«Διαγωγή κοσμία»: Το σχέδιο Κεραμέως για την… αποβολή του «bullying» από τα σχολεία

Από το 1949 με την ελληνική ταινία «Διαγωγή Ο» και το 1998 με την ξένη ταινία «Διαγωγή Κοσμία» στην ελληνική μετάφρασή της, που διαδραματίζονταν σε σχολικό περιβάλλον, μέχρι το 2017 που ο τότε υπουργός Παιδείας Κωνσταντίνος Γαβρόγλου κατάργησε τον χαρακτηρισμό της διαγωγής από τα απολυτήρια των μαθητών και το 2020, που η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως το επαναφέρει, κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι της σχολικής ιστορίας.

«Αιχμή του δόρατος» τα τελευταία χρόνια η έκρηξη βίας στα σχολεία και ο σχολικός εκφοβισμός. Για να περιοριστεί το μπούλινγκ στα σχολεία, επανέρχεται η διαγωγή, που είχε καταργήσει ο ΣΥΡΙΖΑ το 2017 μαζί με τις πολυήμερες αποβολές. Το υπουργείο Παιδείας πιστεύει ότι ο χαρακτηρισμός της διαγωγής ως κοσμιοτάτη και κοσμία, που θα ξαναμπεί μόνο στους τίτλους σπουδών γυμνασίων και λυκείων, σε συνδυασμό με την αύξηση των αποβολών μαθητών, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για τις περιπτώσεις παρενόχλησης στο σχολικό περιβάλλον.

Ενας χαρακτηρισμός, όπως το «διαγωγή κοσμία», που είχε θεωρηθεί ως «στίγμα» στο παρελθόν για χιλιάδες μαθητές, έχουμε φθάσει σήμερα στο άλλο άκρο η έλλειψή του να θεωρείται, όπως λένε εκπαιδευτικοί, ότι συμβάλλει στον σχολικό εκφοβισμό και στην έκρηξη βίας στα σχολεία.

Όπως χαρακτηριστικά λέει η υπουργός Νίκη Κεραμέως, «η συμπεριφορά είναι μέρος της διαπαιδαγώγησης». «Ο σχολικός εκφοβισμός είναι επίσης μείζον θέμα στα ελληνικά σχολεία» είπε, και το συνέδεσε με μέτρα αυστηροποίησης στο σχολείο (διαγωγή, αποβολές τριών έως πέντε ημερών από δύο που ίσχυαν έως σήμερα). Η υπουργός λέει «το σχολείο δεν έχει ρόλο να μαθαίνει μόνο γράμματα στα παιδιά, αλλά και η διαγωγή των μαθητών πρέπει να αποτιμάται».

Ακόμα και ο πρώην υπουργός Κ. Γαβρόγλου πάντως, μερικούς μήνες μετά την κατάργηση της διαγωγής ως αναχρονιστικής, την επανέφερε αλλά με άλλες λέξεις, σε σχέδιό του, ως διαγωγή «εξαιρετική», «καλή» και «μεμπτή». Οι χαρακτηρισμοί της διαγωγής δεν θα αναγράφονται στους τίτλους σπουδών.

Το σκεπτικό του υπουργείου Παιδείας, που επαναφέρει σε πολυνομοσχέδιο που συζητείται αυτές τις ημέρες στην Βουλή, την αναγραφή της διαγωγής, είναι ότι ο χαρακτηρισμός της διαγωγής «έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα και αποσκοπεί στον εντοπισμό προβλημάτων συμπεριφοράς σε σχέση με την τήρηση των κανόνων της σχολικής ζωής και στην καλύτερη παιδαγωγική αντιμετώπισή τους». Ετσι, επαναφέρει την αναγραφή της «στους τίτλους σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως ίσχυε αδιάλειπτα τις τελευταίες δεκαετίες μέχρι το έτος 2017».

Η κυβέρνηση, σύμφωνα με όσα γράφονται στην αιτιολογική έκθεση, θεωρεί την αναγραφή «αμιγώς παιδαγωγικό μέτρο, που συνάδει με τον σφαιρικότερο παιδευτικό ρόλο του σχολείου. Και ως τέτοιο δεδομένο παιδαγωγικού χαρακτήρα, αναγράφεται στους οικείους τίτλους σπουδών».

Το άρθρο 5 του νέου νομοσχέδιου αναγράφει ρητά: «Ο χαρακτηρισμός της διαγωγής μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης αναγράφεται στους τίτλους σπουδών, συμπεριλαμβανομένων των απολυτηρίων, των πτυχίων, των αποδεικτικών απόλυσης, των αποδεικτικών πτυχίων και λοιπών αποδεικτικών και πιστοποιητικών σπουδών».

Το ιστορικό «Διαγωγή στα σχολεία»: Τι ίσχυε και τι αλλάζει

Η σχετική αναγραφή είχε καταργηθεί το 2017 και ίσχυε ως έχει, από το 1979. Το μέτρο της διαγωγής έχει ωστόσο παρελθόν και πριν από την μεταπολίτευση και αφορούσε διαγωγή κοσμιοτάτη, κοσμία και επίμεμπτη. Ο χαρακτηρισμός διαγωγής στα σχολεία είχε καταργηθεί από τον τότε υπουργό Παιδείας, Κώστα Γαβρόγλου.

Όλα ξεκίνησαν από αίτημα 28 βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι ζητούσαν την κατάργηση της διαγωγής κοσμίας, της «μουτζούρας», όπως την αποκαλούσαν. Οι βουλευτές, με ερώτησή τους, υπενθύμιζαν ότι -με βάση το Προεδρικό Διάταγμα 104 του 1979- η διαγωγή ενός μαθητή, όταν παρεκκλίνει «από την προσήκουσα», μπορεί να χαρακτηρισθεί, αντί της «κοσμιοτάτης», «κοσμία» ή ακόμα και «επίμεμπτη», τονίζοντας ότι αυτό το μέτρο, «πριν από τη μεταπολίτευση, αλλά και μετά από αυτή, χρησιμοποιήθηκε για την περιθωριοποίηση μαθητών, πολλές φορές λόγω των ιδεών τους, της πολιτικής δράσης τους, της θρησκείας τους, του χρώματός τους κ.λπ.», λέγοντας ότι «ακόμα και ο Ελευθέριος Βενιζέλος καθώς και νυν βουλευτές έχουν τιμωρηθεί ως μαθητές με τον χαρακτηρισμό της διαγωγής τους ως κοσμίας».

Ετσι, το 2017 ο τότε ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου έκανε δεκτό αίτημα βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για κατάργηση της αξιολόγησης της διαγωγής των μαθητών. Ένα από τα επιχειρήματα ήταν πως «η αναγραφή άλλωστε της διαγωγής στο σχολικό Απολυτήριο που είναι δημόσιο έγγραφο γενικής χρήσης δημοσιοποιεί καθ’ όλη την υπόλοιπη ζωή του μαθητή ένα προσωπικό δεδομένο του και ως τέτοια είναι παράνομη».

Το Προεδρικό Διάταγμα του 1979

Από το 1979 έως το 2017 ισχύουν οι κανόνες που ισχύουν από το 1979, οι οποίοι θεσπίστηκαν με το Προεδρικό Διάταγμα 104/79. Σύμφωνα με το άρθρο 26 του Π. Δ.: «H διαγωγή εκάστου μαθητού χαρακτηρίζεται α) “κοσμιοτάτη”, όταν ο μαθητής τηρή απολύτως προσήκουσαν διαγωγήν. β) “κοσμία” όταν ούτος τηρή μεν κατά κανόνα προσήκουσαν διαγωγήν, ουχί όμως άνευ παρεκκλίσεων. γ) “επίμεπτη” χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινος, όταν ούτος παρεκκλίνη από την προσήκουσαν διαγωγήν εις βαθμόν ανεπίτρεπτον αλλά η παρέκκλισις αύτη κρίνεται επιδεκτική παιδαγωγικής επανορθώσεως εντός του αυτού σχολικού περιβάλλοντος. Οταν ο μαθητής παρεκκλίνη από την προσήκουσαν διαγωγήν εις βαθμόν ώστε η παρέκκλισις αύτη να δημιουργή παιδαγωγικόν πρόβλημα υπερβαίνον τας επανορθωτικάς δυνατότητας του εις ό φοιτά σχολείου, ο μαθητής ούτος υποχρεούται εις αλλαγήν σχολικού περιβάλλοντος».

Οσον αφορά τα είδη κυρώσεων, το άρθρο 27 ορίζει τις ακόλουθες: α) παρατήρησις, β) επίπληξις, γ) ωριαία απομάκρυνσις εκ του διδασκομένου μαθήματος, δ) αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 3 ημερών, ε) αποβολή εκ των μαθημάτων μέχρι 5 ημερών και στ) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.

Όπως προέβλεπε το Πρεδρικό Διάταγμα του 1979, στο Άρθρο 26:

1. Η συμπεριφορά μαθητών, η καθ’ οιονδήποτε τρόπον εκδηλουμένη εντός και εκτός του σχολείου δια πράξεων ή παραλείψεων, συνιστά την διαγωγή αυτών. Η διαγωγή περιλαμβάνεται μεταξύ των στοιχείων της σχολικής καταστάσεως των καθ’ έκαστον σχολικόν έτος εις το Γυμνάσιον ή Λύκειον φοιτώντων μαθητών και ελέγχεται, χαρακτηρίζεται και καταχωρίζεται εις τα οικεία βιβλία κατά τας διατάξεις του παρόντος Π. Δ/τος.Η διαγωγή εκάστου μαθητού χαρακτηρίζεται «κοσμιωτάτη», «κοσμία», «επίμεπτη», αναλόγως των συνιστώντων αυτών χαρακτηριστικών στοιχείων κατά τας κατωτέρω διακρίσεις:

α) «Κοσμιωτάτη» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινος όταν ούτος τηρή απολύτως την κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου προσήκουσαν διαγωγήν.
β) «κοσμία» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινός, όταν ούτος παρεκκλίνη από την προσήκουσαν, κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου προσήκουσαν διαγωγή, ουχί όμως άνευ παρεκκλίσεων
γ) «επίμεπτη» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητού τινός, όταν ούτος παρεκκλίνη από την προσήκουσαν, κατά την έννοιαν της παρ. 3 του παρόντος άρθρου, διαγωγήν εις βαθμόν ανεπίτρεπτον, αλλ’ η παρέκκλισις αύτη κρίνεται επιδεκτική παιδαγωγικής επανορθώσεως εντός του αυτού σχολικού περιβάλλοντος.

Οι αλλαγές που έγιναν το 2018

Με υπουργική απόφαση τον Ιανουάριο του 2018 οι χαρακτηρισμοί άλλαξαν και δεν αναγράφονταν στους τίτλους σπουδών. Πιο συγκεκριμένα, η συμπεριφορά των μαθητών που εκδηλώνεται με οποιοδήποτε τρόπο εντός ή εκτός του σχολείου με πράξεις ή παραλείψεις, συνιστά τη διαγωγή τους. Η διαγωγή κάθε μαθητή χαρακτηρίζεται ως «εξαιρετική», «καλή» ή «μεμπτή» ως εξής:

α) «Εξαιρετική» χαρακτηρίζεται η διαγωγή του μαθητή , όταν τηρεί απολύτως τους κανόνες της σχολικής ζωής.
β) «Καλή» χαρακτηρίζεται η διαγωγή του μαθητή όταν υπάρχουν παρεκκλίσεις από την τήρηση των κανόνων της σχολικής ζωής.
γ) «Μεμπτή» χαρακτηρίζεται η διαγωγή μαθητή όταν αυτός αποκλίνει από την προσήκουσα διαγωγή σε βαθμό ανεπίτρεπτο, αλλά κρίνεται ότι είναι δυνατή η επανόρθωση της παρέκκλισης αυτής εντός του ίδιου σχολικού περιβάλλοντος.