Ήταν υποτιμητικό να γίνεται επανειλημμένο προξενιό και παντρολόγημα για το κορίτσι από μέρους της οικογένειάς της και γενικά τα κορίτσια έπρεπε να έχουν άψογη συμπεριφορά (νωρίς στο σπίτι, νοικοκυροσύνη, καλή διαγωγή, πειθαρχία κλπ). Η θέση του γονιού που είχε ‘παιδί’ (αγόρι) ήταν προνομιούχα και το ‘νυφοδιάλεγμα’ γινόταν συνήθως στο σεργιάνι στις γιορτές, κυρίως το Πάσχα. Το ταίριασμα μάλιστα πολλές φορές γινόταν από πολύ νωρίς (ακόμα και από τη γέννηση των παιδιών). Ρυθμιστές ήταν οι γονείς των παιδιών. Κανόνας ήταν να παντρεύονται πρώτα τα μεγαλύτερα αδέλφια και οικογένεια που είχε αγόρια και κορίτσια έπρεπε πρώτα να παντρευτούν τα κορίτσια.

Οι προξενητάδες, βέβαια, έπαιζαν σπουδαίο ρόλο, η παντρειά κοριτσιού ήταν δύσκολη υπόθεση, ενώ τιμητικό ήταν να πάρουν κορίτσι από το Μπλάτσι, όπως και να ̕ρθει νύφη στο Μπλάτσι (σ.σ. ο γαμπρός να μένει στο Μπλάτσι) και από την ίδια κοινωνική θέση (‘πάρε γυναίκα ̕πο σειρά και σκύλα από κοπάδι’).

Πρώτα γινόταν τα ανεπίσημα αρραβωνιάσματα, όπου άλλαζαν τα σημάδια (ανταλλαγή δώρων) και έριχναν από τρεις πιστολιές στον αέρα από τη μεριά πρώτα της νύφης και μετά του γαμπρού, αφού έχουν συμφωνηθεί όλα τα σχετικά (προικοσύμφωνο κλπ). Τα επίσημα (προξενιές) των αρραβώνων πραγματοποιούνταν περίπου σε 2-3 εβδομάδες. Τη ημέρα αυτή γινόταν πομπή με μουσική και τραγούδια από το σπίτι του γαμπρού (συγγενείς, δώρα και γλυκίσματα σε κανέστρες κ. ά). Όταν έφταναν στο σπίτι της νύφης, αυτή ασπαζόταν όλους, μετά ο μεγαλύτερος από το σόι του γαμπρού περνούσε τα δακτυλίδια, δώριζαν τη νύφη και γλεντούσαν όλο το βράδυ. Το επόμενο βράδυ πήγαινε ο γαμπρός στο σπίτι της νύφης μόνο με τους συγγενείς του για να γνωρίσουν τη νύφη και ανταλλάζονταν πάλι δώρα (μπουχτσαλίκια, μπέσικα ή λειψιάνικα κλπ). Η περίοδος των αρραβώνων ήταν η πιο χαρούμενη εποχή της ζωής κάποιου, με επισκέψεις, γλυκίσματα, λαγγίτες κ.ά., και γενικά τότε υπήρχε ένα πολύ καλό οικογενειακό κλίμα.

Ερχόμαστε τώρα στο γάμο. Πρέπει να τονιστεί ότι η λέξη ‘χαρά’ χρησιμοποιούνταν για το γάμο. Όλη την εβδομάδα υπήρχαν οι παρακάτω ετοιμασίες: Δευτέρα και Τρίτη γέμιζαν τα προσκέφαλα με ξερά φύλλα οξιάς και έδειχναν τη προίκα. Την Τετάρτη παραδινόταν το ‘τράχωμα’ (σ.σ. προίκα σε χρήμα κλπ) στο γαμπρό και το βράδυ της Πέμπτης έπιαναν τα προζύμια και στη νύφη και στο γαμπρό για τις κουλούρες και τα ψωμιά της χαράς. Τη Παρασκευή θα πάνε στα ‘Μήλα’. Δηλαδή, μερικές γυναίκες (ειδικά προσκαλεσμένες) από τη μεριά του γαμπρού πηγαίνουν στη νύφη τα δώρα της (κουλούρες, τέλια, μοσκοσάπουνα κλπ). Εκεί, η νύφη θα φιλήσει τα χέρια των γυναικών, οι οποίες θα τη δωρίσουν από μια λίρα (φλωρί). Η γυναίκα, που κρατάει το σινί (ταψί) με τα δώρα, της λέει: «Σ’ έχει καλεσμένη ου γαμπρός ̕ ν Κυριακή του γιόμα». Μετά πηγαίνουν στο γαμπρό και όλες χορεύουν.

Όλο το Σάββατο ετοιμάζονται πυρετωδώς (αρνιά, ψωμιά κλπ). Το απόγευμα τα ‘μπρατίμια’ (φίλοι του γαμπρού) με μουσική και κρατώντας παγούρια, τσιότρες ή τσίτσες (κανάτια με κρασί) στα χέρια προσκαλούν επίσημα τους συγγενείς και φίλους. Πιο μπροστά, βέβαια, τα μπρατίμια έχουν προσκληθεί επίσημα με κουλούρα και φοράνε γιρλάντες στο πέτο και ποδιές στη μέση (προσφερόμενα από το γαμπρό). Το βράδυ του Σαββάτου προσκαλεσμένα συγγενικά κορίτσια τρώνε στο σπίτι της νύφης και γύρω στα μεσάνυχτα με μουσική και τραγούδια πηγαίνουν τη νύφη στα πηγάδια και τις βρύσες να πιει νερό και να ρίξει εκεί νομίσματα. Στην επιστροφή, της πλέκουν τα μαλλιά, τραγουδώντας.

Την Κυριακή το πρωί ο αρχηγός-μπράτιμος ντύνει το γαμπρό, ενώ τα κορίτσια στολίζουν τη χαμηλοβλεπούσα νύφη. Οι προσκαλεσμένοι από τη μεριά του γαμπρού με επικεφαλής τα μπρατίμια πηγαίνουν να πάρουν τον νούνο με μουσική και τραγούδια. Από τη στιγμή που πάρουν τον νούνο, αυτός πλέον κάμει κουμάντο στο γάμο και τα πρώτα του δώρα είναι στεφάνια. Ταυτόχρονα γίνεται το ξύρισμα του γαμπρού, όπου οι γυναίκες κλαίνε και τραγουδούν Η μάνα του γαμπρού τον συνοδεύει μέχρι την πόρτα με κουλούρα και κρασί που το ρίχνει στο κατώφλι, και όλοι μαζί ξεκινούν για να πάρουν τη νύφη.

Τα μπρατίμια είναι καβάλα στα άλογα, προπορεύονται (μερικοί από αυτούς, οι συχαρκάδες, αναγγέλλουν στο σπίτι της νύφης την εκκίνηση της πομπής), ακολουθεί ο ταϊφάς (σ.σ. παρέα, σόι) του νούνου, ο γαμπρός και οι υπόλοιποι. Μαντήλια είναι δεμένα στα άλογα και γενικά προσφέρονται μαντήλια και κρασί σε όλους (οργανοπαίκτες, συγγενείς συμπέθερους κλπ).

Φτάνουν στο σπίτι της νύφης, ανταλλάσσουν ευχές και κερνιούνται. Τα μπρατίμια δεν κατεβαίνουν από τα άλογα, αν οι της νύφης δεν τους δωρίσουν (σε χρήμα). Κατόπιν φορτώνουν τη προίκα στ’ άλογα. Ένας μπράτιμος θα φορέσει καινούργια παπούτσια στη νύφη και θα μοιράσει νομίσματα και γλυκά στα γύρω κορίτσια που τραγουδούν. Η νύφη είναι στα άσπρα με τσίπκα (σ.σ. πέπλο στο κεφάλι) και με χαμαϊλί (σ.σ. στολίδι) στο στήθος, ενώ ο γαμπρός φοράει μαύρα ρούχα προκειμένου περί Γκραίκου, με μαντήλι μεταξωτό στη μέση και λουλουδάκια στο πέτο του επανωφοριού.

Καθώς η νύφη εξέρχεται, η προπορευόμενη μητέρα της κρατάει κουλούρα και χύνει κάτω στο κατώφλι της πόρτας λίγο κρασί από τη λαένα (σ.σ. στάμνα) που έχει στα χέρια της, ενώ ο γαμπρός, απέναντι όρθιος και περιστοιχιζόμενος από γυναίκες, ρίχνει νομίσματα και ζαχαράτα στο πρόσωπο της νύφης. Όλη η πομπή πηγαίνει στην εκκλησία, όπου στην πόρτα στέκονται 3 αγοράκια συγγενικά του γαμπρού, που η νύφη τα δωρίζει από ένα μήλο με δραχμές μπηγμένες μέσα. Τα φιλάει στο χέρι και μετά μπαίνει για στεφάνωμα.

Κατά το στεφάνωμα και μετά από αυτό, όλοι ρίχνουν κριθάρι, ρύζι, ζαχαράτα κλπ από τη κανέστρα της νούνας, μέχρι να φτάσουν στο σπίτι του γαμπρού. Ένα μπράτιμος πετάει την κανέστρα στα κεραμίδια του σπιτιού (τη κανέστρα τη κατεβάζουν μετά 40 μέρες). Η πεθερά, που έχει ήδη πάει στο σπίτι (έφυγε μόλις η νούνα άλλαξε τα στέφανα) υποδέχεται τους νεόνυμφους, σκορπάει άσπρο μαλλί στα κεφάλια τους, ευχόμενη να ζήσουν να γεράσουν, και αλείφει το πάνω μέρος της πόρτας με βούτυρο. Τα στεφάνια τα φιλούν όλοι (πεθερός πεθερά κλπ) και ο νούνος τα βάζει μετά ψηλά στο τζάκι, στη πουλίτσα. Στο τζάκι θα κτυπήσουν το κεφάλι της νύφης να στεριώσει. Τα φαγητά που παρατίθενται είναι σούπα, λαχανάτου, πατατάτου και ψητά.

Τα επιτραπέζια τραγούδια λέγονται ζdράφτσις. Τα περισσότερα τραγούδια της ‘χαράς’ λέγονται με το στόμα, ενώ δεν λείπουν και τα όργανα (βιολιά). Θα ακολουθήσει χορός έξω με κορυφαίο τον νούνο («νούνος διατάζει»). Στο βαρύ χορό του νούνου με τρεις γύρους κανείς δεν δωρίζει. Μετά σε όλους τους χορούς δωρίζουν. Ειδικό τραγούδι χορεύει ο γαμπρός και ειδικό η νύφη (νυφιάτικο). Οι πεθερές και οι συγγενείς χορεύουν μπεράτικα. Το μπιράτικου έχει βαρύ ρυθμό και δεν λείπουν και τα καγκέλια (σ.σ. πεταχτά). Όλοι πιάνονται στο χορό με τάξη (βαθμό συγγένειας κλπ). Το γλέντι της Κυριακής συνεχίζεται στο σπίτι του γαμπρού και τελειώνει στο σπίτι του νούνου. Πρέπει να σημειωθεί ότι όλη τη Κυριακή τη νύφη την έχουν νηστικιά ‘να μη φάει ̕ ν πιθιρά τς’.

Τη Δευτέρα έρχεται η μητέρα της νύφης και οι συγγενείς με γλυκίσματα. Θα φέρουν οπωσδήποτε τη bουκουβάλα (παπάρα με βούτυρο). Και πέτεινο με κόκκινη κορδέλα θα στείλουν στη νύφη. Το δευτεριάτικο φόρεμα της νύφης είναι μαύρο και το τριτιάτικο θα είναι μεταξωτό (ό,τι λογής). Πηγαίνουν πάλι τη νύφη στα πηγάδια και στην επιστροφή αυτή θα ρίξει νερό σε όλους στα χέρια. Το βράδυ της Δευτέρας ο γαμπρός θα κοιμηθεί με τη νύφη. Το ίδιο βράδυ τα μπρατίμια έκλεβαν αρνίθια ή ζώα για να τα φάνε την άλλη μέρα στο σπίτι του γαμπρού. Το πρωί της Τρίτης η νύφη έχει τη υποχρέωση να δείξει στη πεθερά της σημάδια ότι βρέθηκε παρθένα.

Τα Σάββατο γίνονται τα πιστρόφια· οι νεόνυμφοι με τους συγγενείς έρχονται στο σπίτι της νύφης, όπου τρώνε και διασκεδάζουν. Τη Κυριακή μετά την εκκλησία όλοι μαζί με τους νεόνυμφους κάνουν βίζιτες (επισκέψεις) στους συγγενείς του γαμπρού. Την επόμενη Κυριακή επισκέπτονται τους συγγενείς της νύφης.


Γάμος 1936 αρχείο Ι. Βαρβαρούση


Γάμος Μ. Λόνα Σ Ζησάκου συλ Α. Κουκούδη

(πηγή: Μ. Α. Καλινδέρη ‘Ο Βίος της Κοινότητος Βλάτσης επί Τουρκοκρατίας’, εκδ. Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσ/νίκη 1982, σελ. 239 – 247).

Σημ: όπου Σ. = συγγραφέας Μ. Καλινδέρης. Το σημείωμα αποτελεί σκιαγράφηση βιβλίου του Μ. Α. Καλινδέρη (‘Πηγή’ στο τέλος του σημειώματος), ο οποίος αποτελεί, κατά τη ταπεινή μας γνώμη, έναν αμερόληπτο και έγκριτο συγγραφέα και επιστήμονα. Η σκιαγράφηση έγινε με απόλυτο σεβασμό στο κείμενο, χωρίς προσωπικές παρεμβάσεις.

σ.σ. = σημείωση εκδότη (δική μου)

Του Γιάννη Τσιαμήτρου

Πηγή: veriotis.gr