ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ   ΕΝΟΣ  ΚΟΖΑΝΙΤΗ

Του Γιάννη  Κορκά

Προ τριών  μηνών ο Αθανάσιος Γκέρτσος ήταν στην Κοζάνη και συναντηθήκαμε, είχαμε πολύ καιρό να συναντηθούμε και να μιλήσουμε,   γνωριζόμαστε από τη Δεκαετία του 1960, όταν ήταν διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας  ΤΑΝΤΕΣ Α.Ε. Γκέρτσου, στην  Αθήνα, που εισήγαγε αυτοκίνητα ΜΑΝ και μεγάλα μηχανήματα κατασκευής έργων. Και της γνωστής φίρμας  ΜΠΟΣ που κατασκεύαζε ηλεκτρικές συσκευές, ψυγεία, κουζίνες όλων των μεγεθών και κάθε αντικείμενο αυτών ,Ιατρικά εργαλεία και πολλά άλλα. Η έδρα της εταιρεία ήταν στην Αθήνα  στην   Ιερά οδό. .Διατηρούμε από τότε τη φιλία μας.

Συναντηθήκαμε μάλιστα και τρεις φορές και είπαμε  πολλά . Ξεκινήσαμε από μία διευκρίνιση λέγοντάς μου ( ότι έχει διαβάσει για τον Βομβαρδισμό της Κοζάνης που έγινε το 1941 από τους Ναζί  και γράφω  ότι μία  βόμβα  έπεσε στο σπίτι του Δόκου Δημοσθένη  επί της Π. Μελά,  το σπίτι αυτό ήταν  του παππού του Θανάση Γκέρτσου και ότι  τον Δημοσθένη Δόκο τον είχε γαμπρό στην κόρη του Βασιλική και το σπίτι  ήταν προικώου που έδωσε ο παππούς του). Αυτό  δεν το γνώριζα  ότι προηγουμένως ήταν το σπίτι του  παππού του Θανάση. (Να θυμίσω ότι ο Δημοσθένης ήταν Δικηγόρος και είχε διατελέσει και τρεις φορές Βουλευτής.(51-52, 52-56 ΕΣ. και 61-63 ΕΡΕ) ). Στη συνέχεια μου μίλησε  για το  γενεαλογικό του δέντρο,  ο προ-πάππος του Κωνσταντίνος Γκέρτσος γεννήθηκε στο χωριό Μεγάροβο, που είναι έξω από το Μοναστήρι- Μπίτολα, σήμερα , και ήταν Βλάχικης καταγωγής, είχε εφτά παιδιά, 6 κορίτσια  και έναν γιό το Θανάση. Είχε εργαστήριο και έβαφε υφάσματα , νήματα κ.α. όπου ασχολήθηκε  και ο Θανάσης, ο οποίος στη συνέχεια ήρθε στην Κοζάνη και εργάστηκε στο κατάστημα χρωμάτων Δημητρίου Μούκα , ή ίσως να τον έφερε ο Μούκας στην Κοζάνη ,μου είπε, γιατί πήγαινε στο Μοναστήρι στις αγορές  ήταν πλούσιος έμπορος  και δραστήριος, μάλιστα είχε αδερφό τον Χαρίσιο Κ. Μούκα, που έγινε  ευεργέτης της Κοζάνης.     Μπορεί ο Δ. Μούκας  να γνωρίστηκε  με τον Κωνσταντίνο Γκέρτσο λόγω χρωμάτων και να προσκάλεσε το Θανάση που γνώριζε από χρώματα να εργαστεί στο μαγαζί του, (προσθέτω, ίσως να είχε  ο Μούκας  την  σκέψη,  να τον κάνει γαμπρό, τότε οι πατεράδες εύρισκαν τους γαμπρούς, και  αν ήταν καλός  συνεργάτης στο μαγαζί   να τον κάνει γαμπρό, αφού δεν είχε γιο, μόνο τρεις θυγατέρες, όπερ και έγινε, του έδωσε τη θυγατέρα του  τη Σανούκο-Άννα). Ο Θανάσης απέκτησε τέσσερα παιδιά τρεις γιους και μια θυγατέρα. Ο Κώστας γεννημένος το 1896 , ήταν συμμαθητής με τον πατέρα μου και φίλοι, σπούδασε χημικός, μου εξιστόρησε όλη την επιχειρηματική διαδρομή. Το 1927 άνοιξαν στην Αθήνα εργοστάσια φαρμάκων με τίτλο  «Βιοφάρμ»  και χρωμάτων το  «βιοχρώμ» που διαχειρίζεται  ο αδερφός  Δημήτρης και συνεχίζουν σήμερα τα παιδιά  του, ήταν  παντρεμένος με κοζανίτισσα το γένος Τσιμηνάκη. Τις άλλες επιχειρήσεις είχαν ο Κώστας και ο Θεόδωρος. Ο Κώστας πήγε στη Ζυρίχη   το 1946, όπου και είχε την έδρα των επιχειρήσεων ,  διετέλεσε και επίτιμος πρόξενος στη Ζυρίχη του Ελληνικού Κράτους.  Ο Θόδωρος εγκαταστάθηκε  στο Παρίσι , παντρεμένος με Αμερικανίδα που την είχε γνωρίσει στην  Αθήνα. Αντιπροσώπευαν τις επιχειρήσεις αυτές εκτός από την Ελλάδα, στην Ν. Αφρική, στην Αίγυπτο και στην Πορτογαλία. Καθώς και άλλες διάφορες δουλειές, με άλλες χώρες και την Αμερική.

Μου είπε όμως και  ένα ιστορικό γεγονός της εποχής του πολέμου( το 1940 η Αμερικανική Κυβέρνηση λόγω του πολέμου, συγκέντρωνε στην Ελβετία  τους Αμερικανούς που ήταν στην Ευρώπη  και από κει τους προωθούσε στην Αμερική , είχε πάει και ο Θόδωρος με την Αμερικανίδα γυναίκα του στην Ελβετία οι οποίοι δεν πήγαν στην Αμερική, παρέμειναν στην Ελβετία, καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου) Το 1947 εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι. Είχαν μια κόρη, που είναι αείμνηστη από χρόνια.

Μου μίλησε για την οικογένειά του, έχει τέσσερα παιδιά, δύο αγόρια και δύο κορίτσια, όλα επιστήμονες  η γυναίκα του από χρόνια έχει πεθάνει. Ζει μεταξύ Αθήνας και   Ζυρίχης . Διετέλεσε  και ο Θανάσης  επίτιμος  πρόξενος στη Ζυρίχη  για είκοσι χρόνια από το 1978-1998, και εξυπηρετούσε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τους   Κοζανίτες . Μου μίλησε και για το Γκέρτσειο ίδρυμα που ήταν οικοτροφείο και απέβλεπε στην εκμάθηση χειροτεχνίας, ραπτικής, νοσηλευτικής   και άλλων  χειροτεχνικών εργασιών  για φτωχά κορίτσια ,   και πως λειτούργησε τα πρώτα χρόνια, καθώς  και πως γνωρίστηκε ο πατέρας του  με τον μακαριστό μητροπολίτη Διονύσιο.  Ο πατέρας του  είχε εκφράσει την επιθυμία όταν θα  απεβίωνε να ταφεί στη  γενέτειρά του την Κοζάνη  όπου και ετάφη καθώς και η γυναίκα του .

Επίσης ,μου μίλησε για  το ιστορικό και  Λαογραφικό Μουσείο, που είναι δωρητής, και τις σκέψεις του που έχει  πώς να συνεχίσει τη λειτουργία του .Προ ετών έφερε έναν ειδικό επιστήμονα που συζήτησαν με τη διοίκηση του συνδέσμου γραμμάτων και τεχνών, για την πορεία του Μουσείου.

Μου είπε επίσης ,  όταν είχε επιχειρήσεις στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, πήγε στο μοναστήρι του Νέφσκι, εκεί ήταν κοιμητήριο των   Ιερωμένων, όπου ετάφη και ο Ευγένιος Βούλγαρης,  που   ήταν μητροπολίτης  με πλούσιο συγγραφικό έργο  για να δει τον τάφο του Ευγένιου  Βούλγαρη, και συμπληρώνει,  ο Ευγένιος Βούλγαρης  είχε διδάξει στην περίφημη  σχολή της Κοζάνης το 1750, απάντηση , Θανάση με εκπλήξεις , βλέπω  γνωρίζεις  πολύ καλά τη   σχολή που τότε ήταν σχεδόν ένα μικρό  πανεπιστήμιο στην  πνευματική ιστορία της Κοζάνης. Ο τάφος δεν υπάρχει,  ευτυχώς που διασώζεται μόνο η ταφόπλακα στο Μουσείο του Νέφσκι , και γράφει επάνω  Ελληνικά και Ρωσικά,  την έχει βγάλει φωτογραφία και θα μου την στείλει. Στην Αγία Πετρούπολη επίσης είχε γνωρίσει δύο Ρώσους Ιστορικούς  οι οποίοι είχαν εκδώσει δύο βιβλία για τους Έλληνες της Αγίας Πετρούπολης και  τους Έλληνες που έζησαν στη Ρωσία. Τα έχει μεταφράσει ο Θανάσης και τα εξέδωσε σε βιβλία .Θα μου τα στείλει  είπε, τα περιμένω , θα έχουμε πολλά να πληροφορηθούμε για τους Έλληνες που δραστηριοποιήθηκαν  επιχειρηματικά, πνευματικά και σε ανώτερα αξιώματα στη Ρωσία τα χρόνια τα παλιά. Άλλωστε έχουμε και πολλούς Έλληνες που σκοτώθηκαν στο Β.΄ Παγκόσμιο πόλεμο στη Ρωσία. Έχω  προσωπική αντίληψη , όταν επισκέφτηκα την Ουκρανία, προ 20 ετών το Μάρτιο του 1997   τη Μαριούπολη, που ζούνε πολλοί Έλληνες, είναι και η έδρα της Ομοσπονδίας των Ελληνικών συλλόγων της Ουκρανίας , είναι 28 σύλλογοι με 300 χιλιάδες περίπου Έλληνες,  πρόεδρος είναι η Αλεξάνδρα Πιτσαντζή- Προτσένκου, είναι καθηγήτρια  στο εκεί πανεπιστήμιο της Μαριούπολης ,Είναι φίλη μου την έφερε και στην Κοζάνη και η Στέγη παιδιού είχε φιλοξενήσει στις κατασκηνώσεις του Φτελιού Ελληνόπουλα από την Ουκρανία, τα έχω γράψει όλα αυτά. Υπάρχουν χωριά γύρω από τη Μαριούπολη που κατοικούνται μόνο από Έλληνες και έχουν ανεγερθεί μεγάλα μνημεία με τα ονόματα των ανθρώπων που σκοτώθηκαν  στον  Β.΄Παγκ. πόλεμο  και που έχουν ανακηρυχθεί «Ήρωες της Σοβιετικής Ένωσης».     Δημοσιεύω μία φωτογραφία. Από ένα μνημείο  έξω από την Μαριούπολη.

Ο Θανάσης μου έλεγε συνεχώς για τη γιαγιά Σανούκο-Άννα , την είχαν μαζί τους στη Ζυρίχη, και πηγαίνανε τη γιαγιά  βόλτα στη Λίμνη της Ζυρίχης με πλοιάριο. Στο σπίτι  τους έλεγε πολλές ιστορίες για την Κοζάνη, πως ήταν τότε, πως ζούσαν πως είχε πατριαρχικές  οικογένειες και μεγάλωναν τα παιδιά τους με Χριστιανικές  αρχές .   Τηρούσαν δε τα ήθη και έθιμα με ευλάβεια. Κάθε Χριστούγεννα τους έκανε η γιαγιά  Γιαπράκια με αρμιά.  Η γιαγιά Σανούκο-Άννα  έζησε 100 χρόνια ακριβώς. Τα έλεγε όλα αυτά ο Θανάσης με συγκίνηση αναπολώντας τις παιδικές του αναμνήσεις και τη σεβαστή  γιαγιά του με τα σοφά  της  λόγια.

Στο τέλος των ρώτησα για τις καμπάνες που έφερε από τη Ρωσία στην εκκλησία του Αγίου  Κωνσταντίνου και Ελένης. Του ρωτάω αν είναι από την Αγία Πετρούπολη, Διότι έτσι κυκλοφόρησε. Μου είπε ότι υπήρχαν πολλές διαδικασίες από τη Ρωσία, για να πάρουμε τις καμπάνες, ενώ  είχε φέρει και έναν ειδικό Ρώσο για να ελέγξει το καμπαναριό  εάν μπορεί να κρατήσει το βάρος από τις καμπάνες. Μετά από τη δυσκολία αυτή με τις ρωσικές καμπάνες ,πήρε  Ελληνικές καμπάνες από την Αθήνα και τοποθετήθηκαν στο καμπαναριό της εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Πιστεύω να έχουν καλό σήμαντρο μου λέει, βεβαίως ακούγονται σε μεγάλη έκταση και ο ήχος είναι εκκλησιαστικός.

Εξιστορώντας δι’ ολίγων  τη διαδρομή της ζωής  της οικογένειας Αθανασίου Κ. Γκέρτσου, βλέπουμε ότι εργάστηκαν μακροχρόνια σκληρά, έντιμα, ανθρώπινα και με συναντίληψη  στις συναλλαγές, ώστε να προκόψουν  και να τιμήσουν τη γενέτειρά τους  ιδρύοντας  το Γκέρτσειο ίδρυμα στην Κοζάνη . Η πόλης   τους ανακήρυξε ευεργέτες και έδωσε μια κεντρική οδό στο όνομα του Κωνσταντίνου Γκέρτσου.

Με την ευκαιρία της εορτής του Αγίου Αθανασίου του στέλνουμε  στη Ζυρίχη Χρόνια πολλά και καλά και τον περιμένουμε  νάρθει  τις  αποκριές.

Φωτογραφίες

Συνάντηση με τον Θανάση Γκέρτσο σε εστιατόριο, τρώμε και μιλάμε.

 

Σεπτέμβριος 1991 στο γραφείο του Εθνικού Κοζάνης τιμάτε ο Θανάσης από το σύλλογο , ως ευεργέτης .  Μαζί του είναι  και η οικογένειά του . η Γυναίκα του τα τρία μόνο  παιδιά του, ο Θεόδωρος, η Ελεονώρα, η Θεοδώρα, λείπει ο Κωνσταντίνος

 

Μνημείο στη μνήμη των Ελλήνων της Μαριούπολης που έπεσαν μαχόμενοι κατά των Ναζί στον   Β΄. Παγκόσμιο πόλεμο , είναι γραμμένα και τα ονόματά τους. Προσκύνησα  τιμώντας τους και φωτογραφήθηκα εις ανάμνησιν  των θυσιασθέντων  πατριωτών μας για την Ειρήνη.  Αρχ. Ι. Κορκά.