Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται εκατοντάδες μελέτες για διεθνείς εταιρείες, με στόχο να εντοπιστεί η ιδανική χώρα, και πόλη, για επέκταση ή μετεγκατάσταση των δραστηριοτήτων τους και για βελτιστοποίηση της λειτουργίας τους.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι εταιρείες, είτε έχουν δραστηριότητα στη Δυτική Ευρώπη και αναζητούν άλλες αγορές που προσφέρουν καλύτερη σχέση κόστους-ποιότητας λειτουργίας, είτε η λειτουργία τους βρίσκεται εκτός Ευρώπης και επιθυμούν να την επεκτείνουν εντός.

Η Ελλάδα και συνεπώς οι πόλεις της Αθήνας και Θεσσαλονίκης, σπάνια προτείνονται ως υποψήφιοι προορισμοί προς αξιολόγηση, και στις περιπτώσεις που καταφέρνουν να καταχωρηθούν στην υπό αξιολόγηση λίστα των πόλεων, η επίδοσή τους είναι σχετικά χαμηλή.

Ωστόσο, θεωρώ ότι η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να αλλάξει αυτή την εικόνα και να βελτιώσει ουσιαστικά την αναγνωρισιμότητα της διεθνώς. Προς την κατεύθυνση αυτή ήδη κινείται η Enterprise Greece σε συνεργασία με σχετικά υπουργεία και φορείς.

Για την επιτυχία αυτού του στόχου θα απαιτηθεί ένας συνδυασμός άμεσων, και μακροπρόθεσμων πρωτοβουλιών που συνοψίζεται στις παρακάτω κατευθύνσεις:

  • Προώθηση των δυνατών σημείων της Ελλάδας με σκοπό την ουσιαστική βελτίωση της αναγνωρισιμότητάς της διεθνώς με έμφαση στη δυνητική δεξαμενή ταλέντων
  • Σχεδιασμός και εφαρμογή άμεσων, και μακροπρόθεσμων πρωτοβουλιών, που στοχεύουν στην άμβλυνση των αδύνατων σημείων της χώρας, μέσω κυρίως οικονομικών και άλλων κινήτρων

Πιο συγκεκριμένα:

Τα τυπικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για να αξιολογήσουν την ικανότητα των πόλεων να φιλοξενήσουν τη δραστηριότητα εταιρειών, επικεντρώνονται συνοπτικά σε δύο κατηγορίες κριτηρίων:

Ποιοτικά Κριτήρια

  • Διαθεσιμότητα και ποιότητα ταλέντων και real estate
  • Ανταγωνισμός για εύρεση ταλέντων
  • Ανάπτυξη και ωριμότητα σχετικού επιχειρηματικού τομέα
  • Επιχειρηματικό περιβάλλον
  • Μακροοικονομικό περιβάλλον
  • Συνθήκες διαβίωσης

Οικονομικά Κριτήρια

  • Κόστος ταλέντων (μισθολογικό και ασφαλιστικές εισφορές)
  • Κόστος real estate
  • Διαθεσιμότητα οικονομικών κινήτρων και ύψος συντελεστή φορολόγησης των επιχειρήσεων (σε μικρότερο βαθμό για Κέντρα Παροχής Κοινών Υπηρεσιών)

Στόχος αυτού του άρθρου, είναι να εντοπιστούν τα αδύνατα και δυνατά σημεία της Ελλάδας με βάση το παραπάνω πλαίσιο αξιολόγησης και να διατυπωθούν προτάσεις που θα κάνουν την Ελλάδα ανταγωνιστική στην προσέλκυση επενδύσεων σχετικών με υπηρεσίες διεθνών οργανισμών.

Τα αδύνατα σημεία

Σχετικά περιορισμένη άμεση πρόσβαση σε ταλέντα υψηλής ζήτησης δεξιοτήτων. Παρά το μεγάλο ποσοστό πτυχιούχων (43% στην Ελλάδα σε σχέση με 41,6% μέσο όρο της ΕΕ σε ηλικίες 30-34), η οικονομική ύφεση και υψηλή ανεργία της τελευταίας δεκαετίας οδήγησε στο γνωστό Brain Drain, όπου περισσότεροι από 500.000 Έλληνες εγκατέλειψαν τη χώρα μετά το 2010, με περισσότερο από 75% από αυτούς να είναι πτυχιούχοι Πανεπιστημίου.

Επίσης, η μη σύνδεση των Πανεπιστημίων με την αγορά εργασίας, οδήγησε σε ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης σε συγκεκριμένους τομείς (π.χ. υπερπροσφορά ορισμένων ειδικοτήτων μηχανικών, αλλά υπό-προσφορά software developers στους οποίους υπάρχει υπέρ-ζήτηση σε διεθνές επίπεδο). Αυτή η κατάσταση αντανακλάται αρνητικά στα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στα μοντέλα αξιολόγησης (π.χ. αριθμό και πυκνότητα ταλέντων με συγκεκριμένες δεξιότητες), γι’ αυτό απαιτείται και ενίσχυση της επίδοσης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης σε σχέση με τον ανταγωνισμό.

Μη αναπτυγμένο οικοσύστημα λειτουργίας διεθνών υπηρεσιών. Σε σχέση με την ανάπτυξη και ωριμότητα σχετικού επιχειρηματικού τομέα, η Ελλάδα είναι σε ένα πρώιμο στάδιο στον τομέα των Shared Service Centres (Κέντρα Παροχής Κοινών Υπηρεσιών – ΚΠΚΥ), σε αντίθεση με χώρες όπως η Πολωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία αλλά και Πορτογαλία, οι οποίες έχουν πλέον μια τεχνογνωσία και εμπειρία στον χώρο, είκοσι περίπου ετών. Αυτές οι χώρες έχουν δημιουργήσει ένα οικοσύστημα υπηρεσιών και υποδομών υποστήριξης διεθνών οργανισμών, το οποίο είναι δύσκολο να ανταγωνιστεί η Ελλάδα και το οποίο περιλαμβάνει παρουσία εκατοντάδων διεθνών εταιρειών με ΚΠΚΥ, νομικές, τεχνολογικές και άλλες υπηρεσίες διεθνούς αντικειμένου, γραφειακούς χώρους διεθνούς επιπέδου, και μία δεξαμενή ταλέντων με εμπειρία σε διεθνείς οργανισμούς.

Λιγότερο ευνοϊκό προς τις επιχειρήσεις περιβάλλον. Η επίδοση της Ελλάδας σε παγκόσμιους δείκτες για το επιχειρηματικό περιβάλλον όπως Δείκτης Διευκόλυνσης και Υποστήριξης της Επιχειρηματικότητας (Ease of Doing Business), Δείκτης Ευελιξίας Απασχόλησης (Employment Law Flexibility), Δείκτης Διαφθοράς (Corruption Perception), είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Παρόλα αυτά η επίδραση των δεικτών αυτών στα μοντέλα αξιολόγησης σε σχέση με τα προαναφερθέντα είναι χαμηλότερη.

Τα δυνατά σημεία

Πρόσβαση σε μεγάλες δεξαμενές ταλέντων με διεθνή εμπειρία από την ελληνική διασπορά. Το Brain Drain δημιούργησε μια μεγάλη δεξαμενή της διασποράς μορφωμένων ταλέντων με διεθνή πλέον εμπειρία που θα ενδιαφερόντουσαν να επιστρέψουν πίσω στην πατρίδα τους μόλις οι ευκαιρίες καριέρας γίνουν διαθέσιμες. Αυτές οι δεξαμενές ταλέντων της διασποράς τώρα μετατρέπονται σε μια ευκαιρία για την Ελλάδα να προσελκύσει διεθνείς οργανισμούς.

Ευνοϊκές συνθήκες απασχόλησης εργατικού δυναμικού για τους εργοδότες. Σχετικά ήπιος ανταγωνισμός στην εύρεση ταλέντων σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα ανεργίας (18.3%) σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ (7.2%)

Βελτιωμένο μακροοικονομικό περιβάλλον και πρόσφατες επιτυχίες προσέλκυσης διεθνών εταιρειών. Αν θεωρήσουμε ότι η πρόσφατη οικονομική κρίση που έχει προκληθεί από την πανδημία είναι ένα προσωρινό φαινόμενο με επιπτώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο, τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα ένα σχετικά σταθερό οικονομικό κλίμα και μια αισιοδοξία για ανάκαμψη. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις επέκτασης στην Ελλάδα των δραστηριοτήτων της Microsoft, VW, Next.e.GO, όπως και η επιτυχής εγκατάσταση και περαιτέρω επέκταση της Pfizer, επιβεβαιώνουν αυτή την θετική τάση.

Υψηλή γεωγραφική κινητικότητα και ευελιξία του εργατικού δυναμικού. Αθήνα και Θεσσαλονίκη έχουν τη δυνατότητα να προσελκύσουν ταλέντα από όλη την Ελλάδα ή την Βόρεια Ελλάδα αντίστοιχα.

Σχετικά ανταγωνιστικό κόστος εργασίας και γραφειακών χώρων. Κατά μέσο όρο οι μισθοί στην Ελλάδα καταγράφονται μέχρι και 30% χαμηλότεροι από τους μισθούς της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, και περίπου στα ίδια επίπεδα με τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Η εξοικονόμηση κόστους στην ενοικίαση γραφείων είναι ακόμη μεγαλύτερη.

Ελκυστικές συνθήκες διαβίωσης. Κορυφαίο σε παγκόσμιο επίπεδο κλίμα και τρόπος ζωής το οποίο αποτυπώνεται σε κλιματικούς δείκτες, αλλά και σε δείκτες μακροζωίας και πολιτιστικής δραστηριότητας.

Από την ανάλυση των αδύνατων και δυνατών σημείων της Ελλάδας, είναι φανερό ότι θα πρέπει να δοθεί προσοχή σε δύο κατευθύνσεις:

  • Προώθηση των δυνατών σημείων της Ελλάδας με σκοπό την ουσιαστική βελτίωση της αναγνωρισιμότητάς της διεθνώς με έμφαση στη δυνητική δεξαμενή ταλέντων
  • Σχεδιασμός και εφαρμογή άμεσων, και μακροπρόθεσμων πρωτοβουλιών, που στοχεύουν στην άμβλυνση των αδύνατων σημείων της χώρας, μέσω κυρίως οικονομικών και άλλων κινήτρων

Προώθηση των δυνατών σημείων της Ελλάδας με σκοπό την ουσιαστική βελτίωση της αναγνωρισιμότητας της διεθνώς

Ανάπτυξη ολοκληρωμένου σχεδίου μάρκετινγκ που καθορίζει τα κανάλια, τους παραλήπτες, και το μήνυμα (4Ps: Product, Price, Promotion and Place) και συγχρονίζει τις δραστηριότητες του Enterprise Greece, Υπουργείο Εξωτερικών, Υπουργείο Ανάπτυξης και άλλων σχετικών φορέων.

Στο μήνυμα που θα επικοινωνηθεί θα πρέπει να δοθεί έμφαση:

  • Στην δυνητική δεξαμενή ταλέντων με διεθνή εμπειρία από την ελληνική διασπορά, αλλά και ταλέντων από ολόκληρη την ελληνική επικράτεια (παρόλο που τα μοντέλα αξιολόγησης δεν καλύπτουν δυνητικές δεξαμενές αλλά μόνο άμεσες)
  • Στον σχετικά ήπιο ανταγωνισμό για εύρεση ταλέντων, σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα ανεργίας

Ο καλύτερος τρόπος για να επικοινωνηθούν οι ευκαιρίες που προσφέρει μία πόλη ή χώρα είναι τα success stories διεθνών εταιρειών που εγκαταστάθηκαν πρόσφατα στο μέρος αυτό, καθώς έτσι μπορούν να καλυφθούν πολλά θέματα τα οποία δεν αποκαλύπτονται από τα δεδομένα. Για παράδειγμα, η εγκατάσταση αρχικά της Pfizer στη Θεσσαλονίκη, και η περαιτέρω επέκταση της δραστηριότητας της σε άλλες εταιρικές λειτουργίες επιβεβαιώνει τις δυνατότητες της πόλης. Σε συνέντευξή του, ο Άλμπερτ Μπουρλά, CEO της Pfizer, ανάφερε πως κατατέθηκαν από υποψηφίους 3.500 αιτήσεις για 200 θέσεις, με το 20% να προέρχεται από Έλληνες του εξωτερικού. Δεδομένα σαν και αυτό μπορούν πραγματικά να ισχυροποιήσουν την προώθηση της χώρας. Αυτή θα μπορούσε να είναι η καλύτερη διαφήμιση!

Σχεδιασμός και εφαρμογή, και άμεσων και μακροπρόθεσμων πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην άμβλυνση των αδύνατων σημείων της χώρας

  • Παροχή φορολογικών η άλλων κινήτρων στα στελέχη και στους επιστήμονες της «διασποράς» για να αντιστραφεί το Brain Drain και να προσελκυσθούν πίσω στην πατρίδα τους τα ταλέντα με διεθνή εμπειρία. Η πρόσφατη πρωτοβουλία της κυβέρνησης για τη φορολόγηση 50% του εισοδήματος για τα πρώτα εφτά χρόνια ταλέντων που μεταφέρουν τη φορολογική τους έδρα στην Ελλάδα από το εξωτερικό, είναι στη σωστή κατεύθυνση
  • Σχεδιασμός πλαισίου παροχής οικονομικών κινήτρων σε εταιρείες που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας στην Ελλάδα. Βλέπε παράδειγμα Ουγγαρίας, που καλύπτει έως 25% των λειτουργικών και κεφαλαιακών δαπανών για τα πρώτα τρία χρόνια σε εταιρείες που δημιουργούν R&D θέσεις εργασίας, ή της Βουλγαρίας όπου το κράτος καλύπτει το κόστος των ασφαλιστικών εισφορών σε ρόλους τεχνολογίας για τα δύο πρώτα χρόνια (στην Ελλάδα οι ασφαλιστικές εισφορές ισοδυναμούν με περίπου 24% επιπλέον κόστος για τον εργοδότη επί του μισθού)
  • Δημιουργία κινήτρων για αναβάθμιση του γραφειακού αποθέματος και για ανάπτυξη νέων μοντέλων εργασιακών χώρων (services offices, coworking space)
  • Επενδύσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα και απαγκίστρωση των Δημοσίων Πανεπιστημίων από τη ιδεολογική και λειτουργική εσωστρέφεια, ώστε να είναι ανοιχτά στο οικοσύστημα της καινοτομίας των ερευνητικών κέντρων, startups και διεθνών επιχειρήσεων (μακροπρόθεσμα μέτρα)
  • Βελτίωση επίδοσης της Ελλάδας σε παγκόσμιους δείκτες για το επιχειρηματικό περιβάλλον, π.χ. μέσω καταπολέμησης της γραφειοκρατίας, ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, ψηφιοποίηση του δημοσίου τομέα κ.α. (μακροπρόθεσμα μέτρα)

Η αξιοποίηση των δυνατών και η άμβλυνση των αδύνατων σημείων της Ελλάδας, μέσω της υλοποίησης των ανωτέρω προτάσεων, θα μπορούσε να διαμορφώσει ένα ευνοϊκό πλαίσιο ώστε να καταστεί η Ελλάδα ένας ελκυστικός προορισμός για την προσέλκυση υπηρεσιών διεθνών οργανισμών.

*Ο Δήμητρης Ηλία Βλαχόπουλος εργάζεται στο Λονδίνο ως Σύμβουλος Επιχειρήσεων στη διεθνή real estate εταιρεία Cushman & Wakefield, όπου και ηγείται του τμήματος Portfolio & Location Strategy στην Ευρώπη