθείρει, σε εξαντλεί και σε εξουθενώνει είναι αυτό ακριβώς που σε τρέφει και σε αναγεννά. Ακούγεται ίσως ιδεαλιστικό, αλλά νομίζω πως αν δεν νιώθεις έτσι δεν μπορείς να κάνεις αυτή τη δουλειά. Με αυτήν την έννοια, ναι, νιώθω ότι έχω πάρει πολλά: τις σπάνιες ίσως, αλλά ανεκτίμητες στιγμές που νιώθεις πραγματικά ότι κάτι γεννιέται, τις πολύτιμες σχέσεις και συνεργασίες με ανθρώπους που γίνονται πνευματικοί συνομιλητές, εμπειρίες που δεν περιγράφονται με λόγια, όπως εκείνη η κατανυκτική βραδιά, όταν 10.000 θεατές συγκεντρώθηκαν στη Μακρόνησο για την παράσταση «Μίκης Θεοδωράκης “Ποιος τη ζωή μου…”»…
Πιστεύετε πως γεννιούνται νέες ιδέες; Είδατε ή διαβάσατε πρόσφατα κάτι που να σας συγκίνησε;
Πιστεύω ότι νέες ιδέες γεννιούνται και θα γεννιούνται όσο υπάρχουν άνθρωποι. Ίσως τα βασικά υλικά με τα οποία δουλεύουμε να είναι πάντοτε τα ίδια -με αυτήν την έννοια τα πάντα έχουν τεθεί ήδη από τα Ομηρικά Έπη-, όμως, όπως συμβαίνει με τα γράμματα του αλφαβήτου ή με τους αριθμούς, οι συνδυασμοί τους είναι ανεξάντλητοι. Διάβασα και κρατώ το εξαιρετικό βιβλίο της Ρέας Γαλανάκη «Δυο γυναίκες δυο θεές», η οποία παραμένει σταθερά αγαπημένη μου επιλογή κι ελπίζω σύντομα να συναντηθώ με την εμπνευσμένη προσέγγισή της στη ζωή του Γιαννούλη Χαλεπά.
«Ο Δον Ζουάν γίνεται ο παραβάτης και ο υπονομευτής κάθε νοητής κοινωνικής τάξης. Ένα τέρας, που αρνείται να σεβαστεί τους κανόνες του παιχνιδιού, αυτούς τους κανόνες που μπορεί να διαφοροποιούνται από εποχή σε εποχή, αλλά χωρίς τους οποίους καμία κοινωνική σχέση δεν είναι πλέον εφικτή. Ή μήπως είναι; »
Έχετε πει ότι: «αν καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα εθνικό σχέδιο για τον πολιτισμό, ένα εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας, μόνο τότε ως κοινωνία θα είμαστε πραγματικά κερδισμένοι». Ποιες είναι οι δικές σας σκέψεις όσον αφορά το κεφάλαιο Πολιτισμός και πώς σκοπεύετε να κινηθείτε και σε πολιτικό επίπεδο πάνω σε αυτό;
Ο πολιτισμός είναι ένα εθνικό κεφάλαιο ζωτικής σημασίας. Πρώτα απ’ όλα, επειδή με την ευρεία έννοια, ισοδυναμεί με συνειδητοποιημένους, σκεπτόμενους, ενεργούς πολίτες, ενώ αποτελεί εγγύηση και συνεκτικό ιστό μιας δημοκρατικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα, ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει για τη χώρα μας έναν νέο, ισχυρό πυλώνα ανάπτυξης. Παρόλα αυτά, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον τομέα αυτό είναι η διαχρονική απουσία κεντρικού σχεδιασμού πολιτιστικής πολιτικής, με αποτέλεσμα αποσπασματικές παρεμβάσεις και δράσεις χωρίς συνέχεια και αποτέλεσμα.
Ιστορικά και παραδοσιακά, η πολιτιστική πολιτική εξαντλείτο στη διακίνηση πολιτισμικών πιστώσεων και η σχετική συζήτηση για την κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης ειδικά κατά τη διάρκεια της κρίσης εξέλιπε σε μεγάλο βαθμό και αυτή. Πρόκειται σίγουρα για ένα έλλειμμα δεκαετιών στον τομέα του πολιτισμού, το οποίο επιδεινώθηκε με την κρίση και δεν αναπληρώνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα, όπως η μείωση του ΦΠΑ από 24% στο 6% για μουσικές εκδηλώσεις και συναυλίες, η επαναφορά, μετά από επτά χρόνια, των επιχορηγήσεων καλλιτεχνικών ομάδων θεάτρου και χορού, η θεσμοθέτηση επιχορήγησης θεματικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην Περιφέρεια.
Στην Περιφέρεια Κοζάνης, της οποίας είμαι βουλευτής την τελευταία τετραετία, προτείναμε και καταφέραμε επίσης σημαντικά πράγματα, τόσο στην κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας, όσο και στην ενίσχυση της καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας. Αναφέρω ενδεικτικά την ανάδειξη της ιστορικής διαδρομής Σιάτιστας – Βαλκανίων – Ευρώπης (Δρόμοι του Διαφωτισμού), την ανάδειξη και αξιοποίηση της Λίμνης Πολυφύτου με τη δημιουργία του εθνικής εμβέλειας «Φεστιβάλ της Λίμνης», τη δημιουργία Film Office στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας για την αξιοποίηση των πολιτισμικών, αρχαιολογικών και τοπογραφικών στοιχείων, ώστε να αναδειχθεί σε εναλλακτικό film destination, τη δημιουργία στούντιο οπτικοακουστικών παραγωγών στις κτιριακές εγκαταστάσεις του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας, μια πρωτοβουλία που ανοίγει νέους δρόμους για την περιοχή, νέες θέσεις εργασίας και οικονομική ανάπτυξη.
Πέρα και πάνω απ’ όλα αυτά, θεωρώ επιτακτική την ανάγκη χάραξης εθνικής πολιτιστικής πολιτικής, και υποστηρίζω με κάθε τρόπο τη δημιουργία Εθνικού Σχεδίου για τον Πολιτισμό, με πυλώνες σύνδεσης και ανάπτυξης από το Κέντρο προς την Περιφέρεια. Στην κατεύθυνση αυτή, ανέλαβα την πρωτοβουλία για την δημιουργία της ομάδας «Εθνικός διάλογος για τον Πολιτισμό και την αποκέντρωση».
athinorama.gr
